DAVRANIŞ BİLİMLERİ I - Deneme Sınavı - 20

Kültürün aktarımında en önemli öge kullanılan dildir. Dil kültürün temelini oluşturur

Bütün toplumlarda uygun olan ve olmayanı belirleyen, uygun olanı pekiştiren, uygun olmayanı ise cezalandıran çeşitli kurallar yer alır ve bu kurallar toplumsal norm olarak adlandırılır.

Değerler, bir toplum içinde yaşayan insanların iyiyi, doğruyu, güzeli, uygun olanı veya yanlışı, çirkini, uygun olmayanı belirlediği ortak düşüncelerdir.

Alt kültürler, içinde bulunduğu toplumun bir parçası olup kendilerini diğer gruplardan ayıran özgün değer farklılıkları olan gruplardır. Diğer bir deyişle, baskın kültür içinde yaşayan, kendine özgü niteliklere sahip kültürlerdir. Alt kültür üyeleri toplumdaki ortak kültürü önemli ölçüde paylaşmasına rağmen gündelik yaşam içinde farklı inanç, pratik ve tarzları kabul ederler.

Etnosantrizm, kişinin kendi kültürünü temel alması ve diğer kültürleri kendi kültürü açısından değerlendirmesi veya yargılamasıdır. Kültür taassubu veya ben-merkeziyetçilik şeklinde de bilinen bu kavram, sıklıkla kendi kültürünü yüceltme veya başka kültürleri küçümseme, ötekileştirme ya da aşağılama şeklinde kendini gösterir.

Anne, baba ve evlenmemiş çocuklardan oluşan aileye çekirdek aile denmektedir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Geniş aile toplumda devletin yapamadığı bazı görevleri üstlenerek tarım toplumunda büyük bir önem taşır. Ancak, zamanla kentleşme ve endüstrileşme süreçleri ile etkinliği azalır. Ogburn bu tür ailenin görevlerini şu şekilde sıralamaktadır:

Biyolojik görev: Neslin devamını sağlamaktır.

Ekonomik görev: Aile üyeleri gereksinimlerini aile içinde karşılamaya çalışır. Ekonomik bir iş bölümü vardır. Gelir aile reisinde toplanır.

Koruyuculuk: Aile üyelerinin dıştan gelecek maddi ve manevi zararlara karşı korunmasıdır.

Psikolojik görev: Aile üyelerinin davranışları, duygusallıkları, aile üyeleri arasında sevgi bağının kurulması ile ilgili bir görevdir.

Eğitim: Eğitim ve öğretim aile içinde yapılır. Belirli bir meslek dalı için çocuk aile içinde yetişir.

Aile boş zamanlarını değerlendirmekle görevlidir.

Dini görev: Dini bilgileri vermek aile büyüklerinin görevleridir.

Prestiji sağlama: Büyük aile, üyelerinin toplum içindeki statüsünü belirler.

Doğru cevap B seçeneğidir.

William F. Ogburn, ailenin yerine getirdiği altı önemli fonksiyonu şu şekilde sıralamıştır. Bunlar;

• Neslin devamını sağlamak,
• Koruma,
• Toplumsallaşma,
• Cinsel davranışları düzenlemek,

• Sevgi ve arkadaşlık,

•Toplumsal statü sağlamak veya sosyal yerleştirmedir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Çok eşli evlilik karşımıza iki biçimde çıkabilir. Bunlar, erkeğin birden fazla kadınla evliliği olan poligini (poligyny) ve kadının birçok erkekle evliliği olan poliandri (polyandry) dir.

Poliandriye Hindistan’da Toda kabilesinde rastlanmaktadır. Çünkü burada erkek nüfusu çoktur, herkese yetecek kadar kadın olmaması, kadını birden fazla erkekle evliliğe götürmektedir.

Doğru cevap C seçeneğidir.

Ailede birçok değişim olmakta, günümüz modern ailesi geçmişe kıyasla giderek küçülmektedir. Yaşam süresinin uzamasıyla birlikte, çocuk dünyaya getirme ve yetiştirme insan yaşamının küçük bir bölümünü oluşturmaktadır. Ailenin parçalanmasının bir zamanlar en büyük nedeni ebeveynlerden birinin ölümü iken günümüzde bu olgunun nedeni boşanmalardır. Geçmişte ölümlerin çoğu kadınların doğumu sırasında gerçekleşmekteydi ve erkekler bu nedenle tekrar evlenecek veya çocuklarına bakacak bir eş talep ediyorlardı. Aynı şekilde yine geçmişe bakıldığında eşin ölümü ile bazen erkekler de tek başlarına çocuklarını yetiştirmek durumunda kalıyorlardı. Bugün bu eğilim tersine gerçekleşmektedir. Çünkü kadınlar eşin ölümü veya boşanma sonucu çocuklarını tek başlarına yetiştirmek ve aile reisi olmak durumunda kalmaktadırlar.

Bütün bunlarla birlikte bireyler arasında evlenmeden birlikte yaşama ve cinsel ilişki Amerika’da en yaygın eğilimlerden biri olarak karşımıza çıkmakta ve son yirmi yıl içinde 7 misli artış göstermektedir.

Doğru cevap D seçeneğidir.

Geleneksel uygulamaların bir bölümü, değişen toplum ve bölgeye bağlı olarak terk edilse de önemli bir bölümü yaşatılmaya çalışılmaktadır. Günümüzde örneklerine rastladığımız çeşitli geleneksel evlenme şekilleri mevcuttur. Bunlar;

Görücü usulü ile evlenme,

Kız kaçırma,

Otura kalma,

Beşik kertmesi,

Berder evlilik,

Tay geldi evlilik,

Levirat ve Sorarat’tır.

Doğru cevap B seçeneğidir.

Sosyolojide çeşitli sınıflandırmaları olmasına karşın en yaygın ve temel olanı Charles Horton Cooley tarafından yapılan “birincil grup” ayrımıdır. Bunun dışında kalan gruplar da ikincil gruplar olarak nitelendirilmektedir. Cooley birincil grupları yüzyüze ilişkilerin, yardımlaşma dostluk ve sevgi bağlarının yüksek olduğu gruplar olarak tanımlar.

Doğru cevap A seçeneğidir.

Aile içindeki akrabalık ilişkileri ve akraba sayısının (örneğin büyükanne, büyükbaba, amcalar, halalar, torunların) artması ve aynı evde oturmalarıyla ortaya çıkan aileye ise geniş aile (extended family) denilmektedir.

Genellikle geçimini tarımdan sağlayan kırsal bölgelerde yaygınlık gösterir.

Ogburn bu tür ailenin görevlerini şu şekilde sıralamaktadır:

Aile üzerinde çalışan sosyologlar aileyi üç temel yaklaşım içinde ele almaktadırlar. Bunlar; fonksiyonalist, çatışma ve sembolik etkileşim kuramlarıdır. Son yıllarda feminist bakış açısı da sosyolojide giderek önem kazanmaktadır.

Evlilikler tek eşle olabileceği gibi çok eşle de olabilir. Erkeğin veya kadının bir tek eşle evliliğine monogami; kadının veya erkeğin birden fazla eşi olmasına ise çok eşli evlilik veya poligami denir. Çok eşli evlilik karşımıza iki biçimde çıkabilir. Bunlar, erkeğin birden fazla kadınla evliliği olan poligini (poligyny) ve kadının birçok erkekle evliliği olan poliandri (polyandry) dir.

Bazı sosyal gruplar üyelerinin dışarıdan evlenmelerine izin verirken bazı gruplar izin vermezler. Buna göre evlilikler egzogami yani grup dışında evlenme ve endogami aynı sosyal grup içinden evlenmeler olmak üzere ikiye ayrılır.

Yeni evlenen çiftler, nerede oturacaklardır? Bu sorunun cevabı genellikle toplumsal normlarla belirlenir. Burada karşımıza üç yerleşim biçimi çıkmaktadır. Birincisi baba tarafı veya onun yanında yerleşmedir. Buna patrilokalite denir.

Bunun iki temel nedeni bulunmaktadır. Birincisi evlilik dışı doğan çocuklar, ikincisi ise boşanma oranlarındaki artıştır. Bir diğer önemli neden ise evli çiftlerden birinin ölümüdür.