CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ

Orhan Veli ve arkadaşları, yukarıda da belirtildiği gibi, yeni tarzdaki şiirlerini ilk olarak 1937 Eylül’ünde yayımlamaya başlarlar. Bu tarihten önce yazdıklarında genellikle dönemin şiir ortamının özelliklerini taşıyan ürünler kaleme almışlardır. 1937 sonrasında özellikle konuşma dilinin doğallığını şiire taşımak istedikleri görülür. Gerek söz dizimi bakımından, gerekse söz sanatlarının tamamen terk edilmesinden dolayı yalın bir dil ortaya çıkmıştır. Kendilerine gelene kadarki şiir anlayışında genel olarak, kendisinde önceden bir şiirsel değer bulunduğu düşünülen kelimeler, şiiri oluşturmakta önemli bir rol oynamaktaydı. Garipçiler “şairâne” olarak niteledikleri bu türden kelimelerden özellikle kaçınmışlar, şiirsel bir değer
taşımayan, bu bakımdan da şiir dili içerisinde yıpranmamış olduğunu düşündükleri kelimeleri şiirin malzemesi yapmaya çalışmışlardır. Orhan Veli şiiri, iki temel yapıya karşı çıkmıştır: Geleneksel şiirin sahip olduğu estetik özellikler ve bu özelliklerin bağlı bulunduğu sosyal değerler. Estetik özellikler bilindiği gibi şiirin yapısını oluşturan bütün ögeleri, sosyal değerler ise kendisinden önceki şiirde mevcut insan anlayışının temsil ettiği bütün değerleri kapsamaktadır.

Orhan Veli, “Bir Günün Sonunda Arzu” şiirinin “Göllerde bu dem bir kamış olsam!” biçimindeki son dizesi parodi tekniğiyle gülünçleştirilmektedir.

Gelenek, şiiri (söz söyleme sanatını) konuşma dilinden ayırmıştır ve bu durum kanıksanmış, buna alışılmıştır. Doğallaşma arzusu gösteren ürünler bu yüzden “garip” karşılanmakta, şaşırtıcı bulunmaktadır. Garipçilere göre şiirin konuşma dilinden ayrı bir söz dizimi ve sözcük dağarı olmamalıdır.

Garip şiirinin Türk edebiyatında yaptığı en önemli yenilik, şiirin konu sınırını ortadan kaldırmak olmuştur. Şiiri biçimiyle ve özüyle basitleştirmek isteyen Orhan Veli ve arkadaşları, bu anlayışa uygun olarak her şeyin şiirin konusu olabileceğini gösterdiler. Bunun yolu olarak da, şiirlerinin öznesi olan insanı, toplumun alt gelir gruplarında bulunan sıradan, alelâde, günlük geçiminin, küçük tasaların peşinde koşan küçük adamlardan seçmeyi gördüler. Böylece bu insana bağlı olarak işlenecek diğer konular da kendiliğinden basitleşti.

Garip şairlerinin bütün şiirlerinde bu akımın bütün özelliklerini izledikleri söylenemez.

Garip esprinin öne çıkmasına yol açmış, özellikle öncü üçlüyü izleyenlerde basit nüktelerle şiir yazılabileceği gibi bir sanı oluşmuştur.

Dizeyi geleneksel işlevinden koparmak. Bu uygulama ile Türk şiirinde öteden beri bağımsız bir değer olarak görülen, şiir içinde kendisine özerk bir alan oluşturmuş bulunan dize önemini kaybetmiş, sözcük ve/veya hece sayıları değişken dizeler bir dinamizm oluşturduğu gibi anlamın şiirin bütününe yayılmasını da sağlamıştır.

Orhan Veli’nin 1938’de yayımladığı “Kitabe-i Seng-i Mezar” şiiri alayla karşılanan, eleştirilen bir metin olmuştur.