DAVRANIŞ BİLİMLERİ II - Deneme Sınavı - 20

Dokum Gradyanı ve Netlik
Görsel alandaki nesnelerin dokum gradyanı (sıklığı) ya da netliği de uzaklık algısını yaratan ipuçlarından biridir. Görsel alanda tüm ayrıntılarının
görülebildiği nesneler daha yakında algılanırken,
ayrıntıları kaybolan, sıklaşan ve silikleşen nesnelerin
uzak olarak algılanma eğilimi vardır. Şekil 2.14’te de
nilüfer yapraklarının çok net seçilebildiği alan yakın,
nilüfer yapraklarının sıklaştığı, birbirinden ayırt edilemez hâlde olduğu alanlar uzak olarak algılanır.

Güdülenme, insan davranışlarının nedenlerini anlamak için psikolojinin vazgeçilmez kavramlarından biridir. Bu kavram, insanın yaşamında peşine düşeceği amaçlar seçmesine, bu amaçlara ulaşıp ulaşamamasına, amaca ulaşmak için ne kadar uğraştığını anlamasına imkân verir Amaca ulaşıp ulaşmama insanın ruh sağlığıyla çok ilişkilidir. Amacına ulaşan, yani başarı kazanan bir insan kendini mutlu, doyum bulmuş hisseder ve kendinden memnundur. Diğer yandan amaca ulaşamama, yani başarısızlık hayal kırıklığına ve cesaretin kırılmasına yol açabilir.

Duygusal yaşantının temel bileşeni olan biyolojik uyarılma, duyguların güdüler gibi insanı nasıl harekete geçirdiğini çok iyi gösterir. İnsanlar herhangi belirgin bir duygu hissetmedikleri durumda, bedenleri, enerji depolamak, besinleri sindirmek ve atıkları ayırmak yoluyla homeostazı sürdürür. Ancak belirli bir duygusal yaşantıda, özellikle de korku gibi hoş olmayan duygusal yaşantıda bu homeostaz bozulur ve beden biyolojik olarak uyarılır. Bu uyarılma sırasında gerçekleşen fizyolojik değişikliklerden otonom sinir sisteminin sempatik bölümü sorumludur.

Optimal uyarılma kuramı, insanların kendilerini rahat hissettikleri uyarılma düzeyini sürdürmek için güdülendiklerini ileri sürer. Bu uyarılmışlık düzeyi kişiden kişiye ve aynı kişide zamana göre değişebilir. Birinin optimal uyarılmışlık düzeyi, diğerine optimalin altı (örneğin can sıkıntısı) gelebilir ya da tersi. Ne olursa olsun, belirli bir zamanda belirli bir kişi optimal uyarılmışlık düzeyinin altında bir uyarılma hâli içindeyse uyarılmayı arttıracak davranışlar yapacaktır.

Duygu, psikoloji- de genel olarak üç bileşenden oluşan bir deneyim olarak görülür: 1- Biyolojik uyarılma 2- Zihinsel değerlendirme ya da bilişsel bileşen 3- Davranışsal dışavurumlar. Bir duygu ne kadar yoğunsa, bu üç bileşen arasındaki koordinasyonun da daha fazla olması beklenir. Örneğin, kişinin memnuniyet hissettiği bir durumda yaşayacağı biyolojik uyarılma, coşkun bir sevinç hissettiği duruma göre daha az olacaktır.

Bilişsel psikoloji, bireyler arasındaki zihinsel farklılıklara değil, genel/evrensel düzeyde insanın bilişsel/düşünme süreçlerine odaklanır.

Atkinson ve meslektaşları kavramları klasik kavramlar ve olasılık içeren kavramlar olarak ikiye ayırır. Klasik kavramlar, üyelerinin ortak özelliklerini temsil eden kavramlardır. Olasılık içeren kavramlarsa üyelerinin tüm ortak özelliklerini temsil edemeyebilirler. Örneğin, kuş kavramına ait olsa da penguen gibi uçamayan kuşlar vardır.

Prototip modeli, o kategorinin özelliklerini barındıran en iyi örnek yoluyla kavramın oluşturulması sürecine dayanır. Prototip bir tür idealize edilmiş kavram biçimidir. Bu yüzden bazı örneklerin diğerlerinden daha fazla kavramı temsil etme gücüne sahiptirler. Kuş kavramına bir örnek istendiğinde kaç kişi “devekuşu” der? Kuş dendiğinde ilk akla gelenlerin serçe, bülbül vb. olması tesadüf değildir. Bu kuşlar, kuş kavramının ptototipine devekuşundan ya da mesela pelikandan daha yakındırlar.

Eysenck, son zamanlarda zekâ çalışmaları ve bilişsel psikoloji arasında köprü kurulmaya çalışıldığından bahsetmektedir. Doğru cevap D'dir.

Rosch, en doğal görünen kavramların bile bellekte bir özellikler listesi hâlinde saklanmadığını öne sürmüş ve bunun yerine kavramların prototipler aracılığıyla oluşturulduğunu iddia etmiştir. Doğru cevap B'dir.

Kaç duygu olduğunu ve bunların arasındaki ilişkinin doğasını araştıran psikologlardan Plutchik, aynen renkler gibi duyguların da birincil duygular ve ikincil duygular olmak üzere ikiye ayrılabileceğini ileri sürer. Plutchik, sekiz tane birincil duygu saptamıştır: Öfke, iğrenme, üzüntü, şaşırma, korku, güven, neşe ve beklenti. Pluthick’in psikoevrimsel duygu kuramına göre, birincil duygular temel duygulardır ve bunlar evrenseldir. Bu kuram, birincil duyguların biyolojik olarak ilkel duygular olduğunu ve organizmanın üreme uygunluğunu arttırmak için evrimleştiğini öngörür. Plutchik’e göre, bu duyguların birincilliği, organizmanın hayatta kal- mayı sağlayan davranışlarının tetikleyicisi olduğu gösterilerek anlaşılabilir.

Anagram, bir sözcükteki harflerin karıştırılmasıdır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Algoritmalar, bir problemin olası tüm çözümlerinin gözönüne alındığı sistematik bir yaklaşımı temsil eder. Algoritmaların kullanımına başka bir örnek anagramlar olabilir. Anagram, bir sözcükteki harflerin karıştırılmasıdır. Örneğin, “ugdyu”, “duygu” sözcüğünün anagramıdır. Bazı anagram problemlerinde, anagramdan kaç tane sözcük türetilebileceği sorulur. Örneğin “şheryie” gibi bir anagramdan kaç sözcük türetileceğini bulmak için sistematik olarak tüm olasılıkları deneyebilirsiniz.

Kestirmeler, problemi en etkili çözme stratejileri değildir. Ama işe yaradıklarında diğer stratejilerden daha hızlı çözüm üretilmesini sağlamaktadır. Doğru cevap E'dir.

Pluthick önceleri duyguları üç boyutlu bir model üzerinde göstermiş, 1980’de renk çemberi fikrinden esinlenerek duygu çemberi modelini geliştirmiştir. Pluthick’in bu modeli duygulara ait dört özelliği temel alır

Uzmanlığın problem çözümünü nasıl kolaylaştırdığını görebilmek için şöyle bir anagram problemi kullanılabilir. Basit düzeyde İngilizce bilen Türk öğrencilerine biri Türkçe (“LASME”) ve diğeri İngilizce (“IASYD”) anagram verdiğinizi varsayın. Hangisini daha hızlı çözerler? İlki “SELAM”, ikincisi “ DAISY (PAPATYA)”dır. Herkes kendi anadilinde uzman olduğu için, Türk öğrencilerin tümü Türkçe anagramı diğerinden daha hızlı ve kolay çözecektir.

1880’lerin ortasında Amerikalı psikolog William James ve Danimarkalı psikolog Carl Lang’in birbirinden habersiz olarak duygusal yaşantının nasıl ortaya çıktığına dair benzer iddialar öne sürmesinden dolayı, bu duygu kuramı James-Lange kuramı olarak bilinir.

Algoritmalar, belirli türde problemleri çözmek için geliştirilmiş özgül problem çözme yollarıdır. Doğru cevap C'dir.

Whorf, Hopi yerlilerinin diline “zamansız dil “ adını vermiştir çünkü diğer dillerin aksine, bu dilde konuşurken geçmiş, gelecek ya da şimdiki zamanın ayırt edilmediğini ifade etmiştir. Doğru cevap D'dir.

James-Lange kuramına pek çok eleştiri yöneltildi. Bu eleştirilerden en güçlüsü 1920’lerin sonunda Walter Cannon’dan geldi. Cannon, bedende gerçekleşen fizyolojik değişikliklerin tüm duygusal durumlarda aynı olduğunu iddia ediyordu. Oysa eğer James-Lange kuramı doğru ise yani duygular bedensel duyumların yorumundan ibaret ise her bir duygunun farklı fizyolojik değişiklik dizisi ile tanımlanması gerekirdi. Vurgulamak gerekir ki Cannon fizyolojik uyarılmanın duygudaki rolünü inkâr etmiyordu, sadece fizyolojik uyarılmanın duyguları ayırt edemeyecek denli genel ve bedene yayılmış olduğunu ileri sürüyordu