CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK NESRİ

Soruda verilen tanım biyografi türüne aittir. Edebiyatımızda biyografilere “yaşam öyküsü” de denmektedir.

Bir yazarın kendi yaşam öyküsünü yazmasıyla ortaya çıkan biyografiye “otobiyografi” veya “öz yaşam öyküsü” denir. Bu nedenle biyografiden ayrılan temel farklılığı  otobiyografiler, ben merkezli olduğu için kişisellik ön plandadır.

Ünlü bir kişinin bütün şahsiyetini, hayatının tamamını, eserini, her yönüyle ele alan veya aynı detaylı bakış açısıyla herhangi bir konuyu ele alan yazılara “monografi” denmektedir. Bilimsel bir araştırmanın bütün gereklerine bağlı olmak iddiasıyla yola çıkan yazı türüne bilimsel biyografi denir.

Mehmet Kaplan’ın, Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet Eser (1971), İsmail Parlatır’ın, Recaizade Mahmut Ekrem (1995), Ö.Faruk Huyugüzel’in, Hüseyin Cahit
Yalçın’ın Hayatı ve Edebî Eserleri Üzerinde Bir Araştırma (1984) isimli çalışmaları bilimsel biyografi örnekleridir. Tahir Alangu’nun Ömer Seyfeddin: Ülkücü Bir Yazarın Romanı (1968) biyografik roman türüdür. Beş şehir, Ahmet Hamdi Tanpınar'a ait monografi türü eseridir.

Bilim adamı, bilimsel biyografisinde edebiyat, sanat veya kültür tarihinde önemli bir yeri bulunduğu düşünülen bir şahsı, hayatının veya eserinin karanlıkta kalmış
yanlarını aydınlatmak iddiasıyla araştırır. Edebî biyografiler ise bu kadar tarafsız ve nesnel olma iddiasında değillerdir.

Ünlü bir şahsiyetin ölümü üzerine, hemen aynı günlerde gazete ve dergilerde yakınları tarafından yazılan ve onun şahsiyetinden, eserlerinden bahseden yazılara da “ölüm ardı yazısı” bağlamında “nekroloji” denmektedir.

Bağımsız bir tür olarak biyografinin öncüsü, MS 46-120 yılları arasında yaşamış olan Yunanlı deneme, tarih ve biyografi yazarı Plutarkhos gösterilmektedir.
Plutarkhos’un 23 Yunanlı ile 23 Romalının hayatlarını çifter çifter birbirine paralel olarak kaleme aldığı Paralel Yaşamlar kitabı dünya edebiyatında ilk biyografi örneği olarak kabul edilmektedir.

Tezkire geleneği klasik Türk edebiyatında biyografi anlamında zengin bir malzeme oluşturur. Ancak şüphesiz ki bunları modern biyografinin başlangıcına koymak mümkün değildir. Eski Türk edebiyatı içerisindeki tezkirecilik geleneğinin başlangıcı, Arap edebiyatına dayanmaktadır. Edebiyatımızda
tezkire ilk olarak XV. yüzyılda Çağatay sahasında Ali Şir Nevayî tarafından yazılmıştır. Anadolu sahasında ise ilk örneği Sehi Bey (Heşt-Behişt) tarafından verilmiştir. Tanzimat sonrasında da tam bir tezkire olmamakla birlikte tezkirelerden hareketle oluşturulmuş eski edebiyat şairlerinden bahseden
biyografilere rastlamaktayız. Muallim Naci’nin Osmanlı Şairleri (1890) ve Esâmi (1890) isimli eseri bunlar arasında sayılabilirler.

Abdülhak Şinasi Hisar - İstanbul ve Pierre Loti cumhuriyet döneminde yazılmış olup, diğerleri cumhuriyet öncesindeki döneme ait eserlerdir.

Oğuz Atay’ın bilim adamı ve hocası Prof. Dr. Mustafa İnan’ın hayatını anlattığı ve
1975’te yayımlanan Bir Bilim Adamının Romanı adlı eseri gerçekten bir roman
kurgusuna ulaşan biyografik roman diyebileceğimiz bir eserdir. Diğer eserler ise  Edebiyatımızda Cumhuriyet sonrası dönemde yazılan portre eserlerinden bazılarıdır.

Ünlü bir kişinin bütün şahsiyetini, hayatının tamamını, eserini, her yönüyle ele alan veya aynı detaylı bakış açısıyla herhangi bir konuyu ele alan yazılara “monografi” denir. Doğru yanıt: B'dir

Ünlü bir kişinin ölümü üzerine gazete ve dergilerde hayatı ve eserleri hakkında yazılan yazılara "Nekroloji" denir. Doğru yanıt: A'dır.

Biyografinin öncüsü, MS 46-120 yılları arasında yaşamış olan Yunanlı deneme, tarih ve biyografi yazarı Plutarkhos gösterilmektedir. Doğru yanıt: C'dir.

Dünya edebiyatının önemli biyografilerinden sayılan "Dünya Fikir Mimarları" adlı biyografik eseri Stefan Zweig yazmıştır. Doğru yanıt: E'dir.

Din büyüklerinin ve bazı meslek mensuplarının ölümleri üzerine yazılan onların hayatları hakkında bilgi veren eserlere "Vefeyetname" denir.

"Yahya Kemal'e Veda" adlı eseri Abdülhak Şinasi Hisar yazmıştır. Doğru yanıt: A'dır.

Atatürk'ün yaşam öyküsü olan "Tek Adam" adlı eseri "Şevket Süreyya Aydemir" yazmıştır. Doğru yanıt: E'dir.

Ölürse Ten Ölür Canlar Ölesi Değil (Haldun Taner) bu eser biyografi değil, portredir. Doğru yanıt: B'dir.

Bir kimseyi karakteristik özellikleriyle okuyucuya tanıtmak amacıyla yazılan edebi yazılara "portre" denir. Bu metin Atatürk'ü tasvir eden bir anlatım özelliğini taşıyor. Doğru yanıt: C'dir.

Eski edebiyatımızda biyografik özellikler taşıyan ilk tezkire örneklerini "Ali Şir Nevaî" yazmıştır. Doğru yanıt: D'dir.