DAVRANIŞ BİLİMLERİ II - Deneme Sınavı - 4

Psikodinamik bakış açısına göre her davranışın nedeni bulunmaktadır. Ancak bu neden genellikle bilinç düzeyinde ortaya konan mantıksal bir açıklama sonucunda değil, bilinçdışı bir güdüden kaynaklanmaktadır. Bilinçdışı süreçlerin yanısıra geçmiş deneyimler özellikle çocukluk yıllarındaki yaşantılar davranış üzerinde yaşam boyunca etkilerini sürdürmektedir. Bu nedenle, davranış üzerinde bireyin kontrolü ve farkındalığının çok az olduğu savunulmaktadır. Aynı zamanda davranışların, kişinin ihtiyaçları ile toplumsal gereklilikler arasındaki çatışmalar ve bu çatışmaları çözme girişimleri ile biyolojik dürtü ve içgüdülerden kaynaklandığı düşüncesine dayanan bir bakış açısı söz konusudur. Freud’un geliştirdiği bakış açısına göre, organizma çatışmaları azaltmaya ve ihtiyaçlarını doyuma ulaştırmaya çalışmaktadır.

Davranışçı bakış açısı, insan davranışını açıklamak için sadece doğrudan gözlenebilen ve ölçülebilen davranışlarla çalışılması gerektiğini vurgulamaktadır. Davranışçılar, bütün organizmaların benzer psikolojik prensiplere göre hareket ettiğini savunmakta ve evrensel “davranış yasalarını” belirlemeye çalışmaktadırlar. Davranışçı bakış açısı, Amerikalı psikolog John B. Watson (1878-1958) tarafından 1920’li yıllarda ortaya konulmuştur. Pavlov açıklamalarını bütün davranışların çevredeki bazı uyarıcılar karşısında gösterilen tepkiler olduğu düşüncesi üzerine temellendirmiştir. Bu temel çerçevesinde klasik koşullanma olarak adlandırdığı öğrenme yöntemi üzerinde çalışmalarını yoğunlaştırmıştır. Böylece Skinner davranışçılık repertuarına yeni bir kavram olan pekiştirme kavramını kazandırmış ve istenilen davranışı kazandırmak için ödül/pekiştirme olması gerektiğini belirtmiştir

Evrimsel psikologlar, insan davranışlarının çoğunun insanın atalarının hayatta kalma ve üreme ile ilgili karşı karşıya kaldıkları sorunların çözümü için kullandıkları zihinsel mekanizmaların ve adaptasyonların sonucunda oluştuğunu iddia etmektedirler. Evrimsel psikologlar, kadın ve erkek cinsiyet rolleri, eş seçimi, aile ilişkileri, komşuluk, dil kullanımı, şiddet, çocuk yetiştirmede, günümüze kadar geçirilen psikolojik adaptasyonların nasıl çalıştığını araştırmaktadırlar

Psikoloji biliminin bir bilim alanı olarak ortaya çıkması deneysel psikoloji ile olmuştur. Deneysel psikoloji, çevresel koşulların davranışı nasıl ve ne kadar belirlediğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda deneysel psikologlar, duyu, algı, duyum, öğrenme, motivasyon gibi süreçleri incelemek için laboratuvar ortamında genellikle insan olmayan deneklerle çalışmaktadırlar.

Psikoloji alanında bireylerin davranışı ve bu davranışa yol açan etmenlerin ortaya konulması veya bilgi elde edilmesi için deneysel yöntemden de yararlanılmaktadır. Bu çerçevede, deneysel yöntemde araştırmacı sebep-sonuç ilişkisini ortaya koyacak biçimde değişkenler arası ilişkileri inceler (Karasar, 2000).

Güdülenme kavramının üç bileşeni vardır:

Davranışın yönü, davranışın yoğunluğu ve davranışa devam etme ısrarı. Bu üç bileşenin varlığı, güdülerin insanı sadece bir amaca yöneltmekle kalmayıp, o amaç için ne kadar çaba göstereceğini ve bu çabada ne kadar ısrarcı olduğunu da gösterir. Davranışın yönü, izlenen amaç ya da amaçlara işaret eder. Davranışın yoğunluğu, davranış için harcanan çaba ve odaklanma düzeyi anlamına gelir.

Gestalt psikologlarına göre algılayıcı, nesneleri şu ilkeler doğrultusunda gruplandırarak algılar: Yakınlık, benzerlik, tamamlama, süreklilik ve ortak kader.

Süreklilik ilkesine göre, insanlar nesneleri düz bir çizgi ya da düzenli bir eğri üzerinde yerleştirerek bir birim olarak algılama eğilimindedirler.

Güdülenme kavramının üç bileşeni vardır:

Davranışın yönü, davranışın yoğunluğu ve davranışa devam etme ısrarı. Bu üç bileşenin varlığı, güdülerin insanı sadece bir amaca yöneltmekle kalmayıp, o amaç için ne kadar çaba göstereceğini ve bu çabada ne kadar ısrarcı olduğunu da gösterir. Davranışın yönü, izlenen amaç ya da amaçlara işaret eder. Davranışın yoğunluğu, davranış için harcanan çaba ve odaklanma düzeyi anlamına gelir. Davranışa devam etme ısrarı, amaca ulaşmak için kişinin gösterdiği sebat (ısrar etme) derecesini gösterir. Örneğin kişi, açsa yiyecek aramaya yönelmesi, bunun için çaba harcaması ve yiyecek bulana kadar yiyeceği araması beklenir.

Stroboskopik hareket, resimleri hareketlendirmeyi mümkün hâle getirir. Hareket, sabit nesne imgelerinin hızlı bir biçimde arka arkaya sunulmasıyla yaratılır. Sinemanın temeli olan bu hareket, gerçekte, izleyiciye saniyede 16 ile 22 resmin ya da çerçevenin gösterilmesidir.

Aslında fi fenomeni stroboskopik hareketten ayrı bir hareket türü değil, stroboskopik hareketin basit hâlidir. Her ikisi de süreklilik ilkesinden
ortaya çıkarlar. Yani, arka arkaya gelen resim ya da ışık noktalarının bir birim olarak algılanması sonucu hareket hissi yaşanır.Binalardaki reklam panoları ya
da stadyumlardaki skor panoları günlük yaşamda fi fenomenini gösteren örneklerdir.

Uzaklık algısına kaynaklık eden tek göze bağlı ipuçları şunlardır: Göreli büyüklük, doğrusal perspektif, görsel alanda yükseklik, örtüşme ve görsel alanın dokum gradyanı ve netliği.

Şekil Değişmezliği: 
Tanıdık olan bir nesneye bakıldığında, hangi açıdan bakılırsa bakılsın, insan zihni onu hep aynı nesne olarak görmeye devam edecektir. Gerçekte aynı nesnenin farklı açılardan görülmesi, retinaya farklı şekillerdeki imgelerin düşmesine yol açar. Ancak buna rağmen nesneye aşinalık yüzünden algısal sistem onu aynı nesne olarak algılayacaktır.

Tamamlama ilkesi, duyusal girdilerde boşluk olsa bile şekli bir bütün olarak algılama eğilimini yansıtır.

Eğer tamamıyla karanlık olan bir odada sessizce oturup, karşı duvardaki sabit ışık kaynağına sürekli bakılırsa, bir süre sonra ışığın hareket etmeye başladığı görülür. Gerçekte ışık sabit olduğu hâlde, hareket ediyormuş gibi algılanır. Otokinetik etki olarak adlandırılan bu olgu, psikolojinin çeşitli alanlarındaki deneylerde uyarıcı olarak kullanılmıştır

Derinlik ve mesafeyi algılamak için çift göze bağlı iki ipucu kullanılmaktadır: Retinal ayrıklık ve kavuşma Derecesi.

Fiziksel dünyada gerçekleşen sürekli değişimler sonucu algılayıcının duyumlarında da sürekli bir değişim vardır. Bir uyarıcıyı farklı koşullarda görmek,
aynı uyarıcıya ait her defasında değişik görsel duyum alınması anlamına gelir. Algısal değişmezlik olgusu olmasa, görsel duyumlarda hiç durmaksızın
devam eden bu değişme nedeniyle dünya sabit olarak algılanamazdı ve bu da dünyayı, insan açısından çok kaotik bir yer hâline getirirdi. Farklı ışık, farklı
perspektif ve farklı uzaklık koşullarında nesneden göze gelen retinal imge de farklı olacağı için, insan, aynı nesneyi her seferinde yeniden ve yeniden tanımak zorunda kalırdı. Oysa algısal sistem, tanıdık nesnelerin ne kadar farklı koşullar altında olursa olsun aynı nesne olarak algılamaya devam eder. Algısal değişmezlik olgusu şekil değişmezliği, büyüklük değişmezliği ve renk değişmezliğini kapsar.

Çünkü içgüdü, tanımı gereği bir türün tüm üyeleri tarafından kalıtımla aktarılan katı bir davranış örüntüsüdür.

İhtiyaç ve dürtü arasındaki bu sıkı ilişkiden dolayı bazıları ihtiyaç ve dürtü terimlerini aynı anlama gelecek şekilde kullanabilmektedir. Ancak bu iki terim birbirinden farklıdır. İhtiyaç, fiziksel bir yoksunluk durumudur; dürtü ise bu durumun ortaya çıkardığı psikolojik sonuçtur.

Kendini gerçekleştiren insan, kendini kabul etmiş, yaratıcı, derin bir espri anlayışına sahip, empati kurabilen, kültürel etkilere karşı çıkabilen, demokratik bir kişilik yapısına sahip insan olarak betimlenir. Maslow örneğin Abraham Lincoln ve Albert Einstein’ı kendini gerçekleştirmiş insanlar olarak görür.