DAMGA VERGİSİ VE HARÇLAR BİLGİSİ - Deneme Sınavı - 9

Damga vergisinin konusu 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddede Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) sayılı tabloda yazılı kâğıtların damga vergisine tabi olduğu belirtilmiştir.
Yukarıdaki paragraftan da anlaşılacağı üzere damga vergisinin konu unsurunu bir kısım kâğıt ve belgeler oluşturmaktadır. Diğer bir deyişle damga vergisi “kâğıt” kavramı üzerine bina edilmiş bir mali yükümlülüktür. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Damga vergisine tabi bir kâğıdın vergilendirilebilmesi için ayrıca kural olarak bu
kâğıdın Türkiye de düzenlenmiş olması gerekir. Damga Vergisi Kanunu da dâhil olmak üzere mali yükümlülüklere dair yasalar ülkenin mali egemenliğinin geçerli olduğu alanda uygulanabilir. Başka bir deyişle damga vergisi Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin egemenlik hakkının (mali egemenlik) geçerli olduğu saha içinde düzenlenmiş kâğıtlardan alınabilir. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Yasanın “istisnalar” başlıklı 9. maddesinde kanuna ekli (2) sayılı tabloda yazılı
kâğıtların damga vergisinden müstesna tutulduğu belirtilmiştir. Bu düzenlemeye paralel olarak kanuna ekli (2) sayılı tabloda ise damga vergisine tabi olmayan bir başka deyişle damga vergisinden istisna edilmiş kâğıtlar beş grup hâlinde düzenlenmiştir. Bu bağlamda yasaya ekli (2) sayılı tabloda yer alan resmî işlerle ilgili kâğıtlar, öğrenciler ve askerlerle ilgili kâğıtlar, işçiler, çiftçiler ve göçmenlerle ilgili kâğıtlar, ticari ve medeni işlerle ilgili kâğıtlar ile kurumlarla ilgili kâğıtlar damga vergisine tabi değildir. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Damga Vergisi Kanunu’nun 3. maddesinde damga vergisinin yükümlüsünün kâğıtları imza edenler olduğu hükme bağlanmıştır. Damga vergisinin yükümlüsü kural olarak damga vergisine tabi kâğıtları imza edenlerdir. İmza sahibi damga vergisi yükümlüsü, kâğıdın ilgili olduğu hukuki işlemin tekemmülü için imzası gereken kişi veya kişilerdir.
Damga vergisine tabi bir kısım kâğıt tek tarafça düzenlenip imza edilir. Taahhütname ve teklifname gibi kâğıtların damga vergisini kâğıdı imza eden taraf öder.
Damga vergisi kapsamında bulunan diğer bir grup kâğıt ise birden fazla kimse tarafından imzalanır. Sözleşmeler-mukavelenameler gibi kâğıtların damga vergisi yükümlülüğü kâğıdı imza eden tüm kişilere aittir. (Doğru Yanıt  C Şıkkıdır.)

Damga vergisinde oran ancak nispi vergilemede söz konusu olur. Yasaya ekli (1) sayılı tabloda belli kâğıt türleri için bunların içerdikleri paraların belli bindelik oranları biçiminde farklı vergi oranları belirlenmiştir. Damga vergisinde söz konusu olan oran türü sabit orandır. Diğer bir deyişle matrah arttıkça oran da artmamakta, sabit kalmaktadır. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Damga Vergisi Kanuna ekli (2) sayılı tabloda damga vergisine tabi olmayan, bir başka deyişle damga vergisinden istisna edilmiş kâğıtlar beş grup halinde düzenlenmiştir. Bu bağlamda resmi işlerle ilgili kâğıtlar, öğrenciler ve askerlerle ilgili kâğıtlar, işçiler, çiftçiler ve göçmenlerle ilgili kâğıtlar, ticari ve medeni işlerle ilgili kâğıtlar ile kurumlarla ilgili kâğıtlar damga vergisinden müstesnadır. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Harç ile vergi kavramını ayırt edebilmek açısından şu farklılıklara ve ortak noktalara dikkat etmek gerekir.
• Vergiler ve harçlar kamu giderlerini karşılamak için alınırlar.
• Vergiler, kişinin kamu hizmetinden yararlanıp yararlanmadığına bakılmaksızın mali gücüne göre alınırken harç alınabilmesi için kişinin kamu hizmetinden yararlanması gerekir.
• Ödenen vergi karşılığında verilen kamu hizmeti ve miktarı belli değildir. Harçlar
da ise kamu hizmeti ve bundan ne kadar yararlanıldığı bilinebilmektedir.
• Harçlar da vergiler gibi zora dayanır (Mutluer, 2006: 10).
• Hizmetten faydalanmaya başlayabilmek için harcın bir kısmının veya tamamının ödenmesi gerekirken diğer kamu hizmetlerinden faydalanabilmek için verginin ödenmiş olması şart değildir.
• Harçta yükümlü faydalandığı hizmetin bazen tamamını bazen de bir kısmını ödemektedir. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Anayasamızın 73. maddesine göre vergilerde olduğu gibi harçlar da ancak kanunla alınabilir, kaldırılabilir veya değiştirilebilir. Kanunilik ilkesi olarak kabul edilen bu ilke aynı zamanda kişilere hukuki güvenlik sağlar. Kişilerin harca dayalı bir hizmetten faydalanmadan önce alacağı hizmetin kendisine olan maliyetini tam olarak bilebilecek durumda olmaları kamu hizmetinden yararlanmaya başlama kararı için önemli olacaktır. Diğer taraftan harcın zora dayalı olarak alınması nedeniyle bu zorlamanın yasama organı veya Meclis tarafından kararlaştırılıp yasaya bağlanması hukuk devleti ilkesinin de bir gereğidir. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Harçlar, bölünebilir yarı kamusal hizmetlerden alınmaktadır. Vergilerden farklı olarak harç ödeyen, hizmetten doğrudan yararlanabilmekte ve özel bir fayda sağlayabilmektedir. Bu hizmetin verilmesi için harcın ödenmesi gerekmektedir. Diğer taraftan harç ödeyerek kişiler bu hizmetlerden doğrudan yararlanmayı talep edemez. Bu hizmetlerden yararlanılması için diğer koşulların da sağlaması gerekmektedir. Örneğin ehliyet harcı ödeyecek bir sürücü adayının daha önceden bu ehliyeti almaya hak kazanmış olması gerekmektedir. (Doğru Yanıt C Şıkkıdır.)

Harçlar, harca konu hizmeti veren müessese / kurum tarafından tahsil edilir. Harç, merkezî yönetim bütçe gelir kalemlerinden ise tahsil edilen tutar Hazine ve Maliye Bakanlığına aktarılır. Yerel yönetim gelirleri arasında bulunan harçlar ise aynen bunlara ait vergilerde olduğu gibi yerel yönetimlerce tahsil edilir. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Harçların anayasal dayanağı Anayasa’mızın 73. maddesinde yer almaktadır. Vergi, resim ve benzeri mali yükümlülüklerle birlikte vergi ödevinin konusunu oluşturur. Devlet, temel amaç ve görevlerini yerine getirirken bunlar için yapacağı kamu hizmetleri için maliyet yüklenmektedir. Kamunun yararlandığı bu hizmetlerin bedelinin bu hizmetlerden yararlananlardan alınması gerektiği açıktır. (Doğru Yanıt E Şıkkıdır.)

Vergi ile harç arasındaki temel ortak nokta her ikisinin de kamu giderlerini karşılamak için alınmasıdır. Harçlarla ilgili olarak mali güç ilkesi benimsenmemiştir. Harçlar, Anayasanın vermiş olduğu yetki ile çıkartılan kanunlardaki uygulaması bakımından hizmetten faydalananı hedef almıştır.

Vergiler genel olarak elde edilen gelir, servet ve harcama gücünün işaret ettiği mali güçten devletin pay almasıdır. Ancak harçlarda harcı gerektiren işlemden yararlanan kişilerin mali gücü çoğunlukla önemli değildir. Mali gücü ne olursa olsun harç, harca konu hizmetten faydalananlardan aynı şekilde tahsil edilir.

Kişinin elde edeceği menfaati düşünmesi, henüz menfaat elde edilmeden harcı ödemede gönüllü davranmasını sağlamaktadır. Mükellef, harcı ödediğinde doğrudan bunun
karşılığını görebilecekken ödediği vergi karşılığında aldığı hizmetin faydasını somut olarak her zaman fark etmeyebilir. Kişiler hizmet alıp almadığına bakmaksızın vergi ödemek zorundadırlar. (Doğru Yanıt A Şıkkıdır.)

Parafiskal gelirler ile harçlar arasındaki benzer yön her ikisinin de faydalanana verilen hizmet karşılığında alınmasıdır. (Doğru Yanıt B Şıkkıdır.)

Muayene, Ruhsat ve Rapor Harcı, muayene ve sağlıkla veya fenni konularla ilgili alınan harçlar, Belediyeler Gelirleri Kanunda yer alan harçlar dandır. ( Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

Harçlar, bölünebilir yarı kamusal hizmetlerden alınmaktadır. Vergilerden farklı olarak harç ödeyen, hizmetten doğrudan yararlanabilmekte ve özel bir fayda sağlayabilmektedir. Bu hizmetin verilmesi için harcın ödenmesi gerekmektedir. Diğer taraftan harç ödeyerek kişiler bu hizmetlerden doğrudan yararlanmayı talep edemez. Bu hizmetlerden yararlanılması için diğer koşulların da sağlaması gerekmektedir. Örneğin ehliyet harcı ödeyecek bir sürücü adayının daha önceden bu ehliyeti almaya hak kazanmış olması gerekmektedir. (Doğru Cevap E Şıkkıdır.)

Vergilerde olduğu gibi harçlar da maliye politikası aracı olarak kullanılabilmektedir. Harç ölçüleri belirlenirken devletin teşvik ve sağlık gibi alanlardaki politikaları ile imtiyazlı işlerden kazanılacak gelirin yüksekliği dikkate alınmaktadır. Özellikle Belediye Gelirleri Kanunu içerisinde yer alan harçlar konusunda Cumhurbaşkanına belediyelerin büyüklükleri veya konuları itibarıyla yasal sınırlar içerisinde kalmak kaydıyla farklı tarifeler belirleme yetkisi verilmiştir. Bu kapsamda nüfusları itibari ile daha küçük olan belediyelerde daha düşük harçlar alınabilirken daha büyük belediyelerde daha fazla harçlar alınabilmektedir. (Doğru Yanıt D Şıkkıdır.)

En genel tanımı ile damga vergisi bireyler ve topluluklarının kendi aralarında veya devletle yaptıkları çeşitli hukuki işlemler dolayısıyla düzenlenen, bir hususu ispat ve belli etme niteliğini taşıyan kâğıt ya da elektronik belgeler üzerinden alınan bir mali yükümlülüktür.

Damga vergisi; Türk Vergi Sistemi içinde yer alan vergilerden biridir. Resim niteliğinde bir mali yükümlülüktür. 488 sayılı yasada vergi adı altında düzenlenmiştir. Cebri kamu gelirlerinden vergiler grubuna dahil sayılır. Harcamalardan alınan bir vergi olması nedeniyle dolaylı (vasıtalı) bir vergi niteliği taşır.

Damga vergisi objektif nitelikte bir vergidir. Genel nitelikte bir vergidir. Ülkemizde Osmanlı Devleti döneminden beri uygulanmaktadır. Sadece ülkemize özgü bir mali yükümlülük değildir.

Verginin konu unsuru “neyi vergilendireceğiz?” sorusunun yanıtını verir.