DAMGA VERGİSİ VE HARÇLAR BİLGİSİ

Damga vergisi Türk Vergi Sistemi içinde yer alan vergilerden biridir. Damga vergisi yasada vergi adı altında düzenlenmiş olmasına rağmen aslında resim niteliğinde bir mali yükümlülüktür. Zira damga vergisi bir hukuki işlemin kâğıda dökülmesi suretiyle taraflarına sağladığı ispat ayrıcalığı karşılığında alınır.

Damga vergisinde vergiyi doğuran olay hukuki bir işlemin yapılması ve bu işlem ile ilgili bir kâğıdın imzalanıp düzenlenmesi olduğu ve kişiler hu­kuki işlemleri nedeniyle yaptıkları harcamalar içinde damga vergisi ödemek zorunda kal­dıkları için damga vergisi harcamalardan alınan vergiler (muamele vergileri) kapsamında hukuki muamele vergilerinin bir alt türünü oluşturur. Damga Vergisi harcamalardan alınan bir vergi olması nedeniyle dolaylı (vasıtalı) bir vergi niteliği taşır. Damga vergisi objektif (gayri şahsi) nitelikte bir vergidir, bir başka deyişle vergi yü­kümlüsünün ekonomik, hukuki ve kişisel (medeni, ailevi, sıhhi vb) durumları dikkate alınmaksızın vergilendirme yapılır. Damga vergisi genel nitelikte bir vergidir zira hukuki işlemlere dair kâğıtların pek çoğu bu vergiye tabi tutulmuştur. Soruda sayılanların tamamı Damga Vergisinin niteliklerindendir.

193  sayılı Gelir Vergisi Kanunu, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun.

Damga vergisinin konu unsurunu bir kısım kâğıt ve belgeler oluşturmaktadır.

Damga Vergisi Kanununun 1. maddesinde kâğıt terimi, yazılıp imzalamak veya imza yerine geçen bir işa­ret konmak suretiyle düzenlenen ve herhangi bir hususu ispat veya belli etmek için ibraz edilebilecek olan belgeler olarak tanımlanmış, ayrıca 5228 sayılı Yasanın 59. maddesinin 4/a bendi ile 31.07.2004 tarihinde Damga Vergisi Kanunu’nda yapılan değişiklik ile elekt­ronik imza kullanılmak suretiyle manyetik ortamda ve elektronik veri şeklinde oluşturu­lan belgelerin de kâğıt olarak değerlendirileceği ifade edilmiştir.

Serbest bölgeler Türkiye’nin siyasi sınırları içinde yer alsa da gümrük-mali sınırları dışında yer alan yerlerdir. Serbest bölgelerde gerçekleştirilen ekonomik faaliyetler ile ilgili olarak bu bölgeler içinde düzenlenip hükmünden de yine bu bölge içinde yararlanılan kâğıtlar damga vergisine tabi olmaz. (3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun geçici 3 üncü maddesinin ikinci fıkrası “Avrupa Birliği’ne tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar; Bu bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçlardan müstesnadır”.) Ancak bu kâğıtların hükmünden serbest bölge dışında da yararlanılmak istenirse damga vergisi yükümlülüğü şüphesiz gündeme gelecektir.

Kâğıdın damga vergisi ile yükümlendirilebilmesi için ayrıca kanuna ekli (1) sayılı tab­lo kapsamında bulunması gerekmektedir. Kanuna ekli (1) sayılı tabloda damga vergisine tabi kâğıtlar akitlerle ilgili kâğıtlar, ka­rarlar ve mazbatalar, ticari işlemlerde kullanılan kâğıtlar, makbuzlar ve diğer kâğıtlar ol­mak üzere toplam dört başlık altında toplanmıştır.

Damga vergisi açısından vergiyi doğuran olay kâğıdın düzenlenmiş olmasıdır. Düzenlenmek hukuki işlemin kâğıda bağlanması, yazılı şekilde yapılması anlamına gelir. Düzen­lenmek suretiyle kâğıt ilgili olduğu hukuki işlem ile ilgili bir hususu ispat ve belli etme ve bu husus açısından hüküm ifade etme niteliğini kazanır. Böylece vergi borcu doğar.

Yabancı memleketler ile Türkiye deki yabancı elçilik ve konsolosluklarda düzenlenmiş kâğıtlar nedeniyle doğacak damga vergisinin yükümlüsü ise bu kâğıtları Türkiye de resmî dairelere ibraz edenler, bu kâğıtlar üzerinde Türkiye de devir ve ciro işlemleri yapanlar ve Türkiye de herhangi bir surette bu kâğıtların hükümlerinden faydalanan kimseler olacaktır.

Vergiler karşılıksız kamu gelirlerinden biridir.

Resim kamu idarelerinin verdikleri bir izin veya sağladıkları bir ayrıcalık karşılığında alınan bir kamu geliridir.

Damga vergisi şahsi nitelikte bir vergi değildir.

Vergi Usul Kanunu, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun ve İdari Yargılama Usu-lü Kanunu da damga vergisi uygulamasında yararlanılan birincil düzenlemelerdir. Yine hükümleri ile damga vergisine dair kolaylık (muafiyet ve istisna) getiren özel kanunlar da damga vergisi ile ilgili birincil düzenlemelerden sayılır. Ayrıca vergilendirmeye ilişkin anayasal ilkeleri düzenleyen “Vergi Ödevi” başlıklı Anayasa’nın 73. maddesi ile usulüne göre yürürlüğe konulmuş çifte vergilendirmeyi önlemeye dair uluslararası anlaşmaların damga vergisine dair hükümleri de bu vergi açısından birincil düzenleme niteliğindedir.

Kanuna ekli (1) sayılı tabloda damga vergisine tabi kâğıtlar akitlerle ilgili kâğıtlar, ka-rarlar ve mazbatalar, ticari işlemlerde kullanılan kâğıtlar, makbuzlar ve diğer kâğıtlar ol-mak üzere toplam dört başlık altında toplanmıştır.