DAVRANIŞ BİLİMLERİ I

Toplumsal değişmenin gerçekleşmesinde içsel ve dışsal olmak üzere iki grup faktör etkilidir.

Sosyolojinin temel ilgi alanlarından biri olan toplumsal değişme kavramı, Avrupa’da ortaya çıkan iki önemli sosyal değişim olgusundan oldukça etkilenmiştir: Endüstri Devrimi ve Fransız Devrimi. Diğer bir ifade ile bu iki tarihsel gelişme, sosyolojinin öncüleri ve kurucuları açısından bir çıkış noktası olurken ortaya çıkan ya da çıkmakta olan yeni toplum yapısının incelenmesinde toplumsal değişme kavramının içeriği kullanılmıştır.

Kültürel Etkenler

Bu başlık altında din önemli bir yer tutmaktadır. Dinin muhafazakâr ya da ilerletici kimliği bu durumun temel nedenidir denilebilir. Kültür başlığı altında ele alınabilecek bir diğer kavram ise iletişimdir.

Max Weber’in otorite, güç ve bürokrasi kavramları;

Giddens (2008: 64) tarafından yapılan bir başka sınıflamaya göre ise sosyoloji literatüründe toplumsal değişme üzerinde olan etkiler üç başlık altında ele alınabilmektedir: kültürel etkenler, fiziksel çevre, siyasal örgütler. Bu faktörlere ek olarak nüfus, teknoloji ve ekonominin de söz konusu unsurlar arasında yer alabilmektedir.

Toplumun temel bileşeni olarak değişme olgusunu gören Sztompka (2006: 20-23), onun aynı anda her yerde olabilme özelliğine rağmen, hızı, kapsamı, derinliği ve temposu bakımından top- lumlar arasında farklılıklar gösterdiğini ifade etmektedir.

Demografi, diğer bir deyişle nüfus bilimi, nüfusun büyüklüğü, dağılımı, yaş, toplumsal cinsiyet, etnik köken, refah bakımından yapısı, doğum, ölüm oranları, göç ve gelecek eğilimlerini araştırmaktadır.

Nüfus ile ilgili sorunlar denilince ele alınması gereken kavramlardan biri “eşitsizlik” tir.

Woods (2003: 135) kentleşme sürecinin genel olarak, kent nüfusunun kentsel olmayan nüfusa oranla daha hızlı bir şekilde büyüyebilme kapasi- tesine dayandığını ifade etmektedir.

Toplumsal değişmenin gerçekleşmesinde etkili olan faktörleri iki başlık altında toplamak mümkündür: topluluk ya da topluma özgü olan içsel etmenler (endogenous) ve dışsal etmenler (exogenous). İçsel etmenler, altyapısal unsurlar, onların topluluk ya da toplum üyeleri arasındaki dağılımı ve üyelerin bu kaynak ve hizmetlere ulaşabilmesini içermektedir.

Dışsal etmenler ise insan gücünün kontrol edebilirliğinin dışındaki yer alan etmenleri içermektedir. Doğal afetler, teknolojinin beklenmedik sonuçları (gizli/bozuk işlev) bu başlık altında değerlendirilebilir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Bununla birlikte, sosyal değişme sürecindeki tüm yapısal etmenler şu şekilde sıralanabilir: demografi, teknoloji, kültür, politika, ekonomi ve eğitim.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Giddens’a göre toplumsal değişme üzerinde etkili olan faktörler kültürel etkenler, fiziksel çevre ve siyasal örgütler olmak üzere 3 başlıkta gruplandırılabilir.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Toplumun temel bileşeni olarak değişme olgusunu gören Sztompka, onun aynı anda her yerde olabilme özelliğine rağmen, hızı, kapsamı, derinliği ve temposu bakımından toplumlar arasında farklılıklar gösterdiğini ifade etmektedir. Değişme, ona göre modern toplumlarda yaygın, hızlı ve belirginlik gösteren bir olgudur ve çeşitli başlıklar altında sınıflandırılabilir:

Nüfus kompozisyonundaki değişim (göç, demografik büyüme gibi),

Yapının değişmesi (arkadaşlık bağlarının kristalleşmesi, liderliğin ortaya çıkması gibi),

İşlevlerin değişmesi (mesleki hareketlilik, ailenin ekonomik rolünün azalması, refah devletinin düşüşü gibi),

Diğer alanlar ile bağların ve sınırların değişmesi (evlilik ile ailelerin birbirine bağlanması, kooperasyonların birleşmesi gibi),

Çevrenin değişmesi (baskın olan imparatorluğun yıkılması, petrol alanlarının keşfedilmesi, deprem gibi büyük ölçekli afetler).

Doğru cevap B seçeneğidir.

Hoffman toplumsal değişme olgusu ile ilgili olarak üç temel soru üzerinde durmanın gerekli olduğunu ifade etmektedir: Değişme doğal ve normal mi; kaynağı nedir ve son olarak hızı nedir?

Doğru cevap C seçeneğidir.

Demografi , diğer bir deyişle nüfus bilimi, nüfusun büyüklüğü, dağılımı, yaş, toplumsal cinsiyet, etnik köken, refah bakımından yapısı, doğum, ölüm oranları, göç ve gelecek eğilimlerini araştırmaktadır.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Sosyolojik kavramlar arasında yer alan ötekileştirme, bir diğer kavram olan dam- galama ile birlikte sıklıkla kullanılmaktadır. Ötekileştirme genel olarak, hoşlanılmayan, istenilmeyen özelliklere sahip olanlar için kullanılan bir kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bir diğer kavram olan damgalama ise, sosyolojik olarak, kişi ya da kişilerin sosyal kimliklerini ya da sosyal değerlerini küçültmek, azaltmak amacı ile kullanılan olumsuz etiketlemeleri içermektedir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Azınlık grup kavramı, toplumun geneli ile karşılaştırıldığında, hak ve hizmetlerden eşit derecede faydalanamayan kişileri ifade etmektedir. Bu kavramın karşısında yer alan baskın grup ise, toplum içinde ayrıcalıklı statüleri ve güçleri olan grubu içermektedir.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Jones (2003: 952), kentleşme kavramının ifade edilmesinde kullanılan kriterlerin ülkeden ülkeye değişim gösterebileceğinden bahsetmektedir. Genel olarak söz konusu tanımlamada kullanılan temel karşılaştırma başlıklarını üç madde halinde ele almak mümkündür: nüfusun niceliksel özellikleri, yerleşim yerinin yönetimsel özellikleri ve kentsel alandaki sosyal ve kültürel faaliyetler.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Sosyolog Ernest Burgress tarafından geliştirilen bu modelde kentin merkezden çevreye doğru yayılması sürecine vurgu yapılmaktadır. Bu modele göre:

1: İş Merkezi

2: Dönüşüm Bölgesi

3: Mavi Yakalıların Yaşadığı Bölge

4: Orta Gelirlilerin Kaldığı Bölge

5: Sayfiyeye Bölgesi 'ni ifade etmektedir.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Giddens (2008: 64) tarafından yapılan bir başka sınıflamaya göre ise sosyoloji literatüründe toplumsal değişme üzerinde olan etkiler üç başlık altında ele alınabilmektedir: kültürel etkenler, fi­ziksel çevre, siyasal örgütler. Doğru yanıt A’dır.