DAVRANIŞ BİLİMLERİ II

Evrimci görüşe göre pek çok hayvan belirli durumlarda belirli biçimde tepki vermek üzere sinir sistemleri önceden programlanmış eğilimlerle doğarlar. İçgüdü olarak adlandırılan bu eğilimler türe özgüdür ve genetik olarak bir kuşaktan diğerine aktarılır. Türe özgü davranış söz konusu olduğunda şüphesiz en popüler örnek kaz ya da ördek yavrularının sergilediği basımlama davranışıdır. Etoloji alanında çalışan Konrad Lorenz, Şekil 3.1’de (sayfa 50= görüldüğü üzere, yavru ördeklerin anneleri yerine kendini izlediğini göstermiştir. Çünkü yavru ördekler, türe özgü bir davranış olarak yumurtadan çıkar çıkmaz gördükleri ilk hareketli nesnenin peşinden giderler. O halde sorunun doğru yanıtı A seçeneğidir.

1920’lerden itibaren ABD’de davranışçılık akımı yaygınlaşırken, Avrupa’da Sigmund Freud, insan davranışını içgüdülerle açıklamaya çalışıyordu. Freud’un diğerlerinden biraz daha farklı olan içgüdü yaklaşımında, içgüdüler bilinçdışı olarak güdülenmiş dürtülerdir. Yine her davranış için ayrı bir içgüdü tanımlayan diğer kuramcıların aksine Freud, insan davranışının altında yatan iki temel içgüdü olduğunu ve bu temel güdülerin onları oluşturan içgüdülere indirgenemeyeceğini ileri sürmüştür. Bu iki temel içgüdü, yaşam ve ölüm içgüdüsüdür. Yaşam içgüdüsü, yaşamı sürdürmek için gerekli tüm içgüdüleri, ama en önemlisi cinsellik içgüdüsünü içerir. Ölüm içgüdüsü ise ölüm ve insanın kendisini yıkıma götüren içgüdüleri içerir. Freud’a göre, insanı hayatta tutan yaşam içgüdüsü ile kendini yok eden saldırganlığa yönelten ölüm içgüdüsü arasında bir çatışma vardır ve genellikle bu çatışma insanın kendini yok etme içgüdüsünü başkalarına yönelterek çözülür ve insanın rekabet etme, galip gelme ve öldürme eğilimini açıklar. O halde sorunun doğru yanıtının E seçeneği olduğu görüleblir. Soru ile iglili sayfa numarası: 54

Yirminci yüzyılın başında Darwin’in evrim kuramının popülerleşmesiyle birlikte insanların da hayvanlar gibi içgüdüleri olup olmadığı merak edilmeye başlanmıştır. Darwin’den etkilenen psikologlar, insana ait içgüdüleri tanımlamaya ve insanın kaç tane içgüdüsü olduğunu saptamaya çalışmışlardır.  Doğru cevap C’dir.

Freud, insan davranışının altında yatan iki temel içgüdü olduğunu ve bu temel güdülerin onları oluşturan içgüdülere indirgenemeyeceğini ileri sürmüştür. Bu iki temel içgüdü, yaşam ve ölüm içgüdüsüdür. Doğru cevap B’dir.

Hull, güdüleri, birincil dürtüler ve ikincil (öğrenilmiş) dürtüler olarak ikiye ayırmıştır. Birincil dürtüler açlık, susuzluk, acı gibi durumlarda organizmada gerilim yaratırlar ve davranışı harekete geçirirler. Doğru cevap D’dir.

Maslow, ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramını geliştirmiştir. Hümanist (insancıl) bir yaklaşımla geliştirilen bu kuramda hiyerarşinin (piramidin) en altında (temelde) fizyolojik ihtiyaçlar yer almaktadır. Daha sonra sırasıyla piramidin yukarısına doğru güvenlik, ait olma ve sevgi, değer ve kendini gerçekleştirme ihtiyaçları yer almaktadır. Doğru cevap A’dır.

Duygunun davranışsal bileşeni dendiğinde, duyguların dışavurumu ya da çeşitli yollarla ifade edilmesi anlaşılır. Duyguların dışavurumu sözlü ya da sözsüz iletişimle gerçekleşebilir. Doğru cevap E’dir.

Plutchik, sekiz tane birincil duygu saptamıştır. Bunlar: Öfke, iğrenme, üzüntü, şaşırma, korku,
güven, neşe ve beklenti.

Plutchik, sekiz temel duygunun iki uçlu bir yapı sergilediğini, bir uçtaki dört olumlu duygunun her birine, diğer uçta dört olumsuz duygunun karşılık geldiğini ileri sürer. Bu, karşı uçlarda yer alan iki zıt duygunun aynı anda yaşanamayacağı anlamına gelir. Sekiz duygu arasındaki ikili uçlar şunlardır: Neşeye karşılık üzüntü, öfkeye karşı korku, güvene karşı iğrenme ve şaşırmaya karşı beklenti. Doğru cevap B’dir.

Plutchik’in üç boyutlu duygu çemberi modelinde, modelin altından yukarıya doğru gidildikçe her duyguya ait renk tonu koyulaşmaktadır ya da tersi. Bu, aynı duygunun en hafif hâlinden en şiddetli hâline doğru geçişi simgeler. Ortadaki en koyu renklerle gösterilen halka, duyguların en yoğun biçimlerini (hiddet, ihtiyat, coşkunluk, hayranlık, dehşet, hayret, yas, nefret) gösterir. En içten en dışa, koyu renkten açık renge doğru duyguların yoğunluğu azalır ya da tersi. Doğru cevap C’dir.

James-Lange kuramına göre, insanlar öyle hissettikleri için öyle davranmazlar; öyle davrandıkları için öyle hissederler. Örneğin, kurama göre üzüldüğümüz için ağlamayız; ağladığımız için üzüntü hissederiz ya da aynı şekilde korktuğumuz için titremeyiz; tersine titrediğimiz için korku duygusu hissederiz. Doğru cevap D’dir.