CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 11

İSMET ÖZEL

Polis memuru olan babasının görevi nedeniyle bulunduğu Kayseri’de doğdu (1944). İlkokulu Kastamonu, ortaokulu Çankırı’da bitirdikten sonra, Ankara Gazi Lisesi’nden mezun oldu (1962). Bir süre A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde okuduysa da yarım bıraktı. Uzun bir aradan sonra Hacettepe Üniversitesinin Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi (1977). Öğrencilik yıllarından itibaren sendikalarda, dergilerde, Ticaret Bakanlığı’nda çalıştı. 1980’den sonra Fransızca okutmanlığı yaptı. Bir ara Çıdam Yayınevini kurdu ve yönetti.

İsmet Özel, Ataol Behramoğlu’yla birlikte Halkın Dostları (1970-72) dergisini çıkardı.

Özel’in şiirinin asıl gücü sözcük seçiminden gelir. Günlük dilin şiire girdiğinde bir gerilim doğuran sözcükleri, alışılmamış bağdaştırmalarla çarpıcı imajlar üretir.

İstanbul, Çatalca’da (1942) doğan Ataol Behramoğlu, ilkokul ve liseyi Kars ve Çankırı’da okudu. A.Ü. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Rus Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi (1974). 1970’den itibaren aralıklarla Londra, Paris, Moskova gibi şehirlerde yaşadı. Yurda dönüşünde (1974) İstanbul Şehir Tiyatrolarında dramaturg olarak çalıştı. Barış Derneği’nin kurucuları arasında bulundu (1977).

Behramoğlu’nun İsmet Özel ile karşılaştırıldığında daha sınırlı bir hayal gücü, teknik ustalıktan çok duygusallığa dayanan bir söyleyiş özelliği vardır.

Yalnızca 1960 sonrasının değil belki de Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin en önemli şairlerinden birisi olan Cahit Zarifoğlu, 1940’da Ankara’da doğdu. İlk ve ortaöğrenimini Siverek, Kızılcahamam, Ankara ve Maraş’ta yaptı. İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Alman Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi (1971). 1967 ve 1973’te yaz aylarında Almanya’ya gitti. Öğrencilik yıllarından itibaren çeşitli işlerde çalıştı, öğretmenlik yaptı; TRT’de çeşitli görevlerde bulundu.

Modern Türk şiirinin dilini ve hayal gücünü en çok zorlayan şairlerinden birisi olan Cahit Zarifoğlu, öncesiz ve sonrasız bir şiir ortaya koymuştur. Onun şiirleri, içerdiği hüzün bakımından İkinci Yenicilerden Turgut Uyar’la, düşünce yapısı açısından Sezai Karakoç’la, imge dünyası bakımından Alman şair Rilke ile ilişkilendirilse de, tekil bir şiirdir. Bu kendine özgü oluş, şiirlerinin genellikle kapalı ve anlaşılmaz bulunmasına neden olmuştur.

1939’da Maraş’ta doğan Erdem Bayazıt, ilk ve ortaöğrenimini doğduğu yerde yaptıktan sonra, AÜ DTCF Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünü bitirdi. Öğretmenlik, kütüphanecilik, DPT’de memurluk gibi görevlerde bulundu, 1987’de bir dönem milletvekilliği yaptı. 2008’de İstanbul’da vefat etti.

Bu dönemde edebiyat ortamına adımını atanlar arasında şiirleriyle dikkati çekenler şunlardır: Turgay Gönenç (1939), Afşar Timuçin (1939), Erdem Bayazıt (1939), Hüsrev Hatemi (1939), Cahit Zarifoğlu (1940), Egemen Berköz (1941), Ataol Behramoğlu (1942), Süreyya Berfe (1943), Refik Durbaş (1944), İsmet Özel (1944), Güven Turan (1944).

Yurtdışında ölen Nazım Hikmet’in kitaplarının basılması 1965’te serbest bırakılmıştır.

Yorgun, İsmet Özel'in ilk şiiridir.

Ataol Behramoğlu’yla birlikte Halkın Dostları (1970-72) dergisini çıkardı.

Ataol Behramoğlu, İsmet Özel ile birlikte Halkın Dostları’nı (1970-72), kardeşi Nihat Behram’la birlikte Militan’ı (1974-76), Paris’te Fransızca yayımlanan Türk edebiyatı dergisi Anka’yı (1986) çıkardı.

Ataol Behramoğlu, İsmet Özel ile birlikte Halkın Dostları’nı (1970-72), kardeşi Nihat Behram’la birlikte Militan’ı (1974-76), Paris’te Fransızca yayımlanan Türk edebiyatı dergisi Anka’yı (1986) çıkardı.

Kuş Tufanı (1971), Hücremde Ay Işığı (1974), Nereye Uçar Gökyüzü (1983), Yol Uzundur Günden Ama Ölümden Kısa (2002) Refik Durbaş'ın şiir kitaplarından bazılarının adlarıdır.

Güneşler... Gölgeler (1981), Peş (1982), Sevda Yorumları (1990), 101 Dize (1996), Gizli Alanlar (1997), İz Sürmek (2001) Güven Turan'ın şiir kitaplarından bazılarıdır.

Cahit Zarifoğlu'nun edebiyata ilgisi Maraş’ta lise yıllarında birlikte okuduğu bir arkadaş grubuyla birlikte oluştu. Bu arkadaşlarıyla birlikte 1976’da Mavera dergisini çıkardı.

Şairin Sebep Ey (1972), Risaleler (1987) ve bu iki kitabın birlikte yayımlandığı Şiirler (1992) adlı kitapları vardır.

İsmet Özel, ilk şiirlerinde imajı önemli bir araç olarak kullanan İkinci Yeni şiirinin oluşturduğu anlayış içerisinde görünür. Yeni dize biçimleri, söz diziminde sözcüklerin gerilimini yansıtacak düzenlemeler yapması ile dikkati çeker. Özellikle
ikinci kitabı Evet İsyan’daki şiirlerinde dönemin toplumcu-siyasal eğilimlerinin şiirleştirilmesi ilgi gördü ve toplumcu-gerçekçi akım içerisinde farklı bir yer edindi.

Özel’in şiirinin asıl gücü sözcük seçiminden gelir. Günlük dilin şiire girdiğinde
bir gerilim doğuran sözcükleri, alışılmamış bağdaştırmalarla çarpıcı imajlar üretir. Bu konuda kuşağının en atak ve gözü pek şairidir. 1974’e kadarki şiirlerinde slogan düzeyine düşmeyen Marksist ideolojinin savunusunu yapan şiirleri hemen
hemen aynı söyleyiş ustalığı ile bu tarihten sonra yöneldiği İslâmî dünya görüşü ile yazdığı şiirlerinde de sürdürülür.

İnsan
eşref-i mahlûkattır, derdi babam
bu sözün sözler içinde bir yeri vardı
ama bir eylül günü bilek damarlarımı kestiğim zaman
bu söz asıl anlamını kavradı
geçti çıvgınların, çıbanların, reklamların arasından
geçti tarih denilen tamahkâr tüccarı
kararmış rakamların yarıklarından sızarak
bu söz yüreğime kadar alçaldı
damar kesildi kandır akacak
ama kan kesilince damardan sıcak
sımsıcak kelimeler boşandı
aşk için karnıma ve göğsüme
ölüm için yüreğime sürdüğüm ecza uçtu birden
aşk ve ölüm bana yeniden
su ve ateş ve toprak
yeniden yorumlandı.
(“Âmentü”)

Şiir İsmet Özel'e aittir.