CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK ŞİİRİ - Deneme Sınavı - 1

Bu görüş Âsaf Hâlet Çelebi'ye aittir. Doğru cevap A'dır.

Metafizik terimi ilk defa Aristoteles’in eserlerini derleyip
tasnif ederek kitaplaştıran Andronikos tarafından ünlü filozofun Prote Philosophia (İlk Felsefe) adlı eserine Meta ta Physika (“fizikten sonra gelen” anlamında
metafizik) adını vermesiyle kullanılmıştır.

Mistisizm özellikle Fransız filozofu Henry
Bergson tarafından sezgi kavramıyla ilişkilendirilmiş ve “sezgi, bizi bir varlığın,
dışımızdaki bir objenin içine sürükleyen zihnî sempatidir. Böylece içimizdeki şuurla dışımızdaki eşya aynîleşmiş olur. Sezgi, şuurla eşya arasındaki farkı ortadan
kaldırıyor.” şeklinde tarif etmiştir

Ahmet İnam, “Türk Şiirinde Mistik Yönelimler” başlıklı
yazısında; “Hasta Mistisizm”- Necip Fazıl Kısakürek, “Sanat Mistisizmi”-Ahmet
Hamdi Tanpınar, “Yaşama Mistisizmi”- Âsaf Hâlet Çelebi, “Aşama Olarak Mistisizm”-Fazlı Hüsnü Dağlarca, “Ruhsal Mistisizm”-Behçet Necatigil ve “Kurtuluş
Olarak Mistisizm”-Sezai Karakoç olmak üzere altı ayrı mistik tavırdan söz eder.

“Kitabe” adlı ilk şiirini 1 Temmuz 1923’te Yeni Mecmua’da yayımlayan Necip
Fazıl, bu tarihten ölümüne kadar hemen hemen edebiyatın her türünde kaleme
aldığı yüz civarında kitap bırakmış olmasına rağmen hepsinden önce şairliği ile
tanınmıştır.

“Kitabe” adlı ilk şiirini 1 Temmuz 1923’te Yeni Mecmua’da yayımlayan Necip
Fazıl, bu tarihten ölümüne kadar hemen hemen edebiyatın her türünde kaleme
aldığı yüz civarında kitap bırakmış olmasına rağmen hepsinden önce şairliği ile
tanınmıştır. Şiirlerini Örümcek Ağı (1925), Kaldırımlar (1928), Ben ve Ötesi (1932),
101 Hadis (1951), Sonsuzluk Kervanı (1955), Çile (1962), Şiirlerim (1969), Esselam
(1973) adlarıyla kitaplaştıran şair 1974’ten sonra Esselam, 101 Hadis kitaplarının
dışında kalanları Çile adı altında topluca yayımlamış; onun seçtiklerinden oluşan
bütün şiirleri bu ad altında ölümünden sonra da yayımlanmaya devam etmiştir.

Âsaf Hâlet Çelebi şiir hakkındaki görüşlerini İstanbul’da (Temmuz-Aralık
1954) yayımladığı “Benim Gözümle Şiir Davası” üst başlığı altındaki altı yazıda
derli toplu olarak açıklamıştır. “Saf Şiir”, “Şiirde Vuzuh”, “Şiirde Şekil”, “Mücerred Şiir”, “Şiirde Ruh Ânı” ve “Şiirlerimde Mistisizm Temayülü” başlıklı bu yazı
dizisinde kendi şiiriyle ilgili pek çok konunun açıklığa kavuşturulduğu görülür.
Öncelikle şiirle metafizik âlem arasında kesin bir ilişki kurar; “Muhakkak ki Allah’ın, arşın altında anahtarları şairlerin dilleri olan bir takım hazineleri vardır”
hadisini iki kez yineleyerek, şiirin ve özellikle saf şiirin ilahî bir menşei, metafizik
bir kaynağı olduğuna inandığını belirtir. Ona göre saf şiir, her zaman olmasa bile çoğunlukla soyut şiire yaklaşır; hikâyeden olduğu gibi tasvirden de mümkün
olduğu kadar uzaktır. Saf şiir, “parçalanmayan tek bir kelime halinde olunca ona
ne bir şey ilâve edilmeğe, ne de ondan bir şey eksiltmeğe imkân olamaz.” Bu yüzden şiirde bazı kelimelerin sözlük anlamlarını aramaya gerek yoktur. “Çünkü şiir
kelimelerin bir araya gelmesinden hasıl olan büyük bir kelimeden başka bir şey
değildir. Bir kelime hecelere ayrıldığı zaman nasıl o heceler başlı başına bir mana
ifade etmezse şiirde de teker teker kelimelerin manalarıyle uğraşmak beyhudedir.”

Kendi şiirinin kaynaklarını altşuurda biriken hatıra ve izlenimlerin bilince
yükselmesi olarak gören Çelebi altşuurdaki birikimlerin ise çocukluk, bulûğ insiyakları, ruh haletleri ve sırf intibalardan oluştuğunu belirtir. “Şiirimde Mistisizm
Temayülleri” başlıklı yazısında da şiirlerinin çoğunu “Nirvana’ya davet, yahud
Nirvana’ya nasıl erilebileceğinin hikâyesi” olarak niteler. Şaire göre birçok şiirinde
“var olmak şuuru erimiş ve sonsuz bir temaşadan ibaret kalmıştır".

1934 yılında tanıştığı Abdülhakim Arvasi onun hayatının dönüm noktasını oluşturur. O ana kadar tam anlamıyla bir “ben” şairi olan, bireyin iç sıkıntılarını, korku, vehim gibi duygularını işleyerek edebiyat çevrelerinde “Kaldırımlar Şairi” unvanıyla anılan Kısakürek, bu tarihten itibaren şiiri ve eylemiyle dindar-muhafazakar kitlelerin sözcülüğünü yapacaktır.

Âsaf Hâlet Çelebi hem bu ünitede ele alınan iki şairden, Necip Fazıl ve Fazıl Hüsnü’den hem de Türk edebiyatında metafizik/mistik karakter taşıyan şiirler yazan başka şairlerden farklı modern mistik bir şiir oluşturmuştur. Bu şiirin en önemli ayırıcı özelliği mistik geleneğin yerli ve yabancı kaynakları ile halk kültürü ve masallarının sentezinden oluşan sezgiye dayalı bir kültür şiiri oluşudur. O, Necip Fazıl’ın şiirlerindeki ben’in varlıkla karşılaşmasından doğan ve adeta bir çığlığa dönüşen duygusal gerilimden ziyâde kültürün verili ürünlerinden yalın, ses mimarisi öne çıkan metinler dokumuştur. Bu yönüyle de Türk şiiri içerisinde ayrıcalıklı bir yer edinmiştir.