CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ

Vezin ve kafiye uygulamalarında kişisel bir tarza ulaşması.

Hâşim’in sanat anlayışının temelinde şiirin tamamen kişisel bir alan olduğu görüşü yatar. Öyle ki Çanakkale savaşına bizzat katılmış olmakla birlikte ne bu
savaşla, ne de herhangi bir tarihsel, toplumsal olayla ilgili tek bir dize yazmıştır.

Derginin yetiştirdiği gençlerden birisi olan Ahmet Hamdi Tanpınar, derginin
adı konusunda Ahmet Hâşim’in “haşhaş” ismini önerdiğini, buna karşılık Yahya
Kemal’in “İthaf ” şiirinin etkisiyle bu ad verildiğini belirtir ve iki şairin karşılaştırılması için bu iki sözcüğün bir zemin oluşturabileceğine dikkati çeker. Gerçekten de “haşhaş”, bir belirsizliği, hayal âlemini, Baudelaire, Rimbaud gibi Fransız sembolist şairlerini çağrıştırırken, “dergâh” ve onun ilhâm kaynağı olan “İthaf ” şiiri eski kültürün, metafizik değerlerin simgesi olan bir kurumun adıdır. Bu sözcükler konusundaki tercihleri, iki şairin sadece şiire ve edebiyata değil, dünyaya bakışlarındaki farkı da gösterir.

İlk kuşağın didaktik ve epik söyleyişine karşın bu kuşak şairleri büyük ölçüde lirizmin peşindedir

Şiir zevkini 1900’den önce, yani Tanzimat ve Servet-i Fünûn süreçlerinde edinen Abdülhak Hâmid Tarhan (1852-1937), Ali Ekrem Bolayır (1867-1937), Cenap Şahabettin (1870-1934), Hüseyin Sîret Özsever (1872-1959), Sâmih Rifat (1874-1932), Faik Âli Ozansoy (1875-1950) gibi adları ilk gruba; şiir zevkini II. Meşrutiyet’ten sonra ve/veya özellikle Millî Edebiyat anlayışı çerçevesinde edinen Süleyman Nazif (1869-1927), Mehmet Emin Yurdakul (1869-1944), Rıza Tevfik Bölükbaşı (1869-1949), Ziya Gökalp (1876-1924) ve Celâl Sâhir Erozan’ı (1883-1835) ise ikinci gruba dahil etmek mümkündür.

Üçüncü grubu ise şiir anlayışları, estetik tutumları birbirinden tamamen farklı olmakla
birlikte Türk şiir çizgisi üzerinde oynadıkları rol bakımından Mehmet Âkif Ersoy (1873-1936), Yahya Kemal Beyatlı (1884-1958) ve Ahmet Hâşim (1887-1933)
oluşturur.

Tanzimat’ın ikinci kuşak şairlerinden olan ve o dönemde yazdığı şiirlerle yenilikçi şiir çizgisine atılım yaptıran Abdülhak Hâmid, Servet-i Fünûn, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde de yaşamış ve bütün bu süreçlerde yenilik yapma çabası içerisinde olmuştur. Bu dönemler içerisinde pek çok şairi etkilemiş ve yaşarken “şâir-i a’zam” ünvanıyla anılmış olan şair, şiirlerindeki metafizik duyarlılık bakımından başta Necip Fazıl olmak üzere Cumhuriyet şiirinin bu özelliği taşıyan şairleri üzerinde belirgin etkisi olsa da dilinin savrukluğu, disiplinsizlik gibi baştan beri şiirinde bulunan zaaflar, etkisinin oldukça sınırlı kalmasına yol açmıştır.

Mehmet Âkif ’in şiirinin poetik özelliklerini şu şekilde belirleyebiliriz:
1. Duygunun şiire katılmasındaki doğallık,
2. Konuşma dili edasının, yaşayan Türkçenin, argodan deyim ve atasözlerine kadar geniş bir söz varlığı ile ve bütün özellikleriyle şiirde kullanılması,
3. Gerçekçi gözleme dayalı tasvirlerle çarpıcı metaforların bir arada kullanılmasından oluşan imge dünyası,
4. Vezin ve kafiye uygulamalarında kişisel bir tarza ulaşması. 
5. Öğreticilik. Onun şiirlerinin baskın niteliklerinden birisi de topluma mesaj verme kaygısıdır.

1921-1923 yılları arasında İstanbul’da on beş günde bir olmak üzere 42 sayı olarak
yayımlanan Dergâh dergisi Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin ilk kuşaklarını etkileyen bir yayın organıdır. Âdeta bir okul niteliği taşıyan derginin yazı kadrosunda Yahya Kemal, Ahmet Hâşim, Abdülhak Şinasi, Yakup Kadri, Falih Rıfkı, Mustafa Şekip, İsmail Hakkı (Baltacıoğlu) gibi imzalar bulunmaktaydı.  Derginin yetiştirdiği gençlerden birisi olan Ahmet Hamdi Tanpınar, derginin adı konusunda Ahmet Hâşim’in “haşhaş” ismini önerdiğini, buna karşılık Yahya Kemal’in “İthaf ” şiirinin etkisiyle bu ad verildiğini belirtir ve iki şairin karşılaştırılması için bu iki sözcüğün bir zemin oluşturabileceğine dikkati çeker Dergah dergisinin ilk göze çarpan özelliği Yahya Kemal’in düşüncelerinin belirlediği çerçevede yayın politikası izlemiş olmasıdır.

En önemli temsilcileri Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Kutsi Tecer, Necip Fazıl Kısakürek, Ahmet Muhip Dıranas ve Cahit Sıtkı Tarancı’dır. Adını ilk kez Altın Kitap dergisinde yayınlanan “Musul Akşamları” şiiriyle
duyuran Ahmet Hamdi Tanpınar, Dergâh, Milli Mecmua, Hayat, Görüş, Ülkü, Varlık, Oluş, Kültür Haftası ve Aile dergilerinde şiirlerini yayımladı.

1. Şiirlerinde halk şiiri özellikleri ile birlikte özellikle Fransız sembolistlerinin
belirgin bir etkisi vardır.
2. Biçimde ve özde bir titizlik göze çarpar. Ses ve ahenk öğeleriyle, özgün imge
ve anlam öğeleri sıkı bir kaynaşma içerisindedir.
3. İster insanın bireysel duygu ve durumları konu edinilsin, ister başka temalar işlensin derinlikli ve incelmiş bir duyarlılık asıl amaçtır.
4. Önceki hececilerde sık görülen kavramın şiire sokulması yerini anlamın
sezdirilmesine bırakmıştır.
5. İlk kuşağın didaktik ve epik söyleyişine karşın bu kuşak şairleri büyük ölçüde lirizmin peşindedir.

6. İlk kuşağın didaktik ve epik söyleyişine karşın bu kuşak şairleri büyük ölçüde lirizmin peşindedir.

Faruk Nafiz Çamlıbel’in “Han Duvarları” adlı şiiri bir İstanbul aydının Anadolu coğrafyası ve insanı ile karşılaşmasının lirik hikâyesidir.

Tıpkı Fecr-i Âtî toplaşmasından geriye şair olarak bir tek Ahmet Hâşim’in kalışı gibi Yedi Meşaleden geriye de yalnızca Ziya Osman kalır.

Ziya Osman Saba ise Sebil ve Güvercinler (1943), Geçen Zaman (1947) ve Nefes Almak (1957)
adlı kitaplarında topladığı şiirlerindeki dingin ruh hali ve iyimserlikle kendisine
özgü bir yer edinmiştir. Şiirlerinde önce hece veznini sonra serbest tarzı kullanan
şairin en önemli özelliklerinden birisi ev ve ev içi imgelerini sadelikle şiirleştirmiş
olmasıdır. Özellikle “Sebil ve Güvercinler” şiiri, metafizik bir duyarlılık ile hayranlık ve merhamet duygularının etkileyici bir bireşimini sergiler

Memleket Edebiyatı olarak Anadoluculuk düşüncesinin şiirimizdeki başlangıç noktasını Faruk Nafiz Çamlıbel’in Çoban Çeşmesi (1926) kitabında bulmak mümkündür. Bu kitapta yer alan “Sanat” adlı şiiri hem Faruk Nafiz’in hem de edebiyatımızdaki memleketçi şiirin bir poetikası gibidir.

Buna karşılık şiirin teknik özelliklerindeki kısıtlanma ile konularının yerel olanla sınırlanması yüzünden Memleket Edebiyatı’nın, bu dönemden sonra gelişecek olan modern Türk şiiri üzerinde etkili olduğu söylenemez. Önceki kuşakta yapılan tartışmaların, vezin ve dil konusunun artık kesin olarak çözümlenmiş olması; lirik söyleyişte belli bir aşama kaydedilmiş olması bu edebiyat oluşumunun kazandırdığı önemli değerler olarak kaydedilmelidir.

Ziya Osman Saba ise Sebil ve Güvercinler (1943), Geçen Zaman (1947) ve Nefes Almak (1957) adlı kitaplarında topladığı şiirlerindeki dingin ruh hali ve iyimserlikle kendisine özgü bir yer edinmiştir. Şiirlerinde önce hece veznini sonra serbest tarzı kullanan şairin en önemli özelliklerinden birisi ev ve ev içi imgelerini sadelikle şiirleştirmiş olmasıdır.

Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin ilk devresini oluşturan 1920-1940 arası çeşitliliğin, bir şair bolluğunun görüldüğü bir süreç olmuştur. Bu dönem şiiri, Şinasi’den beri yaşanan bütün tecrübelerin aşıldığı ve modern Türk şiirinin oluşması için hazırlık niteliğindeki bütün faaliyetlerin bir arada yaşandığı bir özellik taşır. Bu, kopuşun ve yeni atılım potansiyelinin iç içe yaşandığı bir süreçtir. Bu dönem, şiir dili ile yaşayan dilin birbirine oldukça yaklaştığı, biçim bakımından belirgin bir disiplinin görüldüğü, özgün imge ve duyuşların ortaya çıktığı bir dönemdir.

Şiir zevkini 1900’den önce, yani Tanzimat ve Servet-i Fünûn süreçlerinde edinen Abdülhak Hâmid Tarhan (1852-1937), Ali Ekrem Bolayır (1867-1937), Cenap Şahabettin (1870-1934), Hüseyin Sîret Özse­ver (1872-1959), Sâmih Rifat (1874-1932), Faik Âli Ozansoy (1875-1950)

Yine bu dönemde Bağbozumu (1928) ve Kıvılcımlı Kül (1937) adlı kitaplarını yayımlayan Hüseyin Sîret’in, nesirleri ile şiirlerini içeren Malta Geceleri (1924) adlı kitabını yayımlayan Süleyman Nazif ’in, Buhurdan (1925) adlı kitabı ile Mehmet Behçet Yazar’ın, Kırpıntı (1924) adlı hicviyesiyle Fazıl Ahmet Aykaç’ın bu dönem etkinliklerinin hem kendi şiirlerine hem de dönem edebiyatına pek bir şey kattık­ları söylenemez.