DAVRANIŞ BİLİMLERİ II - Deneme Sınavı - 10

Doğrusal perspektif, doğrusal çizgilerin uzaklaştıkça birbirlerine kavuşacakmış gibi görünmesidir. Örneğin yol gitgide daralır ve ufuk çizgisinde yolun konturları (kenarları) birleşir. Yolu oluşturan iki çizgine kadar birbirine yakınlaşırsa, mesafeyi o kadar uzak algılarız.

Benzerlik ilkesine göre, insanların, çeşitli açılardan birbirine benzer nesneleri bir grup olarak algılama eğilimi vardır. Nesneler şekilleri, büyüklükleri ya da renkleri açısından benzer algılanabilir

Kırmızı ışıkta arabanın içinde otururken yanınızdaki araba geriye doğru gittiğinde, bir an onun mu geriye, sizin mi ileriye gittiğini algılayamazsınız. Bu durumda, sadece binalar ya da ağaçlar gibi hareket etmeyen nesnelere bakarak (referans çerçevesi oluşturarak), hangi arabanın hareket ettiğinden emin olabilirsiniz.

Derinlik ve mesafeyi algılamak için çift göze bağlı iki ipucu kullanılmaktadır: Retinal ayrıklık ve kavuşma derecesi.

Algı bireye özgüdür ve duyum olmadan gerçekleşemez.

Dilin düşünceyi ya da aynı anlama gelmek üzere bilişi şekillendirdiği düşüncesinin en önde gelen savunucularından biri Whorf’tur. 1950’lerde Whorf, dilin dünyanın algılanış biçimini yapılandırdığını iddia etmiştir. Diğer bir deyişle, Whorf’a göre, dünyayı anlamak için kullandığımız kategori ve ilişkiler dilden türetilmiştir. Eğer böyleyse, her anadilin dünyayı kavramlaştırma biçiminin farklı olmasını beklemek gerekecektir. Örneğin İngilizcede (Türkçede de) karı ifade etmek için bir sözcük varken, Eskimolarda karı ifade eden pek çok sözcük vardır. Eskimoların bu hava olayıyla ilgili deneyimleri fazla olduğu için, karın her değişik durumu için farklı sözcük türettikleri düşünülebilir.

Zekâya ilişkin faktör kuramlarından ilki, faktör analizi tekniğini de geliştiren Spearman tarafından ortaya konulmuştur. Spearman, her bireyin g faktörü olarak adlandırılan genel bir zekâ faktörüne sahip olduğunu ileri sürmüştür. Spearman’a göre, g faktörü kendini her alanda gösterir. Yani zeki insan tüm konularda zekiliğini gösterir. Bireylerin zekâ ölçeklerinden aldıkları puanlardan da g faktörü sorumludur. Spearman, g faktörüne ek olarak özel faktörlerden söz etmiştir. Bu özel faktörlerin her biri belirli bir yeteneğe karşılık gelir.

Bir grup zeka testi uygulayacısı ölçeği dolduran kişilerin yorgunluk ve başka kişisel faktörleri gözleyemeyebilir ve ayrıca verdiği yönergelerin ne kadar anlaşıldığından emin olmayabilir.

Zekânın pek çok bağımsız yetenekten oluştuğuna inanan Gardner, kaç tane zekâ olduğunu belirlemenin güç olduğunu söylese de yedi farklı zekâ ayırt etmiştir. Verilen örnekteki öğrenci yedi farklı zeka bölümünden müzikal zekaya göre değerlendirilir.

Yirminci yüzyılın başında Darwin’in evrim kuramının popülerleşmesiyle birlikte insanların da hayvanlar gibi içgüdüleri olup olmadığı merak edilmeye başlanmıştır. Darwin’den etkilenen psikologlar, insana ait içgüdüleri tanımlamaya ve insanın kaç tane içgüdüsü olduğunu saptamaya çalışmışlardır.  Doğru cevap C’dir.

Freud, insan davranışının altında yatan iki temel içgüdü olduğunu ve bu temel güdülerin onları oluşturan içgüdülere indirgenemeyeceğini ileri sürmüştür. Bu iki temel içgüdü, yaşam ve ölüm içgüdüsüdür. Doğru cevap B’dir.

Hull, güdüleri, birincil dürtüler ve ikincil (öğrenilmiş) dürtüler olarak ikiye ayırmıştır. Birincil dürtüler açlık, susuzluk, acı gibi durumlarda organizmada gerilim yaratırlar ve davranışı harekete geçirirler. Doğru cevap D’dir.

Maslow, ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramını geliştirmiştir. Hümanist (insancıl) bir yaklaşımla geliştirilen bu kuramda hiyerarşinin (piramidin) en altında (temelde) fizyolojik ihtiyaçlar yer almaktadır. Daha sonra sırasıyla piramidin yukarısına doğru güvenlik, ait olma ve sevgi, değer ve kendini gerçekleştirme ihtiyaçları yer almaktadır. Doğru cevap A’dır.

Duygunun davranışsal bileşeni dendiğinde, duyguların dışavurumu ya da çeşitli yollarla ifade edilmesi anlaşılır. Duyguların dışavurumu sözlü ya da sözsüz iletişimle gerçekleşebilir. Doğru cevap E’dir.

Plutchik, sekiz tane birincil duygu saptamıştır. Bunlar: Öfke, iğrenme, üzüntü, şaşırma, korku,
güven, neşe ve beklenti.

Plutchik, sekiz temel duygunun iki uçlu bir yapı sergilediğini, bir uçtaki dört olumlu duygunun her birine, diğer uçta dört olumsuz duygunun karşılık geldiğini ileri sürer. Bu, karşı uçlarda yer alan iki zıt duygunun aynı anda yaşanamayacağı anlamına gelir. Sekiz duygu arasındaki ikili uçlar şunlardır: Neşeye karşılık üzüntü, öfkeye karşı korku, güvene karşı iğrenme ve şaşırmaya karşı beklenti. Doğru cevap B’dir.

Plutchik’in üç boyutlu duygu çemberi modelinde, modelin altından yukarıya doğru gidildikçe her duyguya ait renk tonu koyulaşmaktadır ya da tersi. Bu, aynı duygunun en hafif hâlinden en şiddetli hâline doğru geçişi simgeler. Ortadaki en koyu renklerle gösterilen halka, duyguların en yoğun biçimlerini (hiddet, ihtiyat, coşkunluk, hayranlık, dehşet, hayret, yas, nefret) gösterir. En içten en dışa, koyu renkten açık renge doğru duyguların yoğunluğu azalır ya da tersi. Doğru cevap C’dir.

James-Lange kuramına göre, insanlar öyle hissettikleri için öyle davranmazlar; öyle davrandıkları için öyle hissederler. Örneğin, kurama göre üzüldüğümüz için ağlamayız; ağladığımız için üzüntü hissederiz ya da aynı şekilde korktuğumuz için titremeyiz; tersine titrediğimiz için korku duygusu hissederiz. Doğru cevap D’dir.

Duyguları açıklamaya çalışan bilişsel kuramcılar arasında  Schachter ve Singer yer almaktadır. Doğru cevap A’dır.

Basımlama