DAVRANIŞ BİLİMLERİ I - Deneme Sınavı - 24

Toplumsal hareketlilik, tabakalaşma sistemi içinde bireylerin aşağı veya yukarı sınıflara geçişini ifade etmek üzere kullanılan kavramdır.

Modern toplumlarda tabakalaşma sadece doğuştan gelen özelliklere göre değil, bir bireyin bilgi, beceri ve çabalarını da içeren yeterlilikler temelindedir. Meritokrasi kavramı liyakat temelinde tabakalaşma sistemini açıklar; yani kişilerin bireysel üstünlüğüne ve liyakata dayanan sistemdir. Meritokrasinin toplumda yaygınlaşması endüstri toplumlarında eşitlik şansını artırmıştır.

Çatışma kuramı, toplumsal tabakalaşma sisteminin bazı kişilere yarar sağlarken bazı kişileri ise dezavantajlı duruma soktuğunu iddia eder. Bu kuramın en önde gelen temsilcisi ise K. Marx’dır.

Karl Marx’a göre toplumlar ilkel, köleci, feodal, kapitalist ve sosyalist-komünist toplum olarak farklı aşamalarla ilerlemektedir. İlkel toplumlar dışında, diğer üretim biçimlerinde sınıflar ve sömürü söz konusudur, komünist aşamada ise sınıfsız toplum gerçekleşecektir.

R. Dahrendorf, Marx’ın sınıf çatışmalarının devrimle sonuçlanacağı tezine katılmaz çünkü ona göre sanayi toplumunda çatışmalar kurumsallaşmıştır. Sınıf çatışmasının teknikleri, metotları, silahları anlaşılmakta ve kontrol altına alınmaktadır.

Meritokrasi kavramı liyakat temelinde tabakalaşma sistemini açıklar; yani kişilerin bireysel üstünlüğüne ve liyakata dayanan sistemdir. Meritokrasinin yaygınlaşması endüstri toplumlarında eşitlik şansını artırmıştır

Marx’a göre toplumsal sınıf olgusunun temel belirleyicisi özel mülkiyettir. İnsanlık tarihi, sınıflar savaşı tarihinden başka bir şey değildir. Toplumsal sınıfların kaynağı, bireylerin toplumsal üretim sürecinde işgal ettikleri konum ve yaptıkları işte aranmalıdır.

Hindistan’da kast sınıfının dışında kabul edilen en alt sınıf “Parya” olarak adlandırılır.

Meritokrasi tabakalaşmayı toplum içinde bireysel üstünlük ve liyakata bağlı olarak yükselme ile açıklayan kavramdır.

Karl Marx toplumsal tabakalaşmayı burjuvazi ve proletarya arasındaki çatışmaya dayanarak açıklar.

Dahrendorf, sermayenin bölünmesi, işgücünün bölünmesi ve orta sınıfın ortaya çıkması gerekçelerine dayanarak çatışmacı kurama yeni bir yaklaşım getirmiştir.

İşlevselci kuram toplumsal tabakalaşmayı toplumun devamlılığını sağlayan bir alt sistem olarak tanımlar.

Tabakalaşmayı bütünleştirici mekanizmalar bütünü olarak gören yaklaşım işlevselci kuramdır.

“Gini katsayısı” gelir dağılımı eşitsizliğini ölçmek için kullanılır.

Turner toplumsal tabakalaşmayı bir sosyal sistemde kıt ve değerli kaynakların statü pozisyonlarına bağlı olarak eşit olmayan dağılımı ve her birinin paylaşım sıralamasının aşağı yukarı sürekli hale gelmesi şeklinde tanımlar.

Dahrendorf kendi incelediği toplumun sanayi toplumu olduğunu ifade eder.

Dahrendorf’un çatışmacı kuramı çoğulcu bir yaklaşıma sahiptir.

Toplumsal değişmenin gerçekleşmesinde içsel ve dışsal olmak üzere iki grup faktör etkilidir.

Sosyolojinin temel ilgi alanlarından biri olan toplumsal değişme kavramı, Avrupa’da ortaya çıkan iki önemli sosyal değişim olgusundan oldukça etkilenmiştir: Endüstri Devrimi ve Fransız Devrimi. Diğer bir ifade ile bu iki tarihsel gelişme, sosyolojinin öncüleri ve kurucuları açısından bir çıkış noktası olurken ortaya çıkan ya da çıkmakta olan yeni toplum yapısının incelenmesinde toplumsal değişme kavramının içeriği kullanılmıştır.

Kültürel Etkenler

Bu başlık altında din önemli bir yer tutmaktadır. Dinin muhafazakâr ya da ilerletici kimliği bu durumun temel nedenidir denilebilir. Kültür başlığı altında ele alınabilecek bir diğer kavram ise iletişimdir.