DAVRANIŞ BİLİMLERİ II - Deneme Sınavı - 17

Doğrudan tutum ölçümlerinde bireylere yöneltilen ifadeler/sorular, ifadelerin/soruların sırası,
sunulan cevap seçenekleri (ölçekler) ve yapısı büyük önem taşımaktadır. Tutumun spesifik olması bunların arasında yer almadığı için cevap D seçeneğidir.

Tutumların ölçülmesinde ilk çalışmalar Thurstone tarafından gerçekleştirilmiştir.Tutum ölçümlerinde kullanılan bir diğer ölçek tipi Osgood’un duygusal anlam veya anlamsal ayrım ölçeğidir. Guttman’ın geliştirdiği bir diğer ölçek tipinde
ise birden çok ifadenin tek bir tutumu ölçüp ölçmediğinin saptanması söz konusudur. Bogardus’un Toplumsal Mesafe Ölçeği daha çok toplumsal sınıflara, değerlere veya etnik gruplara özgü tutumların ölçümünde kullanılmaktadır. Doğru cevap A seçeneğidir.

Tutum ölçümlerinde kullanılan bir diğer ölçek tipi Likert ölçek tipidir. Rensis Likert tarafından geliştirilen bu ölçekte kişinin tutum ifadesine katılma derecesi ölçülmektedir. Kişilerden söz konusu tutuma
yönelik ifadeleri 1’den 5’e kadar sıralanan ve farklı katılım derecelerini ifade eden bir skala üzerinde değerlendirmeleri istenir (1= Kesinlikle/Tamamen Katılmıyorum, 2= Katılmıyorum, 3= Kararsızım, 4= Katılıyorum, 5= Kesinlikle/Tamamen Katılıyorum gibi).Guttman’ın geliştirdiği bir diğer ölçek tipinde
ise birden çok ifadenin tek bir tutumu ölçüp ölçmediğinin saptanması söz konusudur. Osgood’un duygusal anlam veya anlamsal ayrım ölçeğidir. Herhangi bir tutum objesine ilişkin birbirine zıt sıfat çiftleri ve bu sıfat çiftleri arasında 5’li veya 7’li aralıklar kullanılarak oluşturulan bir ölçektir.Doğru cevap B seçeneğidir.

Tutumlar ile davranışlar arasındaki farklılığın  bir sebebi de kişinin aynı objeye karşı farklı tutumlar içinde olabilmesidir (Ajzen, 2001). Buna çift  tutum modeli denilmektedir. Tutumun spesifik olması: Bazı tutumlar genel  bazıları ise belli bir şeylere özeldir. Kalıpyargılar
Belirli gruplara ve bu gruplara dâhil olan bireylere ilişkin genellemeleri ifade eder. Doğru cevap C seçeneğidir.

Ön yargılar da kalıpyargılar gibi kişisel ve sosyokültürel faktörlerden etkilenerek oluşmaktadır. Dollard vd. (1939) tarafından geliştirilen günah keçisi kuramına göre, ezilmiş, hayal kırıklığına uğratılmış diğer bir deyişle günah keçisi ilan edildiğini düşünen bireyler, içinde bulundukları sosyal grup dışındaki  gruplara agresif ve olumsuz tutumlar beslerler.  Adorno vd. (1950) tarafından geliştirilen bir diğer kuram  ise otoriter kişilik kuramıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Kalıpyargı tehdidi:Bireyin kendisinin de içinde bulunduğu sosyal gruba yönelik olumsuz yargılar neticesinde ortaya çıkan olumsuz durumları ifade eder. Kalıpyargı avantajı; bireyin kendisinin de
içinde bulunduğu sosyal gruba yönelik olumlu yargılar neticesinde ortaya çıkan olumlu durumları ifade eder. Doğru cevap A seçeneğidir.

Koşullu ve koşulsuz uyaranın birlikte verilmesine pekiştirme denir. Koşullu uyaran- koşullu tepki bağını kurmak için koşullu ve koşulsuz uyaran arasındaki bağı canlı tutmak gerekir. Bir başka ifadeyle koşullu uyarandan (zil) sonra koşulsuz uyaranın (et tozu) verilmesi zaman zaman yinelenmelidir. Öğrenmeyi sağlayan da budur. Cevap E'dir.

İlgili uyaranlar arasındaki farkları algılamaya ayırt etme denir. Farklı tonlardaki zillere koşullu tepki veren köpeğin bir süre sonra sadece ardından et tozu gelen zil sesine tepki vermesi ayırt etmedir. Köpek, bu ses tonunun diğerlerinden farkını anlayıp yalnızca bu uyarana tepki vermeye başlamıştır. Bir tepki önce genellenir ancak daha sonra ayırt etme gerekli hâle gelebilir.Cevap D'dir.

Edvin Ray Guthrie kuramını Watson’un “en son ve en sık tepki öğrenilir” ilkesinin üzerine inşa etmiştir. Ancak Guthrie’nin kuramına göre öğrenme, “tek deneme”de tamamlanır. Bu kuramın temel ilkesi zaman olarak yakın uyarıcıların öğrenildiği biçimindedir. Aristoteles’ten bu yana iki olay zaman ve zemin içinde birbirine yakın bir şekilde gerçekleşirse aralarında bir ilişki olduğu düşünülür. Bir uyaran ve tepkinin yan yana gelmesi öğrenme için yeterlidir. Guthrie’ye göre ödül, öğrenmeye mekanik bir düzen dışında hiçbir katkıda bulunmaz. Doğru cevap B'dir.

Edward L.Thorndike (1874-1949), pekiştirme ve uyum mekanizmaları arasındaki ilişkiyi keşfeden ilk psikologtur ve ünlü etki kanununun yaratıcısıdır. Hayvanlarda da insanlarda da öğrenmenin “deneme-yanılma” ya da sonradan verdiği isimle “seçme-birleştirme” süreciyle gerçekleştiğini söylemiştir. Doğru cevap A'dır.

Belli bir uyaran tarafından başlatılmayan tepkiler de vardır: Dikiş dikmek, resim yapmak, caddenin karşısına geçmek gibi... Bunlar istemli davranışlardır. Bu davranışların sıklık ve gücü, onları takip eden olaya göre değişiklik gösterir. Skinner, bu tepkilere “edim” adını vermektedir.

Model alma yoluyla öğrenme, çocuğun yaşamının tüm alanlarında güçlü bir etkiye sahiptir. Onun yaşamında anne-baba kuşkusuz en önemli yere sahiptir. İnsanlar da model almanın gücünü sezgisel olarak bilirler ve çocuklarına “yaptığımı değil, söylediğimi yap” derler. Gene de gerçek şudur ki çocuklar anne-babalarının söylediklerini değil, yaptıklarını yaparlar. Örneğin, çocuğuna sigara içmenin kötülüğünü anlatan bir anne-babanın çocuğu büyük olasılıkla yetişkinliğinde sigara içecektir.

Wertheimer davranışın birimlerini ayrı ayrı incelemenin insan davranışını anlamada yetersiz olduğunu fark etti. Görüşünü en iyi ifade eden Almanca bir kelimeydi: “Gestalt”. Gestalt “organize bir bütün” anlamına geliyordu. Wertheimer ve ondan sonra gelen Gestalt psikologları, duyu organlarının beyne bilgi parçaları getirdiğini, beynin bunları toplayıp düzenleyerek bir anlam yüklediğini savundular. Bir başka ifadeyle bütün, daima parçalarından daha fazlasını ifade ediyordu. Yanıt D’dir.

En basit öğrenme bile karmaşık değişkenlerin bir araya gelmesinin sonucu olduğunu öne süren ve gizil öğrenme çalışmasıyla tanınan bilim insanı Edward Tolman'dır. Doğru cevap C'dir.

İlk davranışçının John Locke (1632-1704) olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.  Davranışçılık Tüm davranışların koşullanmalar yoluyla elde edildiğini öne süren bir kuramsal yaklaşımdır. Koşullanma, çevre ile etkileşim sonucu ortaya çıkar. Davranışçılar, çevredeki uyaranlara yönelik tepkilerimizin davranışlarımızı biçimlendirdiğine inanır. Biliş kuramcılarına göre tüm davranışlar amaçlıdır. Davranış, kişinin çevresini algılamasına ve amaçları doğrultusunda yorumlamasına bağlıdır.

Ivan Petroviç Pavlov (1849-1936), Rus bir hekim ve fizyologdur. Sindirim sistemi salgılarını incelemek üzere başladığı çalışmalarında 1904 yılında Nobel Fizyoloji ve Tıp Ödülü’nü almıştır. Bu çalışma sırasında köpeklere et tozu verildiğinde mide ve
tükürük bezlerine kesi yapılarak konulmuş tüplere akan sindirim salgılarını ölçmüş, ancak bir gün köpeklerin sadece önlerine et tozu konulduğunda
değil, eti getiren görevlinin ayak seslerini duyduklarında da tükürük salgısı verdiklerini farketmiştir. Böylece Pavlov, yeni bir şeyle karşı karşıya olduğunu anlamış ve bu yeni durumla o kadar ilgilenmiştir ki dikkatini yiyeceklere verilen tükürük salgısını ölçmek gibi bir uğraştan öğrenme gibi karmaşık bir olguya çevirmiştir

Pavlov-Klasik Koşullanma,Guthrie-Bitişiklik İlkesi,Skinner- Bilimsel Koşullanma Kuramı, Thorndike-Deneme Yanılma Yoluyla Öğrenme doğruyken Bandura-  Gözlem ve taklit yoluyla öğrenme kuramını savunmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Çevre psikolojisi insan ve fiziksel çevre arasındaki ilişkileri incelemektedir. Çevre psikologları, fiziksel çevrenin, insanların davranışlarını nasıl farklılaştırdığını araştırmaktadırlar.

Koşulsuz uyaran: Hiçbir öğrenmeye gerek olmadan doğal olarak koşulsuz tepkiyi harekete geçiren uyarandır. Örneğin et tozu, köpeğin tükürük salgısı vermesine neden olan doğal bir uyarıcıdır.

Edvin Ray Guthrie (1886-1959), kuramını Watson’un “en son ve en sık tepki öğrenilir” ilkesinin üzerine inşa etmiştir.