CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK NESRİ - Deneme Sınavı - 7

Söylevler konuşma dili ağırlıklı olduğu için devrik cümleler çok kullanılır.

Halk söylevi diye bir söylev türü yoktur.

Bir kişinin topluluk karşısında bir düşünce ve inancı savunmak ve onu topluluğa aşılamak amacıyla yaptığı etkili konuşmaya söylev denir.

Nutuk atan kişiye hatip denir.

Bu eser, bilimsel ve kültürel söyleve bir örnektir.

Bu eser bilimsel ve kültürel söyleve bir örnektir.

Türk edebiyatındaki ilk siyasi söylev örneği Orhun yazıtlarıdır.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde düzyazı ve mektup yazanlara münşi adı verilir.

Gelibolulu Mustafa Ali mektup türünde eser vermişse de Tanzimat'tan önce yaşamıştır.

Limni ve Malta Mektupları, Ziya Gökalp'in eseridir.

Bu eser Cahit Sıtkı Tarancı'ya aittir.

Nutuk, 1920'li yıllarda Rusça'ya çevrilmemiştir.

Edebiyatın en eski türlerinden biri olan mektubun yazıyla yaşıt olduğu söylenebilir. Yazının bulunuşuyla birlikte mektuplaşmalar da başlamıştır. Ancak Latin yazarı Ciceron’un bu türe kimliğini kazandırdığı bilinmektedir. Bu bilgi doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Bu türün elde bulunan en eski örnekleri Mısır firavunlarının yazdığı diplomatik mektuplar (MÖ XV.-XIV. yüzyıllar) ile Hitit krallarının Boğazköy arşivinde bulunan mektuplardır. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap B şıkkıdır.

Mektuplar yalın ve içtendir. Konu alanları sınırsızdır. Yaşamın ve yaşanılanların değişik yönleri (gözlemler, duygular, dedikodular, haberler, düşünceler, yorumlar, kaygılar, korkular, özlemler, istekler vb.) mektupların konusu olabilir. Dil ve anlatım özellikleri bakımından toplumsal yaşamın değişik görünümlerinden kesitler sunduğu için bir bakıma tarih belgesi niteliği taşırlar. Yazanın iç ve dış yaşamından seçilmiş kareler, haberler, çevresi üzerine yaptığı gözlemler, yorumlar mektubun konusu içinde yer alabilir. Tıpkı günlük ve anılar gibi mektuplarda da yazar kendisini içinde yaşadığı ortamdan soyutlayamaz; kendisiyle birlikte çevresini ve o zaman dilimini de anlatır. Temel özelliklerinin doğallık, yalınlık ve içtenlik oldukları söylenebilir. Bu bilgiler ışığında doğru cevabın C şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

Mektup türleri konusunda farklı yaklaşımlar bulunmaktadır. Kimi yazarların, “özel” ve “yazınsal ve düşünsel boyutlu mektup” diye ikiye ayırdıkları; kimilerinin ise “iş” ve “özel” karşın mektuplar genel olarak sınıflandırdıkları görülmektedir. Bu farklılıklara karşın mektuplar; özel mektup, iş mektubu ve edebî-felsefi mektup olmak üzere üç gruba ayrılabilir. Bu bilgiler doğrultusunda bakıldığı zaman mektup türleri arasında tarihî mektuplar bulunmamaktadır. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Birbirleriyle yakın ilişki içinde olan insanlar arasında yazılan mektuplardır. Mektubun içeriği sadece yazan ve yazılanı ilgilendirmektedir. Aynı zamanda bu tür mektupların gizliliği vardır. Bu gizlilik kanunlarla korunmaktadır. Özel mektuplar akla gelebilecek her konuda yazılabilirler. Duygular, düşünceler, gözlemler, yaşantılar bu tür mektupların konusu içine girebilir. Doğal, içten ve sade bir anlatım tarzıyla yazılır. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap E şıkkıdır.

Avrupa’da 15. yüzyıldan 19. yüzyıla gelinceye kadar Machiavelli, Michalengello, Mozart, Vagner, Racine, Leopardi, Goethe, Schiller, Madame de Sevigne, Dostoyevski, Puşkin gibi sanatçıların yazdıkları mektuplar bu türün güzel örneklerini oluşturmaktadır. Türün en büyük ustasının Voltaire olduğu bilinmektedir. On sekiz bin mektubu barındıran Voltaire’in mektupları, o zamana kadar yapılmış en hacimli yazışma olup on sekiz bin mektubu içerisinde barındırmaktadır. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Dilimizde, mektup karşılığı olarak kullanılan kelimelerin fazlalığı dikkat çekmektedir. Dostluk, kardeşlik, sevgi belirten mektuplara; “muhabbetname” “meveddetnâme”, “uhuvvetnâme”; rütbe olarak astın üste yazdığı mektuplara; “arıza”, “şukka”; alçak gönüllüğü göstermek için bazen “varakpâre” dendiği görülmektedir. Âşık edebiyatında mektuba; “kağıt”, “gam yükü”, “gönül dili”, “çile bohçası” şeklinde isimler verilmiştir. Divan Edebiyatı Dönemi’nde ise mektup türü, “inşa” adı verilen düzyazının bir çeşidi olarak değerlendirilmiştir. Bu dönemde, düzyazı veya mektup yazanlar, “münşi”, devletin ve sarayın resmî yazıcılığını yapanlar da “nişancı” adıyla anılmışlardır. Bu bilgiler ışığında doğru cevabın B şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

Söylevlerde cümleler genellikle kısadır. Devrik cümleler tercih edilir. Sözcükler, cümleler çarpıcı, açık ve anlaşılırdır. Daha çok haber kipi veya mastar hâlindeki fiiller kullanılır. Basmakalıp sözler ve deyimlerden kaçınılır. Bu bilgilerden de anlaşılacağı üzere doğru cevap C şıkkıdır.