DAVRANIŞ BİLİMLERİ II

Tamamlama ilkesi, duyusal girdilerde boşluk olsa bile şekli bir bütün olarak algılama eğilimini yansıtır. Şekil 2.5’te eğri bir çizgi değil, bir daire algılanır. Aradaki boşluk algısal sistem tarafından tamamlanır. Şekil 2.6’da, tamamlama ilkesi gereğince üç daireyi kesen beyaz bir üçgen algılanır. Oysa şekilde tam daireler değil, birer parçaları alınmış daireler vardır. Ve bu dairelerin belirli bir biçimde biraraya getirilmesi nedeniyle beyaz bir üçgen algılanır. Daireleri ve üçgenin sınırlarını insanın zihni tamamlar.

Ortak kader ilkesi harekete dayanır. Aynı yönde hareket eden nesneler bir grup olarak algılanır.

Süreklilik ilkesine göre, insanlar nesneleri düz bir çizgi ya da düzenli bir eğri üzerinde yerleştirerek bir birim olarak algılama eğilimindedirler.

Eğer tamamıyla karanlık olan bir odada sessizce oturup, karşı duvardaki sabit ışık kaynağına sürekli bakılırsa, bir süre sonra ışığın hareket etmeye başladığı görülür. Gerçekte ışık sabit olduğu hâlde, hareket ediyormuş gibi algılanır. Otokinetik etki olarak adlandırılan bu olgu, psikolojinin çeşitli alanlarındaki deneylerde uyarıcı olarak kullanılmıştır.

Otokinetik Etki: Eğer tamamıyla karanlık olan bir odada sessizce oturup, karşı duvardaki sabit ışık kaynağına sürekli bakılırsa, bir süre sonra ışığın hareket etmeye başladığı görülür. Gerçekte ışık sabit olduğu hâlde, hareket ediyormuş gibi algılanır. Otokinetik etki olarak adlandırılan bu olgu, psikolojinin çeşitli alanlarındaki deneylerde uyarıcı olarak kullanılmıştır.

Algının hem duyuma hem de uyarıcının yorumuna dayanmaktadır. Sadece duyum ya da sadece uyarıcının yorumu algının gerçekleşmesi için yeterli değildir.

Bir nesnenin şekil ya da zemin olma hâli nesnenin sabit bir özelliği değildir, algılayıcının uyarıcıya verdiği bir tepkidir. Dolayısıyla birisi için zemin olan, diğer bir kişi için şekil olabilir. Ya da aynı kişi için şekil ve zemin zaman içinde yer değiştirebilir.

Nesneleri gruplandırma ilkeleri yakınlık, benzerlik, tamamlama, süreklilik ve ortak kader ilkesidir. Otokinetik etki, hareket algısının görünürde hareket grubuna dahildir.

Süreklilik ilkesine göre, insanlar nesneleri düz bir çizgi ya da düzenli bir eğri üzerinde yerleştirerek bir birim olarak algılama eğilimindedirler. Bu şekilde algılayıcı, noktalardan bazılarını düzgün bir eğri oluşturacak biçimde gruplandırarak algılar.

Stroboskopik hareket, resimleri hareketlendirmeyi mümkün hâle getirir. Hareket, sabit nesne imgelerinin hızlı bir biçimde arka arkaya sunulmasıyla yaratılır. Sinemanın temeli olan bu hareket, gerçekte, izleyiciye saniyede 16 ile 22 resmin ya da çerçevenin gösterilmesidir. Her resim ya da çerçeve bir öncekinden biraz farklıdır. Saniyede en az 16 resmin gösterilmesi, filmin pürüzsüz ve doğal görünmesini sağlar.

Derinlik ve uzaklık algısını çalışan psikologlar, derinlik ve uzaklık algısının iki tür ipucuna bağlı olarak gerçekleştirildiğini ileri sürerler: Tek göze bağlı ipuçları ve çift göze bağlı ipuçları. Retinal ayrıklık, çift göze bağlı ipucudur ve bunun dışındakiler tek göze bağlı ipuçlarıdır.

Görsel alandaki iki nesne örtüşmüşse, kısmen örtülmüş olan nesne daha uzakta, diğer nesneyi örten nesne ise önde ve daha yakında algılanır.

Algısal değişmezlik, nesnel dünyadan değil, algılayıcıdan kaynaklanan bir olgudur.

Algıyı etkileyen deneyimler çeşitli psikososyal faktörlerden oluşmaktadır. Bunlar, kültür, bağlam, ve kişisel özelliklerdir.

Beklentiler, ilgiler ve tutumlar gibi kişisel özellikler algıyı güçlü biçimde etkiler. Kültür psikososyal bir faktördür. Kişisel bir özellik değildir.

Gerçekte ışık sabit olduğu hâlde, hareket ediyormuş gibi algılanır. Otokinetik etki olarak adlandırılır.

Stroboskopik hareket, resimleri hareketlendirmeyi mümkün hâle getirir. H

Binalardaki reklam panoları ya
da stadyumlardaki skor panoları günlük yaşamda
fi fenomenini gösteren örneklerdir.

Uzaklık algısına kaynaklık eden tek göze bağlı ipuçları şunlardır:
Göreli büyüklük, doğrusal perspektif, görsel alanda
yükseklik, örtüşme ve görsel alanın dokum gradyanı ve netliği.

Yakınlık ilkesi, uzayda birbirlerine yakın olan
nesneleri bir grup olarak algılama eğilimini ifade
eder.