DAVRANIŞ BİLİMLERİ I - Deneme Sınavı - 28

Çatışmacı yaklaşım güç/iktidar dağılımı üzerinde durur. Küresel kapitalizm sayesinde işgörenlerin nasıl daha fazla sömürüldüğünü ve istismar edildiğini anlatır.

Dünya sistem yaklaşımı olarak da bilinen küresel sistemler yaklaşımı, küresel, tarihsel, politik, iktisadi bir bağlamda olarak ortaya çıkmış olmakla birlikte, kültüre değinmemesi yüzünden eleştirilmiştir. Bu yaklaşım daha çok politik iktisat alanıyla sınırlıdır.

Küresel köy kavramı, Kanadalı düşünür M. Mc Luhan tarafından ilk kez kullanılmıştır. Özellikle elektronik iletişimin yaygınlaşmasıyla birlikte, dünyanın küçük bir topluluk gibi olacağı anlamına gelmektedir.

1960’lı yıllarda temel eserleri verilmeye başlayan ve Alışveriş Kuramı olarak da tanınan Rasyonel seçim kuramı, insanları kıtlık dünyasının rasyonel karar alıcıları olarak görmektedir. Çünkü ünlü sosyolog Simmel’in de belirttiği gibi, “İnsanlar arasındaki ilişkiler büyük ölçüde bir şeyler vermek ve bunun karşılığında bir şeyler almak temeli üzerine kuruludur

Cinsiyete dayalı bir ayırımcılık türü olan izole ederek ayrımcılık yapma, bir iş yerinde bir beyaz erkek yöneticinin kendi başına, bu yönde örgütsel bir politika olmadığı halde kadın veya göçmen erkeklere iş vermemesi ve daha kalitesiz de olsa beyaz erkek işçileri tercih etmesidir.

Cinsiyete dayalı bir ayrımcılık türü olan küçük grup ayrımcılığı, bir grup erkek yöneticinin yine kendi başlarına, bu yönde bir örgüt politikası olmadığı halde kadınları sevmedikleri için iş yerlerinde onların yükselmesini engellemeleridir.

Cinsiyet temelli bir ayrımcılık türü olan dolaylı kurumlaşmış ayrımcılık, toplumdaki iş bölümünde bazı işlerin erkeklere bazılarının kadınlara ait olduğuna dair yerleşmiş uygulamaların sürdürülmesidir. Örneğin fiziksel güç gerektiren işlerin erkeklere ait olduğu, polis ve askerlerin erkek; çocuk hastalıkları uzmanlarının, öğretmen ve hemşirelerin kadın olması gerektiği gibi.

Cinsiyete dayalı bir ayırımcılık türü olan doğrudan kurumlaşmış ayrımcılıkta, bir iş yerinde açık bir örgüt politikası olarak ayrımcılık yapılması söz konusudur. Bazı görevlerin erkekler için tanımlanması ve buralarda kadınların çalıştırılmaması bu tür bir durumdur.

TÜİK’in “Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması 2010” sonuçlarına göre, en yüksek gelire sahip son gruptakilerin toplam gelirden aldığı pay % 46,4 iken, en düşük gelire sahip ilk gruptakilerin toplam gelirden aldığı pay % 5,8’dir. Buna göre, en zengin % 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay, en yoksul % 20’lik gruba göre 8 kattır. TÜİK’in araştırma sonuçlarına göre, nüfusun % 16,9’u yoksulluk sınırının altındadır. Kentsel ve kırsal yerler için ayrı ayrı hesaplanan yoksulluk sınırlarına göre, kentsel yerlerde bu oran % 14,3 iken, kırsal yerlerde % 16,6’dır. Sürekli yoksulluk riski altında bulunanların oranı ise % 18’dir. “Sürekli yoksulluk” oranı, dört yıl boyunca hanenin üyesi olan fertlerden en az üç çalışmada yoksulluk riski altında olanlar şeklinde tanımlanmaktadır.

Gelir eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı 0 ile 1 arasında değer almakta, gelir eşitsizliğinin artması durumunda bu değer 1’e yaklaşmaktadır. 2015 yılında Avrupa Birliği 28 ülke ortalamasında Gini katsayısının 0,310 olduğu görülmektedir. Seçilmiş Avrupa ülkeleri içinde en düşük Gini katsayısı 0,236 ile İzlanda’da iken, bu ülkeyi 0,237 ile Slovakya ve 0,239 ile Norveç izlemektedir. Türkiye ise 0,397 ile en yüksek Gini katsayısına sahip olurken Türkiye’yi 0,382 ile Sırbistan ve 0,379 ile Litvanya izlemektedir.

Bir diğer gelir eşitsizliği ölçütü olan en zengin gelir grubunun, en fakir gelir grubuna oranını gösteren P80/P20 oranında Avrupa Birliği 28 ülke ortalaması 5,2 iken Türkiye’de bu oran 7,6’dır. Seçilmiş ülkeler incelendiğinde, en düşük P80/P20 oranının 3,4 ile İzlanda, 3,5 ile Slovakya, Norveç ve Çek Cumhuriyeti’nde olduğu görülmektedir. P80/P20 oranının en yüksek olduğu ülke 9 ile Sırbistan olurken, bunu 8,3 ile Romanya izlemektedir.

Hinduizm üç temel inanca dayanır:

1. Yeniden doğuş,

2. Doğru ibadet ve davranış,

3. Kader.

Çatışma kuramı, toplumsal tabakalaşma sisteminin bazı kişilere yarar sağlarken bazı kişileri ise dezavantajlı duruma soktuğunu iddia eder. Bu yaklaşımın en önde gelen temsilcisi K. Marx’dır. Kinloch’a (1977) göre Marx’ın temel amacı, toplumların tarihsel gelişmelerindeki değişmelerin temelini ve toplumun temel ekonomik alt yapısı ile toplumun normatif üst yapısı arasındaki ilişkileri analiz etmektir. Marx’ın tabakalaşma ile ilgili görüşlerinde sınıf ve çatışma kavramı özel bir öneme sahiptir.

Marx’a göre toplumsal sınıf olgusunun temel belirleyicisi özel mülkiyettir. İnsanlık tarihi, bir sınıflar savaşı tarihinden başka bir şey değildir. Toplumsal sınıfların kaynağı, bireylerin toplumsal üretim sürecinde işgal ettikleri değişik konum ve yaptıkları değişik işte aranmalıdır.

Dahrendorf’a göre çatışma kuramının temel varsayımları ise şunlardır:

1. Her toplum, her zaman değişme sürecinin içindedir; sosyal değişme her zaman vardır.

2. Her toplum her zaman çatışmayı yaşar; sosyal çatışma her zaman vardır.

3. Bir toplumdaki her öge değişme ve bütünleşmeye katkıda bulunur.

4. Her toplum, üyelerinin bir kısmının diğerlerinin üzerinde kurduğu baskıya dayanır (Dahrendorf, 1959: 162).

Danimarka 0.23 - İsveç 0.23 - Lüksemburg 0.26 - Avusturya 0.27 - Belçika 0.27 - Çek Cumh. 0.27- Finlandiye 0.27- Hollanda 0.27 - Slovakya 0.27 - Fransa 0.28- İzlanda 0.28 - Norveç 0.28 - İsviçre 0.28 - Macaristan 0.29 - Avustralya 0.3 - Almanya 0.3 - Güney Kore 0.31 - Kanada 0.32 - Yunanistan 0.32 - Japonya 0.32 - İspanya 0.32 - İrlanda 0.33 - Yeni Zel. 0.34 - Britanya 0.34 - İtalya 0.35 - Polonya 0.37 - ABD 0.38 - Portekiz 0.42 - Türkiye 0.43 - Meksika 0.47

Türkiye’de gelir dağılımında önemli eşitsizlikler mevcuttur. TÜİK’in Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması-2015 sonuçlarına göre, en yüksek gelire sahip son gruptakilerin toplam gelirden aldığı pay % 46,5 iken, en düşük gelire sahip ilk gruptakilerin toplam gelirden aldığı pay % 6,1’dir. Buna göre, son % 20’lik grubun toplam gelirden aldığı pay, ilk % 20’lik gruba göre 7,6 kattır. TÜİK’in Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması2015 sonuçlarına göre sürekli yoksulluk oranı 15,8’dir.

Kast sisteminin oluşumuna ilişkin ilk belge M.Ö. 1100 tarihini göstermektedir ve M.S. 1000. yıllarda Hindistan’da kast sisteminin yerleştiği ve şu şekli kazandığı söylenebilir:

1. Brahman (Rahipler )

2. Kshatriyas (Savaşçı, asker, şef, soylular)

3. Vaishya (Tüccar, çiftçi ve zanaatkârlar)

4. Sudra (Köylüler ve hizmetkârlar) (Macionis, 2008)

Macionis’e (2008: 252-253) göre bir toplumda yaşayan bireylerin hiyerarşi temelinde sıralanması sistemi olan toplumsal tabakalaşma dört ilke temelinde oluşur:

1. Toplumsal tabakalaşma basitçe bireylerin farklılığının yansıması değil, toplumun bir özelliğidir.

2. Toplumsal tabakalaşma nesilden nesile geçmektedir. 

3. Toplumsal tabakalaşma evrenseldir, fakat çeşitlidir. 

4. Toplumsal tabakalaşma sadece eşitsizlikleri değil, aynı zamanda bu durumu meşrulaştıran inançları da kapsar. 

Doğru cevap C seçeneğidir.

Tabakalaşma, bir sosyal sistemde kıt ve değerli kaynakların statü pozisyonlarına bağlı olarak eşit olmayan dağılımı ve her birinin değerli kaynakların paylaşımı sıralamasının aşağı yukarı sürekli hâle geldiği süreçler olarak tanımlanabilir.

Doğru cevap D seçeneğidir.