DAVRANIŞ BİLİMLERİ II

Psikoloji bilimi, insanların neden belli bir yönde davrandıklarını, diğer bir ifade ile davranışları yöneten temel mekanizmaları ortaya koymaya çalışmaktadır. Bu kapsamda psikoloji bilimi “davranışı” incelemektedir.

Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

Kuram, kendi içinde birbiri ile tutarlı veya çelişkisiz bilgiler bütünüdür.

Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Psikolojinin bir bilim dalı olarak gelişmesinde, fizyoloji alanındaki çalışmalar öncü olup, önemli bir role sahiptir.

Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

Psikolojinin bir bağımsız bilim dalı olarak ortaya çıkmasında Wilhelm Wundt (1832-1920) araştırmaları öncü bir rol oynamıştır.

Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Davranışçı yaklaşım davranışın çevresel güçler tarafından belirlendiğini ve sadece gözlenebilen ve ölçülebilen davranışlarla çalışılması gerektiğini savunurlar.

Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Sosyo-kültürel bakış açısı, kültürlerarasında davranışın neden ve sonuçları arasındaki farklılıklara odaklanmaktadır.

Doğru yanıt "A" seçeneğidir.

Evrimsel bakış açısı, zihinsel becerilerin milyonlarca yıl içerisinde belli uyum sağlayıcı (adaptif ) amaçlara göre evrimleştiğini savunmaktadır.

Doğru yanıt "B" seçeneğidir.

Deneysel yöntem, değişkenler arasındaki ilişkiyi sebep-sonuç ilişkisi bağlamında ortaya koyar.

Doğru yanıt "C" seçeneğidir.

G.rüşme, bireylerin kendisinden veya onun hakkında bilgi verebilecek kişilerden belirlenmiş bir amaç doğrultusunda önceden hazırlanmış sorular veya o anda amaca uygun yöneltilen sorular yardımı ile sözlü olarak bilgi elde edilmesini içerir.

Doğru yanıt "D" seçeneğidir.

Kesitsel yöntem, belli bir özelliğin zaman içerisinde veya yaşa bağlı değişimini ortaya koymak için farklı yaş gruplarını temsil eden bireylerin belirlenmesini ve bu belirlenen yaş gruplarındaki bireyler incelen özellik açısından aynı zamanda karşılaştırılması temeline dayanan araştırma modelidir.

Doğru yanıt "E" seçeneğidir.

Psikoloji bilimindeki gelişmelere bağlı olarak son yıllarda ise psikoloji “davranışı ve altında yatan fizyolojik ve zihinsel süreçleri inceleyen bir bilim dalı” olarak tanımlanmaktadır (Weiten, Hammer ve Dunn, 2016, s.10). Psikolojinin günümüzdeki bu tanımında davranış, zihinsel süreç, fizyolojik süreç ve bilimsellik kavramlarının yer aldığı dikkati çekmektedir.

Psikoloji, bilimin anlama, açıklama ve kontrol temel işlevleri (Karasar, 2000) çerçevesinde insan davranışına ilişkin bilgi elde etmek için bilimsel yöntemi kullanır. Örneğin, insan kişiliği nasıl gelişiyor? Çocuğun kişilik gelişiminde anne-babaların ve yakın çevrenin rolü nedir? Çocuğun sağlıklı kişilik gelişimi için ona nasıl davranılmalı ve uygun ortamlar oluşturulmalı? Çocukların bazı olumsuzluk davranışlarını ortadan kaldırmak için neler yapılmalı, neler yapılabilir? Ya da “insanların ruh sağlığını korumada affetme önemli midir?”, “depresyon tedavisinde egzersiz etkili midir?”, “gençlerin sigara, alkol ve madde kullanımlarında ailenin rolü nedir?” gibi sorulara yanıt vermek için psikoloji bilimi bilimsel yöntemleri kullanır ve bilimsel araştırmalar gerçekleştirir.

Psikolojinin bir bağımsız bilim dalı olarak ortaya çıkmasında Wilhelm Wundt (1832-1920) araştırmaları öncü bir rol oynamıştır. Wundt, diğer çalışma alanlarında kullanılan teknikler ile de zihinsel süreçlerin araştırılabileceğinden hareketle Almanya’da ilk psikoloji laboratuvarını 1879 yılında kurmuştur. Dolayısıyla, psikoloji biliminin tarihsel sürecinde Wundt’un ilk psikoloji laboratuvarını kurması psikoloji biliminin başlangıcı olarak düşünülmektedir. Böylece, ilk psikolog olarak kabul edilen Wundt’un deneysel psikoloji çalışmaları psikoloji biliminin başlangıcını oluşturmuş ve onun çalışmalarının sonraki yıllarda psikoloji alanındaki çalışmalara önemli etkileri olmuştur

Yapısalcılığın zihinsel yapıların, parçaların toplamı olduğu görüşüne alternatif olarak önemli tepkilerden biri de, 1990’ların başında Gestalt psikolojinin gelişmesi olmuştur. Max Wertheimer (1883-1943) zihnin farklı gestaltlerine, organize olmuş bütünlüklerine odaklanarak zihnin bu tür deneyimleri nasıl yaşadığını incelemiştir. Bu çerçevede, Gestalt psikoloji algının nasıl düzenlendiğini incelemiş ve “bütün, onu oluşturan parçaların toplamından farklıdır” görüşünü ileri sürmüştür (McGraw Hill, 2015; Gerrig ve Zimbardo, 2012).

Psikodinamik bakış açısına göre her davranışın nedeni bulunmaktadır. Ancak bu neden genellikle bilinç düzeyinde ortaya konan mantıksal bir açıklama sonucunda değil, bilinçdışı bir güdüden kaynaklanmaktadır. Bilinçdışı süreçlerin yanısıra geçmiş deneyimler özellikle çocukluk yıllarındaki yaşantılar davranış üzerinde yaşam boyunca etkilerini sürdürmektedir. Bu nedenle, davranış üzerinde bireyin kontrolü ve farkındalığının çok az olduğu savunulmaktadır. Aynı zamanda davranışların, kişinin ihtiyaçları ile toplumsal gereklilikler arasındaki çatışmalar ve bu çatışmaları çözme girişimleri ile biyolojik dürtü ve içgüdülerden kaynaklandığı düşüncesine dayanan bir bakış açısı söz konusudur. Freud’un geliştirdiği bakış açısına göre, organizma çatışmaları azaltmaya ve ihtiyaçlarını doyuma ulaştırmaya çalışmaktadır.

Davranışçı bakış açısı, insan davranışını açıklamak için sadece doğrudan gözlenebilen ve ölçülebilen davranışlarla çalışılması gerektiğini vurgulamaktadır. Davranışçılar, bütün organizmaların benzer psikolojik prensiplere göre hareket ettiğini savunmakta ve evrensel “davranış yasalarını” belirlemeye çalışmaktadırlar. Davranışçı bakış açısı, Amerikalı psikolog John B. Watson (1878-1958) tarafından 1920’li yıllarda ortaya konulmuştur. Pavlov açıklamalarını bütün davranışların çevredeki bazı uyarıcılar karşısında gösterilen tepkiler olduğu düşüncesi üzerine temellendirmiştir. Bu temel çerçevesinde klasik koşullanma olarak adlandırdığı öğrenme yöntemi üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmıştır. Böylece Skinner davranışçılık repertuarına yeni bir kavram olan pekiştirme kavramını kazandırmış ve istenilen davranışı kazandırmak için ödül/pekiştirme olması gerektiğini belirtmiştir

Hümanistik bakış açısına göre insanlar kendi seçimlerini yapabilme, potansiyellerini geliştirebilme ve davranışlarını kontrol edebilme kapasitesine doğuştan sahiptirler.

Evrimsel psikologlar, insan davranışlarının çoğunun insanın atalarının hayatta kalma ve üreme ile ilgili karşı karşıya kaldıkları sorunların çözümü için kullandıkları zihinsel mekanizmaların ve adaptasyonların sonucunda oluştuğunu iddia etmektedirler. Evrimsel psikologlar, kadın ve erkek cinsiyet rolleri, eş seçimi, aile ilişkileri, komşuluk, dil kullanımı, şiddet, çocuk yetiştirmede, günümüze kadar geçirilen psikolojik adaptasyonların nasıl çalıştığını araştırmaktadırlar

Psikoloji biliminin bir bilim alanı olarak ortaya çıkması deneysel psikoloji ile olmuştur. Deneysel psikoloji, çevresel koşulların davranışı nasıl ve ne kadar belirlediğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda deneysel psikologlar, duyu, algı, duyum, öğrenme, motivasyon gibi süreçleri incelemek için laboratuvar ortamında genellikle insan olmayan deneklerle çalışmaktadırlar.

Psikoloji alanında bireylerin davranışı ve bu davranışa yol açan etmenlerin ortaya konulması veya bilgi elde edilmesi için deneysel yöntemden de yararlanılmaktadır. Bu çerçevede, deneysel yöntemde araştırmacı sebep-sonuç ilişkisini ortaya koyacak biçimde değişkenler arası ilişkileri inceler (Karasar, 2000).