CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 10

Orhan Veli'nin "Eskiler Alıyorum" adlı şiiri Ahmet Hâşim’in şiir anlayışının ve şiirlerinin içini boşaltarak yıpratma amacı taşımaktadır. şiiri, “sözle musıki arasında, sözden ziyade musıkiye yakın” bir ara dil alarak gören Ahmet Hâşim’in şiir görüşünü alaya almakta, “Bir Günün Sonunda Arzu” şiirinin “Göllerde bu dem bir kamış olsam!” biçimindeki son dizesi parodi tekniğiyle gülünçleştirilmektedir.  B, C ve E seçeneklerindeki ifadeler de Orhan Veli şiirlerindendir. Doğru cevap D'dir.

Orhan Veli’nin Şubat 1945 yılında yayımladığı Vazgeçemediğim kitabındaki “İstanbul Türküsü” başlıklı şiir Garip hareketinin dönüm noktası kabul edilmiştir. Doğru cevap E'dir.

Orhan Veli’nin şiir anlayışını asıl, 29.10.1938 tarihli Resimli Hayat’ta Emin Karakuş tarafından yapılan “Türk Edebiyatını İnkâr Eden Genç” başlıklı röportajda verdiği cevaplar ile Varlık dergisinin Aralık 1939-Şubat 1940 tarihleri arasındaki “Garip”, “Âhenk ve Tasvir”, “Taklit”, “Şairane” başlıklı seri yazılarında yer alan, Garip bildirgesinde de tekrarlanacak düşünceler temellendirmiştir. Nitekim bu yazılar, şair tarafından tek bir metin haline getirilerek Garip isimli ortak kitabın önsözü ve hareketin manifestosu olarak sunulmuştur. Doğru cevap A'dır.

Orhan Veli gerek Garip Önsözünde gerekse şiirlerinde, Ahmet Hâşim şiirinin parodisini yaparak, Hececi şairlerin sözcük seçimi ve konuşma dilinden ayrı, kitabî söz dizimini eleştirerek Türk şiirinin önüne yeni bir yol açmış oldu. Oktay Rifat ve Melih Cevdet Garip hareketinin kurucu şairlerindendir. Cahit Külebi ve Necati Cumalı Garipçilerin kendi kuşaklarından etkiledikleri şairlerdendir. Doğru cevap D'dir.

Orhan Veli ve arkadaşlarının getirdikleri şiir anlayışının Türk edebiyatı içerisindeki asıl kalıcı etkisi İkinci Yeni şiir akımının ortaya çıkışına zemin hazırlamaları olmuştur. A, B, C ve D seçeneklerindeki ifadeler de Garip hareketi ile gerçekleşmiştir. Doğru cevap E'dir.

Bazı şiirlerinde Mehmet Ali Sel takma adını kullanan Orhan Veli özellikle 1936 1937 yıllarında yazdığı ilk şiirlerinde şekil, yapı ve muhteva bakımından başarılı bir hece şairi olarak görülmüştür (Okay, 1992:29). Fakat bu, kısa ve geçici bir devredir.

Üçlü, önce bu lisenin (Ankara Erkek Lisesi) yayın organı olan Sesimiz dergisinde ilk ürünlerini yayımlarlar, ardından da 1936’dan itibaren Varlık dergisinde görünürler.

Dizeyi geleneksel işlevinden koparmak, Garipçilere has bir özelliktir.

Garipçilerin şiirlerinde başta bu “küçük adam” olmak üzere, toplumsal eleştiri,
aşk-cinsellik, çocukluk duygu ve bakış açısı, yaşama sevinci ve boşluk duygusu gibi içerik ögeleri dikkati çeker.

Gelenek, şiiri, ana ögelerini vezin ve kafiyenin oluşturduğu “nazım” olarak korumuş ve bu durum, ikisinin birbirine karıştırılmasına yol açmıştır. Oysa vezin ve kafiye sadece şiirin ezberlenmesi için yardımcı olan ögelerdir, estetik bir değer taşımazlar. Aynı şekilde ahenk kavramı da görünüşte bağlı olduğu sanılan vezin ve kafiyenin dışında ve onlara rağmen vardır. Vezin ve kafiye ile var olan ahenkten zevk duyabilmek safdillik, bunun dışında ahenge inanmaksa şiir için gereksiz ve zararlıdır.

Sürrealizm, Garipçilerle ilişkilendirilmiştir.

Orhan Veli ve arkadaşları getirdikleri şiir anlayışı ile kendilerinden önce şiire başlayan şairleri etkiledikleri gibi, 1940-1950 arasında yazan kendi kuşaklarından şairler üzerinde de etkili olmuşlardır. Öncekilerden Garip etkisine girenler arasında özellikle heceden serbest şiire geçiş noktasında Cahit Sıtkı, Ziya Osman, Tanpınar gibi şairler gösterilebilir.

Nitekim 1941 yılında yayınladıkları Garip adlı ortak kitapla ve bu kitabın Orhan Veli tarafından yazıldığı bilinen “Önsöz”üyle şiirde değişiklik yapmak konusundaki tutumlarını kesin bir biçimde ortaya koydular. İstanbul’da Resimli Ay Matbaası’nda basılan kitabın kapağında Orhan Veli, içinde ise Orhan Veli ile birlikte Oktay Rifat ve Melih Cevdet’in de isimleri bulunmaktadır. Kitabın kapağında ayrıca, “Bu kitap sizi alışılmış şeylerden şüpheye davet edecektir.” cümlesinin yazılı olduğu bir kuşak takılmıştır

Orhan Veli ve arkadaşları, yukarıda da belirtildiği gibi, yeni tarzdaki şiirlerini ilk olarak 1937 Eylül’ünde yayımlamaya başlarlar.

Türkçede gerçeküstücülük olarak adlandırılan sürrealizm, Fransa’da Andre Breton tarafından 1924’te yayımlanan “Sürrealist Manifesto” ile ortaya çıkmış, 1930’a kadar güçlü bir şekilde etkinlik göstermiş sanat ve edebiyat akımıdır.

Garip Hareketi veya Birinci Yeni Şiiri, Orhan Veli Kanık (1914-1950), Oktay Rifat Horozcu (1914-1989) ve Melih Cevdet Anday (1915-2002)’ın birlikte başlattıkları şiir akımının adıdır.

Orhan Veli ve arkadaşları, yeni tarzdaki şiirlerini ilk olarak 1937 Eylül’ünde yayımlamaya başlamışlardır.

Garip akımının lideri konumunda olan şair Orhan Veli Kanık'tır.

Oktay Rifat ile Melih Cevdet özellikle Orhan Veli’nin ölümünden sonra Garip anlayışından uzaklaşarak kendi şiirlerini yazmayı sürdürecekler, bu arada Oktay Rifat, İkinci Yeni akımı içerisinde de anılacaktır.

Lisedeki edebiyat öğretmenleri Halil Vedat (Fıratlı), Rıfkı Melûl (Meriç), Yahya Saim (Ozanoğlu) ve Ahmet Hamdi (Tanpınar)dır.