DAMGA VERGİSİ VE HARÇLAR BİLGİSİ

Harçları hesaplayabilmek için öncelikle nispi esas mı yoksa maktu esas mı olarak belirlendiğine bakmak gerekmektedir.

Belli bir değer bulunmayan davalarda duruşmanın ertelenmesine sebep olunması harç alınan hizmetlerdendir.

Harçlar Kanunu’nun 16. maddesi ile bu tip konulara açıklık getirilmiştir.

Harçlar Kanunu’nun 30. maddesi gereğince davacının değeri eksik tespit ettiği yargılama sırasında ortaya çıkarsa o duruşmada yargılamaya devam edilecek ancak sonraki duruşmaya kadar eksik bırakılan değere isabet eden peşin karar ve ilam harcı tamamlanmadıkça davaya devam edilemeyecektir.

Harçların oranları tarifelerde yer almaktadır. Davadan feragat veya davayı kabul veya sulh, yargılamanın ilk celsesinde gerçekleşirse karar ve ilam harcının üçte biri, daha sonra olursa üçte ikisi alınacaktır.

Genel olarak pul ile ödeme yöntemi ülkemizde artık uygulanmadığından Harçlar Kanunu’nun 25. maddesinde de buna uygun değişiklik yapılmış ve harcın makbuz karşılığında ödeneceği düzenlenmiştir.

5018 sayılı Kanun’un 3. maddesinde harçlar kamu gelirleri arasında tanınmıştır.

İcra iflas dairelerine verilen harç tahsil etme görevi başvurma harcı ile ilgili işlemleri talep sırasında peşin olarak alacaklıdan veya talep edenden harcı tahsil etmesi ile sınırlıdır.

Bakiye nispi karar ve ilam harcı, kararın tebliğinden itibaren bir ay içinde ödenecektir.

Mahkeme veya icra dairesinin yetkisi sadece işlemi durdurmakla sınırlı olup, harcı cebren tahsil yetkisi bulunmamaktadır

O hâlde konumuzla sınırlı olduğundan yargılama harçları bakımından mahkemeler ile daireler sadece tahsil yetkisine sahip olup eksik ödenen harcı cebren tahsil etme yetkisine sahip olmayacaklardır.

Bir menkulün teslimine dair olan icra takiplerinde harcın matrahı menkulün ilamda veya takip talebinde gösterilen değeri, bu yoksa takdir edilecek değeri üzerinden hesaplanacaktır.

İcra takibinden vazgeçmenin sonuçlarından faydalanabilmek için Harçlar Kanunu’nun 23. maddesi gereğince durumun zabıta yazılabilmesi için harç ödenmek zorundadır.

Birden fazla idari işleme karşı davacı, aralarında maddi veya hukuki yönden bağlılık ya da sebep-sonuç ilişkisi bulunması nedeniyle tek dava açtığında ise bu kişiden alınacak harç aleyhine dava açılan işlem sayısı kadar değil açılan dava sayısı kadar olacaktır.

Gelir İdaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun gereğince devlet gelirlerini toplamak Hazine ve Maliye Bakanlığınca kurulan Gelir İdaresi Başkanlığına verilmiştir.

Harçlar Kanunu’nun 29. maddesi gereğince ilama dayanmayan alacaklar ise ileride tahsilat yapılırsa tahsil harcına mahsuben alacak miktarının binde beşi peşin alınacaktır.

Değer gösterilmesi mümkün olan hâllerde dava dilekçelerinde değer gösterilmesi zorunlu tutulmuştur. Değer gösterme zorunluluğu davacıya aittir. Davacı eğer değer göstermekten kaçınırsa dava dilekçesi de işleme alınmayacaktır.

Vergi yargısı harçları bakımından ise Harçlar Kanunu’nun 55. maddesi ile nispi ve maktu harçlar, ihbarname esasına göre, ihbarnamenin tebliği tarihinden itibaren 1 ay içinde ilgili vergi dairesine ödeneceği belirlenmiştir.

Kural olarak yargı işlemlerinden alınacak harçlar ödenmedikçe sonraki işlemler yapılmaz. Ancak üzerine harç yüklenilen kişiden kaynaklanan bu haklı veya haksız sebeplerle işlemin durması diğer tarafı zarara uğratabilecek mahiyettedir. Ancak yukarıda da ifade edildiği üzere mahkeme veya icra dairesinin yetkisi sadece işlemi durdurmakla sınırlı olup, harcı cebren tahsil yetkisi bulunmamaktadır. Bu durumun diğer tarafı zarara uğratmasını engellemek bakımından kanun koyucu Harçlar Kanunu’nun 32. maddesi ile diğer tarafa bu harcı ödeyerek işlemin devamını sağlatma hakkı tanınmıştır. Diğer tarafın karşı tarafın yerine yapmış olduğu ödeme mükellefiyetlerde bir değişiklik yapmamaktadır. Bu yolla devletin harç alacağı bakımından diğer taraf yerine ödeme yapan diğer tarafı devlete karşı sorumlu olmaktan kurtaracak ve harç borçluluğu sona erecektir. Diğer tarafça yapılmış olan bu harç ödemesi hüküm ile birlikte HMK gereğince yargılama giderleri arasında değerlendirilerek haklı çıkması hâlinde diğer tarafa mahkemece resen yüklenmesine karar verilerek diğer tarafa rücu imkânı verecektir.

Genel kurallardan bu tespiti yaptıktan sonra Harçlar Kanunu’nun 37. maddesi gereğince de harç borçlusunun harcını kendiliğinden süresinde ödememesi hâlinde yapılacak işlemlere yer verilmiştir. Buna göre ödeme zamanı gösterilen harçlardan süresinde ödenmeyenler, ilgili mahkeme ve daireler tarafından sürenin sonundan itibaren on beş gün içinde bir yazı ile o yerin vergi dairesine bildirilerek harçların vergi dairesince tahsil edilmesi sağlanacaktır. Diğer durumlarda da vergi dairesine bildirimde bulunulmalıdır.