DAMGA VERGİSİ VE HARÇLAR BİLGİSİ

Harç ile vergi kavramını ayırt edebilmek açısından şu farklılıklara ve ortak noktalara dikkat etmek gerekir.
• Vergiler ve harçlar kamu giderlerini karşılamak için alınırlar.
• Vergiler, kişinin kamu hizmetinden yararlanıp yararlanmadığına bakılmaksızın mali gücüne göre alınırken harç alınabilmesi için kişinin kamu hizmetinden yararlanması gerekir.
• Ödenen vergi karşılığında verilen kamu hizmeti ve miktarı belli değildir. Harçlar
da ise kamu hizmeti ve bundan ne kadar yararlanıldığı bilinebilmektedir.
• Harçlar da vergiler gibi zora dayanır (Mutluer, 2006: 10).
• Hizmetten faydalanmaya başlayabilmek için harcın bir kısmının veya tamamının ödenmesi gerekirken diğer kamu hizmetlerinden faydalanabilmek için verginin ödenmiş olması şart değildir.
• Harçta yükümlü faydalandığı hizmetin bazen tamamını bazen de bir kısmını ödemektedir. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Anayasamızın 73. maddesine göre vergilerde olduğu gibi harçlar da ancak kanunla alınabilir, kaldırılabilir veya değiştirilebilir. Kanunilik ilkesi olarak kabul edilen bu ilke aynı zamanda kişilere hukuki güvenlik sağlar. Kişilerin harca dayalı bir hizmetten faydalanmadan önce alacağı hizmetin kendisine olan maliyetini tam olarak bilebilecek durumda olmaları kamu hizmetinden yararlanmaya başlama kararı için önemli olacaktır. Diğer taraftan harcın zora dayalı olarak alınması nedeniyle bu zorlamanın yasama organı veya Meclis tarafından kararlaştırılıp yasaya bağlanması hukuk devleti ilkesinin de bir gereğidir. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Harçlar, bölünebilir yarı kamusal hizmetlerden alınmaktadır. Vergilerden farklı olarak harç ödeyen, hizmetten doğrudan yararlanabilmekte ve özel bir fayda sağlayabilmektedir. Bu hizmetin verilmesi için harcın ödenmesi gerekmektedir. Diğer taraftan harç ödeyerek kişiler bu hizmetlerden doğrudan yararlanmayı talep edemez. Bu hizmetlerden yararlanılması için diğer koşulların da sağlaması gerekmektedir. Örneğin ehliyet harcı ödeyecek bir sürücü adayının daha önceden bu ehliyeti almaya hak kazanmış olması gerekmektedir. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Harçlar, harca konu hizmeti veren müessese / kurum tarafından tahsil edilir. Harç, merkezî yönetim bütçe gelir kalemlerinden ise tahsil edilen tutar Hazine ve Maliye Bakanlığına aktarılır. Yerel yönetim gelirleri arasında bulunan harçlar ise aynen bunlara ait vergilerde olduğu gibi yerel yönetimlerce tahsil edilir. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Harçların anayasal dayanağı Anayasa’mızın 73. maddesinde yer almaktadır. Vergi, resim ve benzeri mali yükümlülüklerle birlikte vergi ödevinin konusunu oluşturur. Devlet, temel amaç ve görevlerini yerine getirirken bunlar için yapacağı kamu hizmetleri için maliyet yüklenmektedir. Kamunun yararlandığı bu hizmetlerin bedelinin bu hizmetlerden yararlananlardan alınması gerektiği açıktır. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Vergi ile harç arasındaki temel ortak nokta her ikisinin de kamu giderlerini karşılamak için alınmasıdır. Harçlarla ilgili olarak mali güç ilkesi benimsenmemiştir. Harçlar, Anayasanın vermiş olduğu yetki ile çıkartılan kanunlardaki uygulaması bakımından hizmetten faydalananı hedef almıştır.

Vergiler genel olarak elde edilen gelir, servet ve harcama gücünün işaret ettiği mali güçten devletin pay almasıdır. Ancak harçlarda harcı gerektiren işlemden yararlanan kişilerin mali gücü çoğunlukla önemli değildir. Mali gücü ne olursa olsun harç, harca konu hizmetten faydalananlardan aynı şekilde tahsil edilir.

Kişinin elde edeceği menfaati düşünmesi, henüz menfaat elde edilmeden harcı ödemede gönüllü davranmasını sağlamaktadır. Mükellef, harcı ödediğinde doğrudan bunun
karşılığını görebilecekken ödediği vergi karşılığında aldığı hizmetin faydasını somut olarak her zaman fark etmeyebilir. Kişiler hizmet alıp almadığına bakmaksızın vergi ödemek zorundadırlar. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Parafiskal gelirler ile harçlar arasındaki benzer yön her ikisinin de faydalanana verilen hizmet karşılığında alınmasıdır. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Muayene, Ruhsat ve Rapor Harcı, muayene ve sağlıkla veya fenni konularla ilgili alınan harçlar, Belediyeler Gelirleri Kanunda yer alan harçlar dandır. ( Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Harçlar, bölünebilir yarı kamusal hizmetlerden alınmaktadır. Vergilerden farklı olarak harç ödeyen, hizmetten doğrudan yararlanabilmekte ve özel bir fayda sağlayabilmektedir. Bu hizmetin verilmesi için harcın ödenmesi gerekmektedir. Diğer taraftan harç ödeyerek kişiler bu hizmetlerden doğrudan yararlanmayı talep edemez. Bu hizmetlerden yararlanılması için diğer koşulların da sağlaması gerekmektedir. Örneğin ehliyet harcı ödeyecek bir sürücü adayının daha önceden bu ehliyeti almaya hak kazanmış olması gerekmektedir. (Doğru Cevap E Şıkkıdır.)

Vergilerde olduğu gibi harçlar da maliye politikası aracı olarak kullanılabilmektedir. Harç ölçüleri belirlenirken devletin teşvik ve sağlık gibi alanlardaki politikaları ile imtiyazlı işlerden kazanılacak gelirin yüksekliği dikkate alınmaktadır. Özellikle Belediye Gelirleri Kanunu içerisinde yer alan harçlar konusunda Cumhurbaşkanına belediyelerin büyüklükleri veya konuları itibarıyla yasal sınırlar içerisinde kalmak kaydıyla farklı tarifeler belirleme yetkisi verilmiştir. Bu kapsamda nüfusları itibari ile daha küçük olan belediyelerde daha düşük harçlar alınabilirken daha büyük belediyelerde daha fazla harçlar alınabilmektedir. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Harçlar, Anayasamızın 73. maddesinde vergiler ile birlikte yer almaktadır.

Vergiler, kişinin kamu hizmetinden yararlanıp yararlanmadığına bakılmaksızın mali gücüne göre alınırken harç alınabilmesi için kişinin kamu hizmetinden yararlanması gerekir.

Bir maliye politikası aracı olma özelliğini taşımakla birlikte, para politikası aracı olma özelliği yoktur.

Maliye Politikasının Aracı Olarak Kullanabilmesi
Vergilerde olduğu gibi harçlar da maliye politikası aracı olarak kullanılabilmektedir. Harç ölçüleri belirlenirken devletin teşvik ve sağlık gibi alanlardaki politikaları ile imtiyazlı işlerden kazanılacak gelirin yüksekliği dikkate alınmaktadır. Özellikle Belediye Gelirleri Kanunu içerisinde yer alan harçlar konusunda Cumhurbaşkanına belediyelerin büyüklükleri veya konuları itibarıyla yasal sınırlar içerisinde kalmak kaydıyla farklı tarifeler belirleme yetkisi verilmiştir. Bu kapsamda nüfusları itibari ile daha küçük olan belediyelerde daha düşük harçlar alınabilirken daha büyük belediyelerde daha fazla harçlar alınabilmektedir.

Karar ve İlam Harcı davalarda esas hakkında karar verilmesi hâlinde alınan bir yargı harcıdır.

Ayrıca noterler ;
• Noterlere tevdi edilen değeri belli emanetlerin saklanmasından Emanet Harcı
• Gayrimenkul ve menkullerin idaresinde İdare Harcı
• Konşimento yazılmasında Konşimento Yazılması Harcı
• Önceki işin içerik ve değeri değişmemek şartıyla yapılacak düzeltme beyannamelerinden Düzeltme Harcı
• Değeri belli bir borç veya bir taahhüt kabulünü içermeyen sözleşmelerin feshinde
Mukavele Feshi Harcı alır

Diğer Harçlar
Ağırlıklı olarak kamu kurumlarının vermiş oldukları izinler çerçevesinde harç uygulaması yapılmaktadır. Ancak uygulamada özellikle denetleyici ve düzenleyici üst kurullardan alınan harçların ağırlıklı olarak artık lisans bedeli veya ücreti şeklinde yer almakta olduğunu görmekteyiz. Yurt dışına çıkışta alınan harç da en çok bilinen harç uygulamalarından biridir. Zira umuma mahsus pasaport sahipleri yurt dışına çıkabilmek için harç ödemek zorundadırlar.

Şerefiye olarak adlandırılan gelir türü tam olarak 1948 tarihli 5237 Sayılı Belediye Gelirleri Kanunu’nda “Değerleme Resmî” olarak düzenlenmiştir.

...Bu gelirler, kamu veya yarı kamu kurumu niteliğindeki ekonomik, sosyal ve mesleki kuruluşların, verdikleri hizmetler karşılığında üyelerinden veya bu hizmeti alanlardan tahsil ettikleri paralardan oluşmaktadır. Sosyal Güvenlik Kurumunun tahsil ettiği primler, Ticaret ve Sanayi Odaları, Mali Müşavir Odaları, Barolar gibi mesleki kuruluşların aldığı aidat ve ücretleri bunlara örnek olarak
verebiliriz.

Faydalanma ölçüsünün en belirgin uygulaması karar ve ilam harçlarında görülmektedir. 492 Sayılı Harçlar Kanunu’nun 28. maddesi gereğince karar ve ilam harçlarının dörtte biri peşin ödenmektedir. Karar ve ilam harcı örneğin konusu belli bir değerle ilgili bulunan davalarda esas hakkında karar verilmesi halinde hüküm altına alınan anlaşmazlık konusu değer üzerinden alınmaktadır. O hâlde harcın doğması için başvuran lehine belli bir değerin hüküm altına alınması gerekir. Eğer dava reddedilmiş ise kişi lehine bir değere hükmedilmemiş olacağından peşin ödenen karar ve ilam harcın iade edilmesi gerekmektedir.