CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 13

Yine bu dönemde Bağbozumu (1928) ve Kıvılcımlı Kül (1937) adlı kitaplarını yayımlayan Hüseyin Sîret’in, nesirleri ile şiirlerini içeren Malta Geceleri (1924) adlı kitabını yayımlayan Süleyman Nazif ’in, Buhurdan (1925) adlı kitabı ile Mehmet Behçet Yazar’ın, Kırpıntı (1924) adlı hicviyesiyle Fazıl Ahmet Aykaç’ın bu dönem etkinliklerinin hem kendi şiirlerine hem de dönem edebiyatına pek bir şey kattık­ları söylenemez.

Yaşarken şiirlerini kitaplaştırmamış olan Yahya Kemal Beyatlı’nın şiirlerinin büyük bir bölümü Cumhuriyet’ten sonra dergilerde yayımlanmıştır. Defterlere ya­zılıp dillerde dolaşmış bu şiirler kendisinin ölümünden sonra Kendi Gök Kubbe­mizden (1961), Eski Şiirin Rüzgârıyla (1962), Rübaîler ve Hayyam Rübaîlerini Türk­çe Söyleyiş (1963), Bitmemiş Şiirler (1976) adlarıyla kitap olarak yayımlanmıştır.

Cumhuriyet dönemi şiirinin üzerinde yükseleceği sacayağının üçüncüsü Ah­met Hâşim’dir. Yaşarken Göl Saatleri (1921) ve Piyale (1926) adlarıyla iki şiir kitabı çıkaran şairin bunların dışında kalanlarla birlikte bütün şiirleri daha sonraki yıl­larda birçok defa basılmıştır.

1921-1923 yılları arasında İstanbul’da on beş günde bir olmak üzere 42 sayı olarak yayımlanan Dergâh dergisi Cumhuriyet dönemi Türk şiirinin ilk kuşaklarını et­kileyen bir yayın organıdır.

Orhan Seyfi Orhon (1890-1972), Halit Fahri Ozansoy (1891- 1971), Enis Behiç Koryürek (1892-1949), Yusuf Ziya Ortaç (1895-1967), Faruk Nafiz Çamlıbel (1898-1973) “Hecenin Beş Şairi” veya daha yaygın olarak “Beş Hececiler” adlarıyla anılmaktadırlar.

Adını ilk kez Altın Kitap dergisinde yayınlanan “Musul Akşamları” şiiriyle duyuran Ahmet Hamdi Tanpınar, Dergâh, Milli Mecmua, Hayat, Görüş, Ülkü, Varlık, Oluş, Kültür Haftası ve Aile dergilerinde şiirlerini yayımladı.

Popüler kültürde “Fahriye Abla” şiiriyle tanınıp sevilmiş olan Ahmet Muhip Dıranas, Türk şiirinde hecenin son halkası kabul edilir.

1. Şiirlerinde halk şiiri özellikleri ile birlikte özellikle Fransız sembolistlerinin belirgin bir etkisi vardır.

Garip Hareketi veya Birinci Yeni fiiiri, Orhan Veli Kan›k (1914-1950), Oktay Rifat Horozcu (1914-1989) ve Melih Cevdet Anday (1915-2002)’›n birlikte bafllatt›klar› fliir ak›m›n›n ad›d›r. S›kl›kla “Orhan Veli ve arkadafllar›” ifadesinin bu hareket için kullan›ld›¤› da görülür ki, bu söyleyiflten Orhan Veli’nin bu yeni fliir anlay›fl›nda di- ¤er iki arkadafl›ndan daha çok hareketin öncüsü olarak görüldü¤ü sonucu ç›kar›- labilir. K›sacas›, ayn› yafllarda ve okul arkadafll›¤›yla bafllayan dostluklar›ndan ortak bir fliir, edebiyat anlay›fl› ortaya koymufl olan bu üç genç, Cumhuriyet dönemi Türk fliirinde bir dönüflümün bafllang›ç noktas›n› oluflturmufllard›r.

Orhan Veli ve arkadafllar›n›n bu tutumu yaln›zca içerikle s›n›rl› kalmad›. fiiir üzerine yazd›klar› yaz›larda ve söyleflilerde “eskiye ait olan her fleye karfl› ç›kmak” ifadesiyle özetlenebilecek bir tav›r tak›nd›lar.

S›kl›kla “Orhan Veli ve arkadafllar›” ifadesinin bu hareket için kullan›ld›¤› da görülür ki, bu söyleyiflten Orhan Veli’nin bu yeni fliir anlay›fl›nda di- ¤er iki arkadafl›ndan daha çok hareketin öncüsü olarak görüldü¤ü sonucu ç›kar›- labilir.

Orhan Veli’nin 1938’de yay›mlad›¤› “Kitabe-i Seng-i Mezar” fliiri alayla karfl›lanan, elefltirilen bir metin olmufltur. Bu fliirde s›radan bir insan tipi olan “Süleyman Efendi”nin ve özellikle onun “nas›r”›n›n konu edinilmifl olmas› tuhaf karfl›lanm›flt› r.

Garipçiler “flairâne” olarak niteledikleri bu türden kelimelerden özellikle kaç›nm›fllar, fliirsel bir de¤er tafl› mayan, bu bak›mdan da fliir dili içerisinde y›pranmam›fl oldu¤unu düflündükleri kelimeleri fliirin malzemesi yapmaya çal›flm›fllard›r. Bunun ise birinci yolu olarak günlük konuflma dilinin söz varl›¤›na baflvurmak olmufltur. Böylece Türk fliirinde, fliir dili ile günlük hayat›n ola¤an ögeleri birlefltirilmifltir.

Türk fliirinin önüne yeni bir yol açm›fl oldu. Hatta bir daha geri dönülemeyecek bir noktaya getirdi

Orhan Veli ve arkadafllar› getirdikleri fliir anlay›fl› ile kendilerinden önce fliire bafllayan flairleri etkiledikleri gibi, 1940-1950 aras›nda yazan kendi kuflaklar›ndan flairler üzerinde de etkili olmufllard›r. Öncekilerden Garip etkisine girenler aras›nda özellikle heceden serbest fliire geçifl noktas›nda Cahit S›tk›, Ziya Osman, Tanp›nar gibi flairler gösterilebilir. Kendi kuflaklar›ndan Cahit Külebi, Sabahattin Kudret, Necati Cumal›, Rüfltü Onur, Muzaffer Tayyip Uslu; 40 Kufla¤› Toplumcu Gerçekçilerinden R›fat Ilgaz, Suat Tafler, Ömer Faruk, Garip fliir anlay›fl›ndan de¤iflen oranlarda etkilenmifl flairlerdir.

Garip Hareketi veya Birinci Yeni Şiiri, Orhan Veli Kanık (1914-1950), Oktay Rifat Horozcu (1914-1989) ve Melih Cevdet Anday (1915-2002)’ın birlikte başlattıkları şiir akımının adıdır. Sıklıkla “Orhan Veli ve arkadaşları” ifadesinin bu hareket için kullanıldığı da görülür ki, bu söyleyişten Orhan Veli’nin bu yeni şiir anlayışında diğer iki arkadaşından daha çok hareketin öncüsü olarak görüldüğü sonucu çıkarılabilir. Kısacası, aynı yaşlarda ve okul arkadaşlığıyla başlayan dostluklarından ortak bir şiir, edebiyat anlayışı ortaya koymuş olan bu üç genç, Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde bir dönüşümün başlangıç noktasını oluşturmuşlardır.

Orhan Veli’nin 1938’de yayımladığı “Kitabe-i Seng-i Mezar” şiiri alayla karşılanan, eleştirilen bir metin olmuştur. Bu şiirde sıradan bir insan tipi olan “Süleyman Efendi”nin ve özellikle onun “nasır”ının konu edinilmiş olması tuhaf karşılanmıştır. Çünkü o güne kadar edebiyatın ve özellikle de şiirin konusu yapılan insan tipi, kahramanlaştırmaya, yüceltilmeye uygun düşen özellikler taşırdı. şiirde işlenen duygular ve konular bu yüceltilme işlemine uygun olmalıydı.

Birinci Yeni şairlerinin ürünleri, 1945 yılı dönüm noktası alınarak öncesi ve sonrası diye iki dönemde ele alınabilir. Buna göre ilk dönemleri diyebileceğimiz 1937-1945 arasında yazmış oldukları şiirlerinde yapıyı genellikle şu tekniklerle kurmaktadırlar: