DAMGA VERGİSİ VE HARÇLAR BİLGİSİ

Damga vergisi uygulaması bakımından kâğıdın damga vergisi borcu miktarının doğru olarak tespiti son derece önemli bir husustur. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı Tablo’da damga vergisine tabi olan çeşitli kâğıtlar ismen sayılmış olup buna göre vergilendirme kâğıdın ismen yer aldığı pozisyondaki vergi tutarı veya oranı üzerinden yapılmaktadır. Ancak bu düzenlemeye rağmen kâğıdın tabi olduğu verginin belirlenmesi kimi zaman kolay olmayabilir. Böyle bir durumda Vergi Usul Kanunu ve Damga Vergisi
Kanunu’nun ilgili özel hükümleri devreye girip uygulanmak suretiyle çözüm getirilmeye çalışılmaktadır.

Damga vergisinde bir kağıdın tabi olacağı verginin tayini için o kağıdın niteliğine bakılır.

Kâğıtta başka bir kâğıda atıf yapılmış ise gönderme yapılan kâğıdın hükümlerine göre kazanacağı niteliğe göre damga vergisine tabi tutulur.

Atıf yapılan kâğıt vergilendirmeyi gerektirecek şekilde tekemmül etmemiş ise buna gönderme yapan kâğıtlardan da vergi alınamaz.

Suret ise nüshadan çıkarılan, imza içermeyen bu nedenle ancak aslının aynı olduğu tasdik edilmek suretiyle hukuken geçerliliği sağlanan kâğıt kopyalarıdır. Fotokopiler aslı gibidir kaşesi basılarak onaylanırsa hukuken suret sayılır.

Kâğıt nüshalarının ayrı ayrı vergilendirilmesi kuralına yasa ile bazı istisnalar getirilmiştir. 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinin ikinci cümlesine göre damga vergisine tabi ticari senetlerin (taşıma senedi, konşimento, ipotekli borç senedi, irat senedi gibi) sadece tedavüle çıkarılan nüshaları vergilendirilecek, tedavüle çıkarılmayan nüshalarından ise vergi alınmayacaktır. Yine yasaya ekli (2) sayılı tabloda kişiler tarafından hariçte düzenlenerek imza ve tarihlerinin tasdiki veyahut suret ve tercümelerinin verilmesi için noterlere getirilen kâğıtların noter dairelerinde çıkarılarak saklanacak nüsha biçimindeki kopyalarının da damga vergisine tabi tutulmayacağı belirtilmiştir.

Tahkimnameler ve sulhnameler maktu esasta damga vergisine tabi tutulmuştur.

TTK 89. maddede cari hesap “iki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin sözleşme” olarak tanımlanmış ve bu sözleşme için yazılı geçerlik şartı öngörülmüştür

35 Seri No’lu Damga Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nde bu hususta yer alan düzenleme “Vergiye tabi kâğıdın yabancı para cinsinden düzenlenmesi hâlinde ise kâğıt üzerinde yer alan dövizin, kâğıdın düzenlendiği tarihteki T.C. Merkez Bankasınca tespit ve ilan olunan cari döviz satış kuruna göre bulunacak Türk lirası karşılığı üzerinden damga vergisi hesaplanacaktır.

Tek kâğıtta birden fazla işlemin toplanması 3 ayrı biçimde gerçekleşebilir. İlk olarak bir kâğıtta birbirinden tamamen ayrı birden fazla akit ve işlem bir araya gelmiş olabilir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda her bir işlem için kâğıt ayrı ayrı vergiye tabi tutulur. Zira kâğıt bünyesindeki her bir akit ve işlem için ayrı ayrı ispat ve belli etme niteliği taşır. İkinci durum bir kâğıtta toplanan birden fazla akit veya işlemin bir asıldan doğmuş olması ve bunların birbirine bağlı bulunmasıdır. Bu takdirde kâğıdın düzenlendiği anda gerçekleşmiş ve aynı kâğıtta yer almış olan bu bir asıldan doğmuş ve birbirine bağlı birden fazla işlemden sadece en yüksek vergi alınmasını gerektireni için kâğıt bir defa vergiye tabi tutulur. Söz konusu olabilecek üçüncü ve son durum ise bir kâğıttaki işleme asıl işlemin taraflarından başka bir kimsenin akit ve işleminin eklenmesidir. Bu durumda ise eklenen işlem asıl işlem ile aynı kâğıtta toplanmış olsa bile ayrıca vergilendirilir. Ek işlem için ayrıca damga vergisi alınır.

Yasa bir kâğıt üzerinde birden fazla adi kefalet ve garanti taahhüdü bulunması hâlinde, ayrı ayrı olmak üzere bunlardan yalnızca birinden damga vergisi alınacağını öngörmüştür. Yine ilgili yasa hükmü uyarınca pey akçesi, cayma tazminatı, ücret tevkifi, cezai şart gibi bir sözleşmenin müeyyidesi mahiyetinde olan taahhütlerden de, bunlar başlı başına bir sözleşmeye konu olmadıkça damga vergisi alınmaz.

Birden fazla kişi tarafından imza edilen kâğıtlara ait vergi ve cezanın tamamından kâğıdı imza eden kişiler müteselsilen sorumlu olurlar.

TTK 89. maddede cari hesap “iki kişinin herhangi bir hukuki sebep veya ilişkiden doğan alacaklarını teker teker ve ayrı ayrı istemekten karşılıklı
olarak vazgeçip bunları kalem kalem alacak ve borç şekline çevirerek hesabın kesilmesinden sonra çıkacak artan tutarı isteyebileceklerine ilişkin sözleşme” olarak tanımlanmış ve bu sözleşme için yazılı geçerlik şartı öngörülmüştür. 90. maddede ise cari hesap sözleşmesinin hükümleri düzenlenirken bunun kendine özgü bir kredi ilişkisi olma özelliği dikkate alınmıştır. Bu hükümlerden anlaşılacağı üzere cari hesap sözleşmesinin belli para gösterilmeden yapılması teknik ve hukuki açıdan mümkün değildir.

Damga vergisi kapsamına giren kâğıtlardan belli para ihtiva edenler nispi esasta vergilenir

Damga Vergisi Kanunu’nun 5. maddesinde bir nüshadan fazla olarak düzenlenen kâğıtlardan, maktu vergiye tabi olanların her bir nüshasının ayrı ayrı aynı miktarda; nispi vergiye tabi olanların ise sadece bir nüshasının damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir. Bir başka deyişle birden fazla nüsha olarak düzenlenen bir kâğıt açısından bu kağıdın nispi esasta veya maktu esasta damga vergisine tabi olmasına göre değişen bir damga vergisi yükü söz konusu olacaktır. Cevabımız B seçeneğidir.

Her biri hukuken aynı hüküm ve ispat gücüne sahip olmak üzere birden fazla düzenlenmiş kâğıtlardan her birine verilen isim nüshadır. Kâğıdın her bir nüshasında kâğıdın vergiye tabi olmasını gerektiren ve bu kâğıda hukuken geçerlik ve ispat gücü kazandıran ıslak imza/imzalar ayrı ayrı mevcuttur. İmzanın her bir nüshaya ayrı ayrı atılmış olması veya araya karbon kâğıt konularak tüm nüshaların bir defada imza edilmiş olması vergilendirme açısından önem taşımaz. Kâğıt kopyası her iki durumda da nüsha sayılarak damga vergisine tabi tutulur. Suret ise nüshadan çıkarılan, imza içermeyen bu nedenle ancak aslının aynı olduğu tasdik edilmek suretiyle hukuken geçerliliği sağlanan kâğıt kopyalarıdır. Fotokopiler aslı gibidir kaşesi basılarak onaylanırsa hukuken suret sayılır. Nüshalara göre suretlerin damga vergisi yükü çok düşüktür. Cevabımız A seçeneğidir.

Tek kâğıtta birden fazla işlemin toplanması; bir kâğıtta birbirinden tamamen ayrı birden fazla akit ve işlemin bir araya gelmesi ile olabilir. Böyle bir durum söz konusu olduğunda her bir işlem için kâğıt ayrı ayrı vergiye tabi tutulur. Zira kâğıt bünyesindeki her bir akit ve işlem için ayrı ayrı ispat ve belli etme niteliği taşır. Cevabımız D seçeneğidir.

Tek kâğıtta birden fazla işlemin toplanması, bir kâğıtta toplanan birden fazla akit veya işlemin bir asıldan doğmuş olması ve bunların birbirine bağlı bulunması şeklinde gerçekleşebilir.  Bu takdirde kâğıdın düzenlendiği anda gerçekleşmiş ve aynı kâğıtta yer almış olan bu bir asıldan doğmuş ve birbirine bağlı birden fazla işlemden sadece en yüksek vergi alınmasını gerektireni için kâğıt bir defa vergiye tabi tutulur. Cevabımız C seçeneğidir.

Tek kâğıtta birden fazla işlemin toplanması; bir kâğıttaki işleme asıl işlemin taraflarından başka bir kimsenin akit ve işleminin eklenmesi şeklinde ise eklenen işlem asıl işlem ile aynı kâğıtta toplanmış olsa bile ayrıca vergilendirilir. Cevabımız D seçeneğidir.

Damga vergisinin yükümlüsü kâğıdı imza eden kişi veya kişilerdir. Birden fazla kişi tarafından imza edilen kâğıtlara ait vergi ve cezanın tamamından kâğıdı imza eden kişiler müteselsilen sorumlu olurlar. Ancak bu durumla birlikte damga vergisine tabi olan bir kâğıda birden fazla imza konulması verginin tekerrürünü, bir başka deyişle bu kâğıt için birden fazla kez alınmasını gerektirmez. Böyle bir durumda kural olarak kâğıttan üzerinde yer alan imza adedince vergi alınmaz. Cevabımız D seçeneğidir.

Kâğıttaki imzaların birden fazla olmasının, damga vergisinin tekerrürünü gerektirmemesi kural olmakla birlikte bu kurala bazı istisnalar getirilmiştir. Bu istisnalardan biriside nispi vergiye tabi olan ve birden fazla kimse tarafından imza edilen makbuz ve ibra senetleri ile ilgilidir. Bu tür kâğıtlarda her imza sahibine ait olan hisse ayrıca belli edilmiş ise kâğıdın vergisi imza sahiplerinden bunların hisselerine göre ayrı ayrı tahsil edilecektir. Buna karşılık kâğıttaki imza sahiplerinin hisseleri ayrıca belli edilmemişse kâğıdın nispi damga vergisi de kâğıttaki imza adedince imza sahiplerinden alınacaktır. Cevabımız C seçeneğidir.

Damga Vergisi Kanunu’nun 12. maddesi yabancı para cinsinden tutar içeren kağıtlarda matrah tespiti ile ilgili özel bir düzenleme içerir. Bu düzenleme uyarınca damga vergisine tabi kağıtlar yabancı para cinsinden düzenlenmiş ise kağıt üzerinde yazılı paralar belirlenmiş esaslara göre Türk parasına çevrilerek kağıdın damga vergisi alınır. Yabancı paranın Türk parasına çevrilmesi Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenip açıklanacak usuller kullanılmak suretiyle olur. Hazine ve Maliye Bakanlığı bu konuya dair genel tebliğler çıkarıp ilan etmektedir. Bu tebliğlerde yabancı paranın Türk parası cinsinden karşılığının bulunmasında bu paranın döviz satış kurunun esas alınacağı, bu kurun TCMB tarafından tespit edilen kurlar olduğu düzenlenmektedir. Cevabımız E seçeneğidir.

Damga Vergisi Kanunu’nun 12. maddesi yabancı para cinsinden tutar içeren kağıtlarda matrah tespiti ile ilgili özel bir düzenleme içerir. Bu düzenleme uyarınca damga vergisine tabi kağıtlar yabancı para cinsinden düzenlenmiş ise kağıt üzerinde yazılı paralar belirlenmiş esaslara göre Türk parasına çevrilerek kağıdın damga vergisi alınır. Yabancı paranın Türk parasına çevrilmesi Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenip açıklanacak usuller kullanılmak suretiyle olur. Hazine ve Maliye Bakanlığı bu konuya dair genel tebliğler çıkarıp ilan etmektedir. Bu tebliğlerde yabancı paranın Türk parası cinsinden karşılığının bulunmasında bu paranın döviz satış kurunun esas alınacağı, bu kurun TCMB tarafından tespit edilen kurlar olduğu, damga vergisinde vergiyi doğuran olay kağıdın düzenlenip eksiksiz olarak tekemmül ettiği an gerçekleştiğinden bu tarihteki kurun esas alınacağı hususları düzenlenmiştir. Cevabımız A seçeneğidir.

Vergi Usul Kanunu’nun 3. maddesi “vergi kanunlarının uygulanması ve ispat” başlığını taşır. Bu madde uyarınca vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin işlemlerin gerçek mahiyeti esas alınır.