CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ

Nâz›m Hikmet’in yaflam›n› ve düflünce dünyas›n› etkileyen önemli olaylardan birisi 1921 y›l›nda Millî Mücadele’ye kat›lmak üzere bir grup arkadafl›yla birlikte geçtikleri ‹nebolu’da gerçekleflmifltir

İlk Şiir kitab› Güneşi içenlerin Türküsü Bakü’de (1928) bas›l›r.

Nâz›m Hikmet portresi üç ayr› alg› çerçevesinde çizilmektedir. Birincisi sosyalist düflüncenin dünya çap›nda temsilini yapm›fl baflar›l› bir Türk flairi, ikincisi vatan›na ihanet etmifl bir komünist, üçüncüsü ise aflklar›, evlilikleri, memleket özlemi gibi motiflerle çizilen bir popüler kültür imgesidir.

1922’de yazd›¤› “Açlar›n Gözbebekleri” adl› bu fliir, özellikle biçimiyle Türk edebiyat›nda bir yenilik öncüsü olarak karfl›lanm›flt›r:

Onun fliirinin ana özelliklerini flöyle belirtebiliriz: 1. fiiirin görünüflünü (basamakl› dizeler, büyük-küçük harfleri geleneksel anlay›fltan farkl› kullanma, ayn› sayfa ve fliirde farkl› puntolardaki harfleri bir arada kullanma) özel bir dikkat ile örme, 2. ‹çeri¤e uygun bir ses düzeni oluflturma (“Makinalaflmak” fliirindeki “trrrrrum/trrrrrum/trrrrum/trak tiki tak” gibi makine taklidi ses ö¤elerini kullanmas› ve daha baflka örnekler), 3. Sinemotografik bir anlat›m› benimseme (meselâ, “Salk›msö¤üt” fliirinde yerde kalan askerin atl›lar›n uzaklaflmas›n› izleyifli; “atl›lar atl›lar k›z›l atl›lar” dizesinin, her bir sat›rda k›salt›larak “at” sözcü¤üne kadar indirilmesi ile görüntü ve ses ögelerini birlikte kullanan bir sinema imgesi oluflturur ve bu anlat›m tarz›n› Memleketimden ‹nsan Manzaralar› kitab›ndaki fliirlerde de kullan› r.), 4. fiiir, roman, öykü, tiyatro, senaryo gibi edebiyat türlerinin birbirine z›t özellikler tafl›yan ö¤elerini bir araya getirme; hem birimi (m›sra-› bercesteyi), hem de bütünü gözeten, hem solo hem de orkestra oluflturmay› amaçlayan yap›, 5. fiiirlerinin bütünü aç›s›ndan bak›ld›¤›nda hem modernist, hem geleneksel ö¤eleri 4. Ünite - Nâz›m Hikmet ve Toplumcu Gerçekçi fiiir 67 kullanmaktan kaç›nmama, 6. Bütün bunlar› birlefltiren bir zemin olarak biçim ve içerikte Marksist dünya görüflünü fliir anlay›fl›n›n temeline oturtmak.

Nâz›m Hikmet’in Türk edebiyat›ndaki yeri büyük ölçüde bu ideolojik tutumu esteti¤inin temeline koymas›d›r. “San’at Telakkisi” adl› fliirinde aç›klad›¤› flu görüfller onun fliir anlay›fl›n› da ortaya koymaktad›r: 66 Cumhuriyet Dönemi Türk fiiiri S O R U D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE DÜfiÜNEL‹M SIRA S‹ZDE S O R U DÜfiÜNEL‹M D ‹ K K A T SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE AMAÇLARIMIZN NAMAÇLARIMIZ K ‹ T A P T E L E V ‹ Z Y O N K ‹ T A P T E L E V ‹ Z Y O N ‹ N T E R N E T ‹ N T E R N E T MA K A L E MA K A L E 2 “... Benim fliirime ilham veren perimin omuzlar›nda aç›lan kanat: asma köprülerimin demir putrellerindendir!. Dinlenir, dinlenmez de¤il bülbülün güle karfl› feryatlar›.. Fakat as›l benim anlad›¤›m dil:- Bak›r, demir, tahta, kemik ve kirifllerle çal›nan Bethovenin sonatlar›.. Sen istedi¤in kadar tozu dumana katar sürebilirsin at›n›!. Ben de¤iflmem en halisüddem arap at›na; saatte 110 kilometrelik sür’atini demir raylarda koflan demir beygirimin!.”

fiimdi bu ilkeler çerçevesinde fliirini kuran flairlerin Cumhuriyet dönemi fliiri içerisindeki yerini belirlemeye çal›flal›m. Toplumcu gerçekçi anlay›fl›n ilk ve en önemli temsilcisi olan Nâz›m Hikmet’i yukar›da ayr›nt›l› olarak inceledik

Nâz›m Hikmet’in fliirlerinden ve düflüncesinden etkilenerek yazan 1940 Kufla¤› toplumcu gerçekçileri olarak adland›r›lan flairlerin önde gelenleri R›fat Ilgaz (1911- 1993), Cahit Irgat (1916-1971), A. Kadir (‹brahim Abdülkadir Meriçboyu, 1917- 70 Cumhuriyet Dönemi Türk fiiiri 4 A M A Ç N 1985), M. Niyazi Ak›nc›o¤lu (1919-1979), Ömer Faruk Toprak (1920-1979), Enver Gökçe (1920-1981), Mehmet Kemal (Kurflunluo¤lu, 1920), Arif Damar (1925), Ahmet Arif (1927-1991), fiükran Kurdakul’dur (1927). Bunlara kimi kaynaklarda önceki kuflaktan Hasan ‹zzettin Dinamo ile afla¤›da Mavi Hareketi bafll›¤› alt›nda ayr› ca anlat›lacak olan Attila ‹lhan (1925-2005) da kat›l›r.

Nâz›m Hikmet’in fliirlerinden ve düflüncesinden etkilenerek yazan 1940 Kufla¤› toplumcu gerçekçileri olarak adland›r›lan flairlerin önde gelenleri R›fat Ilgaz (1911- 1993), Cahit Irgat (1916-1971), A. Kadir (‹brahim Abdülkadir Meriçboyu, 1917- 70 Cumhuriyet Dönemi Türk fiiiri 4 A M A Ç N 1985), M. Niyazi Ak›nc›o¤lu (1919-1979), Ömer Faruk Toprak (1920-1979), Enver Gökçe (1920-1981), Mehmet Kemal (Kurflunluo¤lu, 1920), Arif Damar (1925), Ahmet Arif (1927-1991), fiükran Kurdakul’dur (1927).

Bu fiehrin Çocuklar› (1945), Rüzgârlar›m Konufluyor (1947), Ortal›k (1952) ve Irgad›n Türküsü (1966) adl› kitaplar›nda toplad›¤› fliirleriyle toplumcu gerçekçi flairler aras›nda yer alan Cahit Irgat da, toplumcu dünya görüflü ile Garip fliiri aras›nda gidip gelen ürünlere imza atm›flt›r.