CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ

Nâzım Hikmet’in yaşamını ve düşünce dünyasını etkileyen önemli olaylardan birisi 1921 yılında Millî Mücadele’ye katılmak üzere bir grup arkadaşıyla birlikte geçtikleri İnebolu’da gerçekleşmiştir. Burada Ankara hükümetinin iznini beklerken Almanya’dan gelen Spartakistlerle tanışırr. Bu grup içerisindeki Sadık Ahi’nin (Mehmet Eti) anlattığı Bolşevik Devrimi, Marks, Engels, sosyalizm, sınıf çatışmasına dair görüşlerden etkilendiği anlaşılan Nâzım Hikmet, kısa sürede bu düşünceleri benimsemiştir.

Nazım Hikmet şiirlerinde hem modernist hem geleneksel öğeleri birlikte kullanmaya gayret göstermiştir.

Toplumcu gerçekçilikte insanı belirleyen en önemli öğe kolektivizmdir. Bireysellik yoktur.

Toplumcu gerçekçi edebiyat anlayışının ilk ve en önemli temsilcisi Nazım Hikmet'tir.

Orhan Veli 1940 Kuşağı toplumcu gerçekçileri olarak adlandırılan şairlerden değil Garip şairlerdendir.

Mavi Hareketi adını Kasım 1952-Nisan 1956 tarihleri arasında Ankara’da 32 sayı çıkan Mavi adlı dergiden almıştır.

Fütürizm, İtalyan şair Filipo Tommasso Marinetti’nin 1909’da Paris’te Le Figaro gazetesinde yayımladığı bir bildiri ile ortaya çıkan edebiyat, resim, heykel, müzik gibi birçok sanat türünde etkili olan bu akımİtalya’da Faşizm’le özdeşleşerek 1920’lerin ortalarına doğru etkisini yitirmiş olmasına karşın, Rusya’da 1917 devrimi ile gelen rüzgârla Mayakovski, Hliebinikov gibi sanatçılar tarafından kendi bildirilerini yayımlayarak izlenmiştir. Rus fütürizmi de Mayakovski’nin ölümünden ve Sovyetler’de “Toplumcu Gerçekçilik” adı altında özellikle sosyalist ideolojinin propagandasını amaçlayan düşüncenin resmi sanat anlayışı olarak kabul edilişinden sonra etkisini yitirmiştir. “Gelecekçilik” anlamına gelen Fütürizm, sanatta geleneksel değerleri reddeden, mantıklı cümle kuruluşlarına karşı çıkan, şiirde sokak dilinin kullanılmasını öneren ve yıkıcı olmakla kendisini niteleyen bir akımdır.

Şair, 17 yaşında yazdığı “Serviliklerde” başlığını taşıyan yayımlanmış ilk şiirini Yahya Kemal’in düzelttiğini söyler. 1918’den itibaren Yeni Mecmua, Kitap, Alemdar, Ümit gibi gazete ve dergilerde yayımlanan ilk şiirlerinde mütareke dönemi ve Millî Mücadele atmosferi içerisinde ulusal duygular işlenmiştir. Bu şiirlerde hece vezni, kafiye düşürme ve dilini olgunlaştırma konusunda gelişme kaydettiği görülür.

Nâzım Hikmet, Rusya’da Marksizme bağlanmış, insana, topluma, insan ilişkilerine bakışı Marksizm’in diyalektik ve tarihsel materyalizm kuramına göre biçimlenmiştir. Bu yıllarda Vladimir V. Mayakovski (1893-1930) başta olmak üzere Rus fütüristleri ile konstrüktivistlerinin sanat görüşlerini tanır ve şiir anlayışı bu yönde değişir. Vezinsiz ve basamaklı dizelerden oluşan şiir biçimini ilk defa bu yıllarda denemeye başlar.

Yanıt E seçneğidir.

Bu süreçte politik mücadelesinin yanı sıra yeni yetişen kuşaklar üzerinde şiiriyle de etkili olmuştur. Bu etki aşağıda ele alacağımız 40 Kuşağı da denilen bir grup toplumcu gerçekçi şairin yetişmesine kaynaklık etmiştir. Ancak 1930’ların ortasından başlayarak Türk şiirinin gelişme çizgisinde ana ekseni oluşturan Garip Hareketi, ikinci Yeni gibi oluşumların ortaya çıktığı süreçlerde önce hapiste, ardından yurt dışında ve kitapları yasaklı olduğu için belirleyici bir etkisi bulunduğunu söylemek abartılı bir iddia olur.

“Nâzım Hikmet’in kendi çağındaki şairler üstünde de sonra gelenler üstünde de aktif realistler dışında fazla etkisi olmadığını söyleyen Cemal Süreyya, “Nâzım Hikmet’i tapınılacak bir şair olarak görmeyi” istemenin de öncelikle gerçekçilik açısından onun anısına ihanet etmek olacağını belirtir.

Edebiyatta gerçekçilik anlayışı; gözlemci gerçekçilik, eleştirel gerçekçilik ve toplumcu gerçekçilik olarak üç ayrı çizgide gelişmiştir. Gözlemci gerçekçilik dış gerçeğin olduğu gibi esere yansıtılmasını, eleştirel gerçekçilik gözlemin eleştirel bir nitelik taşımasını içerirken; toplumcu gerçekçilik tezli oluşu, gerçekliği Marksizm düşüncesi çerçevesinde yorumlamasıyla ötekilerden ayrılır. Toplumcu gerçekçilik, Marksizm’in sanat-edebiyat alanına yansımasıdır. 1934’te Moskova’da toplanan Yazarlar Birliği Kongresi, Maksim Gorki tarafından özetlenen dört ilkeyle toplumcu gerçekçiliğin ölçütlerini ortaya koymuştur. Buna göre:

bir edebiyattır ve bir tezi savunur.

belirleyen en temel öğe kolektivizmdir.

i en son amaç yeryüzünde yaşamak mutluluğudur.” Yani yaşam,

maddesel ve doğal olanla sınırlıdır.

gerçekçilik didaktik bir amaç taşır.

Yanıt A seçeneğidir.

Şimdi bu ilkeler çerçevesinde şiirini kuran şairlerin Cumhuriyet dönemi şiiri içerisindeki yerini belirlemeye çalışalım. Toplumcu gerçekçi anlayışın ilk ve en önemli temsilcisi olan Nâzım Hikmet’i yukarıda ayrıntılı olarak inceledik. 1940 Kuşağı olarak adlandırılan ve doğrudan doğruya Nâzım Hikmet etkisine bağlanacak şairleri de aşağıda ele alacağız. Burada ise onunla aynı dönemlerde yazan ve onun etkisi altında kaldıkları düşünülebilecek şairlerin, şiirlerinin özelliklerine ve dönem şiiri içerisindeki yerlerine değinmek istiyoruz.

Açıklamadan anlaşılacağı üzere doğru yanıt E olmalıdır.

Bu Şehrin Çocukları (1945), Rüzgârlarım Konuşuyor (1947), Ortalık (1952) ve Irgadın Türküsü (1966) adlı kitaplarında topladığı şiirleriyle toplumcu gerçekçi şairler arasında yer alan Cahit Irgat da, toplumcu dünya görüşü ile Garip şiiri arasında gidip gelen ürünlere imza atmıştır. Şiirlerinde yer yer Necip Fazıl’ın metafizik duyarlılığını andıran imgeler de kullanmıştır.

Bu açıklama ışığında doğru yanıt B seçeneğidir.

1940 toplumcu gerçekçi şairler kuşağının şiirleri için Nâzım Hikmet etkisinde kalmak gibi bir ortak özellik taşımalarına karşın, onun şiirlerindeki teknik nitelikleri yeterince taşımayan, içerikte ise toplumcu düşünceleri, şiirden çok düzyazının gerektirdiği düz bir söyleyişle yansıtan, duyarlılıktan ziyade duygusallık özelliği taşı yan ve şiirde dil, imge ve ses gibi temel öğelerin farkında olmadıklarını gösteren ürünlerdir, denilebilir. Bu kuşak şairlerinin 1960’ların sonlarından itibaren artan toplumsal-siyasal gerilim ortamının beslediği ve 1970’li yılların edebiyatına egemen olan siyasal popüler şiire yanlış öncülük yaparak olumsuz bir rol oynadıklarını söylemek gerekir.

Ünitedeki açıklamadan da anlaşılacağı üzere yanıt E olmalıdır.

Bu hareketin şiir damarını oluşturan şairler arasında Attilâ ilhan, Ahmet Oktay, Özdemir Âsaf, Arif Damar, Hasan Hüseyin Korkmazgil adları sayılabilir.

Attilâ ilhan “Sosyal Realizm Münasebetleri Yahut Başlangıç” adlı yazısında bir taraftan Garip şairleri Orhan Veli, Oktay Rifat ve Melih Cevdet’i; bir taraftan “aktif realizm taraflısı” diye nitelediği toplumcu gerçekçi şairleri; bir taraftan da Fazıl Hüsnü, Cahit Sıtkı, Cahit Külebi ve Behçet Necatigil gibi şairleri eleştirir.

Aslında edebiyatımızda daha çok Orhan Duru, Ferit Edgü, Tarık Dursun K., Tahsin Yücel, Demir Özlü gibi imzaların ortaya çıkmasını sağladığı için öykü türüne yaptığı katkı bakımından dikkati çeken dergini

Açıklamalardan yola çıkarak doğru seçeneğin C olduğunu söyleyebiliriz.

İlk dönem şiirlerinde Ahmet Arif’ten etkilendiğini belirten Ahmet Oktay, 1960’tan sonraki şiirlerinde ikinci Yeni şiir akımı ile toplumcu gerçekçi anlayışın etkisi altında görünür. Yanıt D olmalıdır.

Çocuk denecek yaşta yazmaya başladığı şiirleri üzerindeki ilk etki, aynı zamanda bir Mevlevî ve şair olan dedesi Nazım Paşa’dan gelir. Şair, 17 yaşlarında “Serviliklerde” başlığını taşıyan yayımlanmış ilk şiirini Yahya Kemal’in düzelttiğini söyler.

Birçok şiir, oyun, roman, senaryoya gibi farklı türlerde eserlere imza atmış Nazım Hikmet'in "Bir Ölü Evi" adlı ederi oyundur. 1933-38 yılları arasında da "Portreler, Taranta Babu’ya Mektuplar, Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedrettin Destanı, Yolcu" gibi kitaplarını yazıp yayımlamıştır.

“Serviliklerde, Nazım Hikmet Ran’ın ilk yazdığı şiir kitabıdır. Doğru yanıt A’dır.

“835 Satır”, Nazım Hikmet Ran’ın cezaevinden tahliye olduktan sonra kaleme aldığı eseridir. Doğru yanıt E’dir.