CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ

Şiiirlerinin ana özelliği gerçekçi ve toplumcu bir içerik taşıması olan Mehmet Akif yeni Türk edebiyatında Namık Kemal’den beri gelen hamasî, duygusal söyleyişin en önemli temsilcisidir.

Orhan Okay, Ahmet Hâflim’in fliirinin kaynaklar›n› “1. fiairin ferdi hayat ve flahsiyetinden gelen unsurlar, 2. Türk fliir gelene¤inden gelen unsurlar, 3. Frans›z sembolizminden gelen unsurlar” olmak üzere üç noktada toplamaktad›r. Hâflim fliiri, bu üç kayna¤›n özgün bir bireflimi olarak yeni Türk edebiyat›nda saf fliirin öncüsü kabul edilmifltir. “Bir Günün Sonunda Arzu” bafll›kl› fliirinin yay›nlanmas›ndan sonra yap›lan elefltirileri cevaplamak üzere yazd›¤› ve daha sonradan Piyale kitab›n›n bafl›na “fiiir Hakk›nda Baz› Mülahazalar” bafll›¤› ile ald›¤› “fiiirde Mana ve Vuzuh” yaz›s› Türk fliirinin modernleflmesindeki temel tafllardan birisidir.

Bu dönem şiirine genel bir bakış, şiir zevki Tanzimat dönemi veya Edebiyat-ı Cedide anlayışı çerçevesinde oluşmuş şairlerin, Meşrutiyet, Mütareke dönemlerinde şiir dünyasına adım atmış şairlerin ve nihayet Millî Mücadele süreci ile Cumhuriyet döneminde şiire başlamış şairlerin oluşturduğu bir kadroyu karşımıza çıkarır. Bu kadro estetik anlayışlar bakımından şiirin tamamen kişisel duyarlılıkların yansıma alanı olarak görülmesinden, toplumu dönüştürecek bir araç olarak kabul edilmesine; tıpkı felsefe ve dinde olduğu gibi şiirin de metafizik gerçeklerin kavranması konusunda kendisine özgü bir yol olarak kabul edilişinden, sığ ve yüzeysel duyguların sanat gösterisi amacıyla yansıtılmasının yolu olarak kullanılmasına kadar geniş bir yelpazeye yayılmış durumdadır. Bütün bunların yanı sıra edebiyat dilinde ve biçimde de çeşitlenmenin başlangıcı olmuştur.

Modern Türk şiirinin kurucu şairleri olan Mehmet Akif, Yahya Kemal ve Ahmet Haşim’in eserleri ve kişilikleri hakkında açıklama yapabilmek.

Tanzimat’ın ikinci kuşak şairlerinden olan ve o dönemde yazdığı şiirlerle yenilikçi şiir çizgisine atılım yaptıran Abdülhak Hâmid, Servet-i Fünûn, Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemlerinde de yaşamış ve bütün bu süreçlerde yenilik yapma çabası içerisinde olmuştur. Bu dönemler içerisinde pek çok şairi etkilemiş ve yaşarken “şâir-i a’zam” ünvanıyla anılmış olan şair, şiirlerindeki metafizik duyarlılık bakımından başta Necip Fazıl olmak üzere Cumhuriyet şiirinin bu özelliği taşıyan şairleri üzerinde belirgin etkisi olsa da dilinin savrukluğu, disiplinsizlik gibi baştan beri şiirinde bulunan zaaflar, etkisinin oldukça sınırlı kalmasına yol açmıştır.

Serâb-ı Ömrüm  şiiri Rıza Tevfik tarafından yazılmıştır. Şair, tekke şiiri özelliklerini taşıyan şiirlerindeki mistik söyleyişiyle kendisinden sonra gelen şairler üzerinde etkili olmuştur.

Şiirlerinin ana özelliği gerçekçi ve toplumcu bir içerik taşıması olan Mehmet Âkif, yeni Türk edebiyatında Namık Kemal’den beri gelen hamasî, duygusal söyleyişin en önemli temsilcisidir. Onun gerek Meşrutiyet döneminde yazdığı merhamet duygusunu veren şiir-hikâyeleri, gerekse toplum eleştirisi yaptığı metinleri gerçekçi gözlem ve titiz anlatım teknikleriyle sunulduğu için etkili olmuştur. Sonraki yıllarda yazdığı Altıncı Safahat Âsım (1924) kitabındaki “Çanakkale Şehitleri’”nin anlatıldığı bölüm, işgal günlerinde yazdığı “Bülbül” ve nihayet yeni devletin milli marşı olmak üzere yazdığı “İstiklâl Marşı” gibi şiirleri, içinden geçilen dönemin destanı niteliğini taşıyan eserlerdir.

Mehmet Âkif’in şiirinin poetik özelliklerini şu şekilde belirleyebiliriz:

Yahya Kemal düşüncesinin anahtar kavramı olan “imtidat”, Bergson felsefesindeki dureé kavramına benzer; süreklilik, “değişerek devam etmek, devam ederken değişmek” anlamına gelir.

Dergâh dergisinin ilk göze çarpan özelliği Yahya Kemal’in düşüncelerinin belirlediği çerçevede yayın politikası izlemiş olmasıdır. İstanbul’dan Anadolu’daki Millî mücadeleyi destekleyen dergi Batı’nın maddeciliğine, pozitivizme ve mekanizme karşı bir tavır sergiler. Dergiye göre Müslüman Türk halkı, Anadolu’da düşmana karşı yürüttüğü ölüm kalım savaşında maddi bakımdan kendisinde çok üstün olan bir düşmanla çarpışıyor. Böyle bir durumda, ancak birer araç olarak değer taşıyan sayı, ölçü, pozitif bilim ve teknolojiden söz edilemez. Başarı ancak yeni bir hayat hamlesinden doğabilir ve o da niceliğe karşı niteliğin, mekanizme karşı yaratıcı hamlenin zaferi demektir.

1890-1900 yılları arasında veya XX. Yüzyılın ilk yıllarında doğan ve Meşrutiyet’ten sonra edebiyat dünyasına adım atan şairler kuşağının ortak özelliği, hece veznini ve sade Türkçeyi Cumhuriyet’in hemen öncesinde Türk şiirinin hâkim vezni haline getirmiş olmalarıdır. Bunlar arasında Orhan Seyfi Orhon (1890-1972), Halit Fahri Ozansoy (1891- 1971), Enis Behiç Koryürek (1892-1949), Yusuf Ziya Ortaç (1895-1967), Faruk Nafiz Çamlıbel (1898-1973) “Hecenin Beş Şairi” veya daha yaygın olarak “Beş Hececiler” adlarıyla anılmaktadırlar. Bunlara öncekilerden Mehmet Emin ve Ziya Gökalp ile Şükufe Nihal Başarır (1896-1973), İbrahim Alâettin Gövsa (1899-1949) ve Halide Nusret Zorlutuna (1901-1984) da eklenerek “On Hececiler” de denilmiştir. Balkan Savaşları (1911-1912) sırasından itibaren şiirler yayımlamaya ve çoğu, asıl ürünlerini Mütareke ve Cumhuriyet döneminde vermeye başlayan bu şairler için “Hecenin I. Kuşağı” denebilir.

Öncelikle yaşayan Türkçenin ve halk kültürünün fark edilişi noktasından şiire mal edilişi noktasında gelinmiştir. Bu özellikle Ahmet Kutsi Tecer’in etkinlikleriyle 1930-40 arasında şiir ortamında yaygın bir eğilim halini almıştır. Anadolu insanının hikâyesi, masal motifleri özellikle Memleket edebiyatı anlayışıyla yazılan şiirlerin malzemeleri arasındadır.

Ayrıntılarla çok çeşitlenen farklı yönelim ve beslenme arayışlarının üç temel ekseni bulunduğu; şiirlerde görülen mitolojik öğelerin ve halka yönelimin daha çok kimlik önerilerinin bir yansıması olarak değerlendirilmesi gerektiği; buna karşılık Fransız sembolistlerinin etkisinin modern Türk şiirinin gelişmesinde dönüştürücü bir rol oynadığı dikkati çekiyor.

Ayrıntılara inildiğinde geniş bir yelpazeye dağılan bu dönem şiirinin beslenme kaynakları üç gruba bağlanabilir: Mitolojik anlatılar, halk kültüründen gelen motifler, sembolistler.

Doğru cevap A seçeneğidir. Yahya Kemal’in şiiri Batı şiiri ile Divan edebiyatı konusunda modern bir seçme ve sentez yapma bilinci taşıdığı için Türk edebiyatında önceki dönemlerde örneği görülmeyen, Cumhuriyet’ten sonra ise model oluşturan bir yapı taşır. II. ve III. özellikler Ahmet Haşim’e aittir.

I. ve III. şıkların da Memleket Edebiyatının özelliklerinden olmasına karşın, sadece II. ve IV. şıklar Memleket Edebiyatının sonraki dönemlerde etkili olmasını engelleyen etkenler olarak kabul görmektedir.