DAVRANIŞ BİLİMLERİ I

Geleneksel uygulamaların bir bölümü, değişen toplum ve bölgeye bağlı olarak terk edilse de önemli bir bölümü yaşatılmaya çalışılmaktadır. Günümüzde örneklerine rastladığımız çeşitli geleneksel evlenme şekilleri mevcuttur. Bunlar;

Görücü usulü ile evlenme,

Kız kaçırma,

Otura kalma,

Beşik kertmesi,

Berder evlilik,

Tay geldi evlilik,

Levirat ve Sorarat’tır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Sosyolojide çeşitli sınıflandırmaları olmasına karşın en yaygın ve temel olanı Charles Horton Cooley tarafından yapılan “birincil grup” ayrımıdır. Bunun dışında kalan gruplar da ikincil gruplar olarak nitelendirilmektedir. Cooley birincil grupları yüzyüze ilişkilerin, yardımlaşma dostluk ve sevgi bağlarının yüksek olduğu gruplar olarak tanımlar.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Aile içindeki akrabalık ilişkileri ve akraba sayısının (örneğin büyükanne, büyükbaba, amcalar, halalar, torunların) artması ve aynı evde oturmalarıyla ortaya çıkan aileye ise geniş aile (extended family) denilmektedir.

Genellikle geçimini tarımdan sağlayan kırsal bölgelerde yaygınlık gösterir.

Ogburn bu tür ailenin görevlerini şu şekilde sıralamaktadır:

Aile üzerinde çalışan sosyologlar aileyi üç temel yaklaşım içinde ele almaktadırlar. Bunlar; fonksiyonalist, çatışma ve sembolik etkileşim kuramlarıdır. Son yıllarda feminist bakış açısı da sosyolojide giderek önem kazanmaktadır.

Evlilikler tek eşle olabileceği gibi çok eşle de olabilir. Erkeğin veya kadının bir tek eşle evliliğine monogami; kadının veya erkeğin birden fazla eşi olmasına ise çok eşli evlilik veya poligami denir. Çok eşli evlilik karşımıza iki biçimde çıkabilir. Bunlar, erkeğin birden fazla kadınla evliliği olan poligini (poligyny) ve kadının birçok erkekle evliliği olan poliandri (polyandry) dir.

Bazı sosyal gruplar üyelerinin dışarıdan evlenmelerine izin verirken bazı gruplar izin vermezler. Buna göre evlilikler egzogami yani grup dışında evlenme ve endogami aynı sosyal grup içinden evlenmeler olmak üzere ikiye ayrılır.

Yeni evlenen çiftler, nerede oturacaklardır? Bu sorunun cevabı genellikle toplumsal normlarla belirlenir. Burada karşımıza üç yerleşim biçimi çıkmaktadır. Birincisi baba tarafı veya onun yanında yerleşmedir. Buna patrilokalite denir.

Bunun iki temel nedeni bulunmaktadır. Birincisi evlilik dışı doğan çocuklar, ikincisi ise boşanma oranlarındaki artıştır. Bir diğer önemli neden ise evli çiftlerden birinin ölümüdür.

Tay geldi evlilik dul bir kadının eski eşinden olan çocuklarını da alıp dul bir erkekle ya da dul bir erkeğin önceki eşinden olan çocuklarını da alarak dul bir kadınla evlenmesidir. Kadın ve erkeğin beraberinde getirdiği çocuklar tay olarak nitelendirilir.

Referans grubu kavramı Herbert Hyman (1942) tarafından ortaya atılmıştır. Referans grubu bireyin davranışlarını ve kendini değerlendirdiği, örnek aldığı gruplardır.

Referans Grup: Bireyin davranışlarını ve kendini değerlendirdiği örnek aldığı gruptur.

Birincil grupların üyeleri üyelik ve bizlik duygusuna sahiptirler. Kendileri biz kavramıyla herhangi bir olaya yaklaştıkları için grup dayanışmasının yüksek olduğu gruplardır. Yüzyüze ilişkilerin yoğun olduğu bu gruplarda üye sayısı azdır. Cooley ancak, az sayıda grubun bu tanıma uygun olduğunu saptamıştır. Bunlar da; oyun grubu, komşuluk, akrabalık gibi gruplardır.

Grup sosyolojideki en önemli kavramlardan biridir. Bu nedenle sosyologlar birçok grup çeşidinden söz ederler. Bunlar; birincil ve ikincil grup, iç ve dış grup, referans grubu ve elektronik etkileşim gruplarıdır.

Birincil grupları daha çok geleneksel ve endüstri öncesi toplumlarda yaygın olarak bulurken, örneğin köydeki akrabalık ilişkileri gibi, ikincil gruplar daha çok modern endüstriyel toplumlarda görülürler.

Sosyologlar aile ve evlilik biçimlerini beş temel kategoriye ayırarak incelemektedirler. Bunlar;
• Eş sayısı,
• Grup ilişkileri,
• Çiftlerin yerleşim yeri,
• Otorite ilişkileri,
• Soy ve secere ilişkileri

İdeal bir aile, üyelerine sıcak ve şefkatli bir ortam sağlar. Bu bilgi çatışma kuramıyla ilgili değildir.

Sembolik etkileşim kuramcıları aile içindeki ilişkilerin değiştiğini ve yeniden tanımlanması gerektiğini savunurlar.