CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ

Eski sanatları, söyleyiş özelliklerini kullanmasına örnek olarak, şiirlerinde sıkça rastlanan tevriye, cinas gibi sanatları kullanması gösterilebilir:

Kirli sarı fotoğraf
Duvarımızda
Kaldırsak da kalır
Bilerek bilmeyerek çektirdikleri.

“Çeki” adlı şiirinden alınan yukarıdaki bentte çektirdikleri sözcüğü iki yönlü olarak kullanılmıştır: Hem “fotoğraf çektirmek” hem de “hayat şartlarının veya birilerinin çektirdiği şeyler”. İki veya daha fazla anlamı olan sözcüğü uzak anlamını anımsatacak biçimde kullanmak olarak tanımlanan tevriye, Behçet Necatigil’in çok sevdiği ve şiirinin ayırıcı özelliklerinden birisi durumuna getirdiği bir yapı oluşturma yöntemidir.

Öte yandan Behçet Necatigil, pek çok şair tarafından kullanılarak âdeta klasik edebiyatımızın ortak malı haline gelmiş olan bir çok mazmûnu da şiirlerinde kullanmıştır. Ayrıca Baki, Nedim gibi Divan şairlerinin isimlerine ve meyhane, pîr-i mugan, saki, kaside, gazel, zülüf, ağyar, ok, şehrengiz, ceylan, serv-i revan, âhlar, âb-ı hayat, kevser gibi Divan şiirine ait birçok kelimeye şiirlerinde yer vermiştir. 1961-1965 yılları arasında yazdığı şiirlerini toplayan kitabına Divançe ismini veren şair, bu kitabının bölümlerini de “Kasideler” ve “Gazeller” olarak adlandırılmıştır.

Görüldüğü gibi Sezai Karakoç’un gerek genel olarak gelenek kavramı konusundaki, gerekse şiir geleneği bağlamındaki düşünceleri, bundan önce bu bağlamda ele alınan şairlerden oldukça farklıdır. Nitekim bu anlayış üzerine kurulan şiirlerinde de o, geleneği bir uygarlık özü olarak modern şiirin yapı imkânları içerisinde değerlendirmiştir. Başta Hızırla Kırk Saat (1967) kitabı olmak üzere onun şiirleri geleneksel kültür birikiminin bugünün insanı için diriltici bir faktör olarak kullanılmasını hedef­ler. Bu yüzden klasik Arap, Fars ve Türk şairlerinden onlarcası tarafından işlenmiş olan Leyla ve Mecnun hikâyesini bugünün dili ve şiir formu içerisinde yeniden ele almaktan çekinmez: Leyla ile Mecnun (1981). Diğer şiirlerinde de Kur’ân, Hadis gibi İslâm dininin kaynaklarından başlayarak geleneksel kültür unsurlarını sık sık işler.

Bütün bu düşünce birikiminin üzerine kurulan şiirlerinde Eroğlu, özellikle tasavvufi duyarlılık bakımından eskilerin şiirlerindeki özü kendi şiirlerinde yeniden üretmeye çalışmıştır. Şair Sevap Def­teri (1992) adlı deneme kitabında ruh akrabalığı kurduğu şairlerden Fuzuli, Şeyh Galip, Seyyid Nesimi, Yunus Emre gibi şairleri anlatır. Bunların dışında da bazı kitaplarına “Aldı” üst başlığı ile çeşitli klasik şairlerin şiirlerini yeniden yazarak almıştır.

İki deniz bende birleşti ben bir dalgaya sığmadım
K ve N: İşte ben sığmadım başka nişanlara yorumlara
Başlangıçlar başlangıcına ulaşan yolda mekân işaret oldu bana
Ben kuşkulara sığmadım

Derginin şairleri arasında Munis Faik Ozansoy, Selahattin Batu, Mehmet Çınarlı, Mustafa Necati Karaer, İlhan Geçer, Gültekin Samanoğlu, Nevzat Yalçın, Bekir Sıtkı Erdoğan, Feyzi Halıcı, Yavuz Bülent Bakiler, Bahattin Karakoç isimleri dikkati çeker.

Yahya Kemal’in, Fransa’da edindiği tecrübelerle, istisnaî sayılabilecek
bir katkı yaptığını tespit etmek gerekir. İlk defa o, Divan şiirinin ritim ve istif özelliklerini modern bir anlayışla değerlendirerek bir örnek oluşturmuştur. Kendisine özgü, geçmişin şimdinin içerisinde devam ettiği anlayışına dayanan; dolayısıyla şimdiyi kurmak için geçmişi yaşatmak isteyen tarih bilinci üzerine oturan bu poetik tavır, Türk edebiyatında kendisinden önceki eski-yeni tartışmalarına benzemeyen, kendisinden sonrakiler için de bir prizma gibi farklı açılardan model oluşturan bir eser ortaya koydu.

Divan edebiyatı, toplumla ilgisi olmayan, halktan kopuk bir saray çevresi edebiyatıdır. Dili, Arapça, Farsça, Türkçe karışımı melez ve yabancı bir dildir. Gerçekle ilişkisi olmayan, düşünce ve duygu bakımından eksik, yapay bir hayal dünyasına sahiptir. Üstelik yerli ve millî değil, Arap ve Fars taklididir.

Hisar dergisi etrafında oluşan topluluğun Garip akımına karşı ilk sistemli tepkiyi verdiği belirtilir

Hisarcılar, şiirin büyük fikirlerden değil küçük ve basit şeylerden neşet ettiğini düşünürler. Hisar şairlerinin en önemli özellikleri şiirde biçime büyük önem vermeleridir.

Hisar dergisi denilince ilk akla gelen isim Mehmet Çınarlı’dır (1925-1999). Aruz
vezniyle yazdığı, dil ve biçime özen gösteren şiirlerini Güneş Rengi Kadehlerle
(1958), Gerçek Hayali Aştı (1969), Bir Yeni Dünya Kurmuşum (1974), Zaman Perdesi (1983) ve Güzelliklere Doyamam (1995) adlı kitaplarda toplamıştır

İki veya daha fazla anlamı olan sözcüğü uzak anlamını anımsatacak biçimde kullanmak olarak tanımlanan tevriye, Behçet Necatigil’in çok sevdiği ve şiirinin ayırıcı özelliklerinden birisi durumuna getirdiği bir yapı oluşturma yöntemidir. Necatigil de Divan şiirini yarı yarıya, tevriyelerden bol bol faydalandığı için sevdiğini belirtir.

Genç şairin yapması gereken iş, gelenekle hesaplaşmak ve
gerçekten yeni eser verebilmektir. Yapılacak yenilik biçimde değil, ruhta, özde olmalıdır. Bu türlü yeni olmak ise eskinin, yani ölmezliğin sırrını bulmaktan geçer.
Görüldüğü gibi Sezai Karakoç’un gerek genel olarak gelenek kavramı konusundaki, gerekse şiir geleneği bağlamındaki düşünceleri, bundan önce bu bağlamda ele alınan şairlerden oldukça farklıdır.

Hilmi  Yavuz’un şiir anlayışındaki en önemli kavramlardan birisi, “sahih”liktir. Ona göre bu kavram, şairliğin ölçütüdür. Bir şair büyük olabilir, ama gelenekten yararlanmıyorsa “sahih” olamaz.

Sezai Karakoç'un şiirleri geleneksel kültür birikiminin bugünün insanı için diriltici bir faktör olarak kullanılmasını hedef­ler. Bu yüzden klasik Arap, Fars ve Türk şairlerinden onlarcası tarafından işlenmiş olan Leyla ve Mecnun hikâyesini bugünün dili ve şiir formu içerisinde yeniden ele almaktan çekinmez.