CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 10

Ataol Behramoğlu, İlk kitabı Bir Ermeni General’de Orhan Veli ve Attilâ İlhan’ın yanısıra İkinci
Yeni şiirinin etkisi altında görünmesine karşın, ikinci kitabındaki şiirlerden itibaren daha çok Nazım Hikmet ve Ahmet Arif gibi toplumcu-gerçekçi şairlerin izinden yürür ve İkinci Yeni şiir anlayışını eleştirir.

Behramoğlu’nun İsmet Özel ile karşılaştırıldığında daha sınırlı bir hayal gücü, teknik ustalıktan çok duygusallığa dayanan bir söyleyiş özelliği vardır. Bununla birlikte 1969’da Ant dergisinde yayımlanan “Genç Şairler Savaş Açıyor” başlıklı
oturumda dile getirdiği siyasal düşüncenin şiire yedirilmesi gerektiği yolundaki düşünceleriyle ve şiirlerindeki duygusal Marksist eda ile 70’li yıllarda şiirin ideoloji ve siyasal coşkuyu iletmede bir araç gibi görülmesine yol açan anlayışın
gelişmesini beslemiştir. Behramoğlu, epik şiir söyleyişini denediği (“Dörtlükler”, “Mustafa Suphi Destanı”, “İyi Bir Yurttaş Aranıyor”) şiirlerinden sonra temalarını genişletmiş, özellikle aşk ve çocukluk temalarıyla geniş kitleler tarafından ilgi çeken bir isim olmuştur.

İsmet Özel, ilk şiirlerinde imajı önemli bir araç olarak kullanan İkinci Yeni şiirinin oluşturduğu anlayış içerisinde görünür.

Ataol Behramoğlu İlk kitabı Bir Ermeni General’de Orhan Veli ve Attilâ İlhan’ın yanısıra İkinci Yeni şiirinin etkisi altında görünmesine karşın, ikinci kitabındaki şiirlerden itibaren daha çok Nazım Hikmet ve Ahmet Arif gibi toplumcu-gerçekçi şairlerin izinden yürür ve İkinci Yeni şiir anlayışını eleştirir:

Refik Durbaş Özellikle 1970’e kadar yazdığı ve İkinci Yeni anlayışına yakın şiirleriyle 60 döneminin önde gelen şairlerinden birisi oldu. İçli, çarpıcı ve imaja dayanan bir anlatıma sahiptir.

Durbaş’ın kendisine özgü bir lirizm yarattığı ve anlık duyguları, toplumun
ezilmiş kesimlerinin durumlarını, duyarlılıkla şiirleştirdiği görülür. 1970’ten sonra simgesel bir dil kullanarak toplumcu temaları işledi. Şiirlerinde halktan kişileri,
şehrin çeşitli görünümlerini yansıttı. Divan ve halk şiiri geleneğinden de yararlanmaktan geri durmadı. Durbaş’ın yer yer konuşma dilinin arasına yedirilmiş eski
sözcüklerle arkaik bir hava oluşturmaya çalıştığı da görülür.

Güven Turan, imaja ve ayrıntılara önem veren, bireyin yalnızlık, hüzün gibi duygularını işleyen şiirleriyle 60 sonrasının diğer toplumcu şairlerinden ayrılır. Bu yüzden içe dönük ve izlenimci olarak nitelendirilmiştir. Kısa, kesik söyleyişlerle kendisine özgü bir lirizm yaratmıştır.

Ve gözüm eşyamda değil
Yoruldum maddemden
Ta ki dünya bitti
Köşk kurdum sakin oldum
Dehlizsiz ve tabakasız
Kör bir hayvan gibi
Rızkına etiyle yanaşan
Karanlık birevDir gövdem
Güneşte asla karanlık yoktur dediler
Ve onlar yoluna cihet ettim vatan tuttum
Büyük yeni bir hayat bildim
Yeni yeni bildim yoksa ölüyordu bir şey
Bir insan binası yıkılıyordu durmadan
(“Ayna”)

Modernist Türk şiirinin İkinci Yeni ile yaptığı atılımın en iyi örneğini oluşturan Cahit Zarifoğlu’nun şiirleri her okuyuşta yeni çağrışımlar ve anlamlar üretecek bir dil örgüsü içerisinde kendisine özgü, özel bir lirizm oluşturmaktadır.

İkinci Yeni hareketinin hazırladığı şiir ortamı içerisinde başlayan 1960’lı yılların şiiri giderek poetik bir söylemden politik bir söyleme doğru evrilen bir görüntü taşır. 1960 kuşağı şairlerinin genellikle 1940 civarında ve 40’lı yılların ilk yarısında doğan isimlerden oluştuğu söylenebilir.

1960 kuşağı şairlerinin genellikle 1940 civarında ve 40’lı yılların ilk yarısında doğan isimlerden oluştuğu söylenebilir. Bu dönemde edebiyat ortamına adımını atanlar arasında şiirleriyle dikkati çekenler şunlardır:

Turgay Gönenç (1939), Afşar Timuçin (1939), Erdem Bayazıt (1939), Hüsrev Hatemi (1939), Cahit Zarifoğlu (1940), Egemen Berköz (1941), Ataol Behramoğlu (1942), Süreyya Berfe (1943), Refik Durbaş (1944), İsmet Özel (1944), Güven Turan
(1944). Bunlar arasında da özellikle Cahit Zarifoğlu ile İsmet Özel’in İkinci Yeni anlayışını en iyi değerlendiren şairler olarak kuşakları içerisinde öne çıktıklarını ve 60’lı yıllar şiirinin zirvesini oluşturduklarını söylemek gerekir.

1969’da Ankara’da Nuri Pakdil’in öncülü¤ünde yay›mlanan Edebiyat dergisi çevresindeki toplaflma ve

1970’lerin başında çıktığı şiir yolunu kendine özgü bir çizgide sürdüren bir başka şairde Enis Batur (1952)’dur. ilk kitabı Eros ve Hgades (1973)’ten itibaren tarihin ve coğrafyanın çok çeşitli kültürlerinden beslenen, farklı yönlere savrulan, aklın ve kültürün yönettiği deneyimci bir şiir üretmiştir.

1977 yılından itibaren Diriliş, Yönelişler, Yedi iklim, Kayıtlar, Dergah ve Hece gibi dergilerde fliirlerini yayımlayan ve bu bağlamda değinilmesi gereken adlardan biri de Cahit Koytak’(1949)tır.

1970’lerde yazılan şiir ile 1980’ler ve sonrasında yazılan şiir arasındaki genel farklılık, slogancı-söylevci şiirden saf şiire geçiştir.

Özellikle Yönelişler dergisi çevresinde başlayan ve şiirin poetik değerlerini önde tutan oluşum, derginin sayfalarında farklı ideolojik tavırlara sahip olsalar bile şiirin kendi iç kalite öğelerini önde tutan şairlere de yer vermesiyle dönemin şiirinin bu yönde, saf şiir anlayışına bağlı olarak biçimlenmesinde önemli rol oynamştır.

Elinden Tutun Günü, Ağustos Dehlizleri, Sudaki Anka, Oda Müziği, ihanet Perisinin Soğuk Sarayı, Büyü Bitti adlı fliir kitaplarıyla Tuğrul Tanyol, 80’lerin önemli şairlerindendir. Baki Asiltürk, “imgeci şairler” arasına yerleştirir onu.

1970-1980 arası Türk şiirinin genel görünümü siyasal söylemin ve buna bağlı düşünsel eylemin, poetik niteliği geriye ittiği bir dönem olmuştur. Edebiyatın arka planını ve kültürel ortamı büyük ölçüde toplumu belli siyasal görüşler ve düşünüşler uğruna dönüştürme amacı belirlemiştir. İdeolojiler bu dönem şiirinin temel belirleyeni olmuştur.

Mehmet H. Doğan, bu dönemin şairleri arasında sivrilen, adlarını duyuran Özdemir İnce'nin Kargı, Ataol Behramoğlu’nun Bir Ermeni General, İsmet Özel’in Geceleyin Bir Koşu, Egemen Berköz’ün Çin Askeri adlı kitaplarında topladıkları şiirlerinde İkinci Yeni etkisinin belirgin derecede görüldüĞünü söyler (DoĞan 1986:357). Cahit Zarifoğlu bu şairler arasında yer almaz.

Bu dönemde yazılan şiirin genel özellikleri arasında şunları sıralamak mümkündür: