CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK NESRİ - Deneme Sınavı - 4

Fuzuli’nin Şikâyetname adlı eseri, Şinasi’nin Paris’ten annesine yazdığı mektup, Namık Kemal (Namık Kemal’in Hususi Mektupları, 3 cilt), Abdülhak Hamit Tarhan (Mektuplar, 2 cilt), Ahmet MithatMuallim Naci (Muhaberat ve Muhaverat), Ziya Gökalp (Limni ve Malta Mektupları), Cahit Sıtkı Tarancı (Ziya’ya Mektuplar), Ahmet Hamdi Tanpınar (Mektuplar) bu sanatçılar arasında yer almaktadır. Namık Kemal, Batılı anlamda eleştiriyi mektuplarıyla edebiyatımıza taşımıştır. Ziya Gökalp, sürgün gittiği Malta’da yazdığı mektuplarda zaman zaman felsefi, sosyal ve eğitim konularına değinmiş, mesajlar vermiştir. Cahit Sıtkı Tarancı’nın Diyarbakır, Paris, Burhaniye ve Ilıca’dan Ziya Osman Saba’ya 1930-1946 yılları arasında yazdığı mektuplar Cumhuriyet Dönemi’nin bu türde yayımlanan en geniş kapsamlı kitapları olarak nitelendirilebilir. Halit Ziya Uşaklıgil, Yahya Kemal Beyatlı, Ömer Seyfettin, Ziya Osman Saba, Nazım Hikmet, Orhan Veli Kanık, Halikarnas Balıkçısı ve Aziz Nesin bu türde eser veren sanatçılar arasında yer almaktadır.

Dilimizde, mektup karşılığı olarak kullanılan kelimelerin fazlalığı dikkat çekmektedir. Dostluk, kardeşlik, sevgi belirten mektuplara; “muhabbetname” “meveddetnâme”, “uhuvvetnâme” denir.

Röportajda bütün anlatım biçimlerinden (açıklama, öyküleme, tartışma, betimleMme) yararlanmak mümkündür. Doğru yanıt E'dir.

Röportaj gazeteciliğin önemli bir dalıdır. Ne bir roman, ne bir öykü ne de bir oyundur. Bilgiyi, haberi, gerçeği açık, yalın, çarpıcı bir dille okura ileten, okuyucuyu sıkmadan, kendini okutan, gücünü, inandırıcılığını belgelerden alan, okuyucuyu belgelerin de ötesine geçiren bir yazı türüdür (Özdemir, 2007,151). Doğru yanıt B'dir.

Çok yönlü anlatım olanaklarının kullanılabilmesi, röportajı diğer düşünce yazıla- rından daha zengin kılar. Doğru yanıt C'dir.

Ele alınan konu ve görüşülen kişilere göre röportajlar: edebî röportaj, siyasal röportaj, sağlık röportajı, spor röportajı şeklinde çeşitlere ayrılmaktadır. Belgesel röportaj ise yöntem açısından röportajlar grubuna girer. Doğru yanıt A'dır.

Giriş bölümünün sürpriz, şaşırtıcı bir paragraf olduğu, en son söylenmesi gereken kelimelerin en başta söylendiği röportajlar Amerikan röportajı olarak adlandırı- lır. Doğru yanıt D'dir.

Kendi uzmanlık alanlarında tanınmış kişilerle hayatları, çalışmaları, eserleri ya da istenilen herhangi bir konuda sorulu cevaplı olarak karşılıklı konuşmaların yazıya geçirilmesine mülakat denir.

Soru-cevap temeline dayalı olan mülakatlar, röportaj türünün başlangıcı sayılabilir ancak onun kadar esnek olduğu söylenemez. Mülakat yazarının konuşulanları herhangi bir değişiklik yapmadan yayımlama zorunluluğu vardır. Mülakat, ciddi bir ön hazırlık gerektirir. Doğru yanıt B'dir.

Ruşen Eşref Ünaydın’ın, aralarında Abdülhak Hamit, Halit Ziya, Mehmet Emin, Halide Edip gibi ünlü yazar ve şairlerle yaptığı Diyorlar ki adını verdiği konuşmalar mülakat biçimindeki röportaj- cılığın ilk örnekleri arasında yer almaktadır (Özde- mir, 2007,153). Doğru yanıt A'dır.

Anafartalar Kuman- danı Mustafa Kemal ile Mülakat, Edebî Ziyaretler ve Mülakatlar adlı eserler Ruşen Eşref Ünaydın'a aittir. Doğru y anıt A'dır.

Mustafa Baydar mülakat türünün belli başlı temsilcilerindendir. Doğru yanıt E'dir.

Röportaj gazeteciliğin önemli bir dalıdır. Röportaj yalnızca yaşam gerçeğini,olayları ya da sorunları göstermekle kalmaz, bunların arkasında yatan nedenleri, yönlendirici etkilerini de gösterir. Bu durum röportajı haberden ayıran temel bir özellik olarak da ifade edilebilir. Haber yazısından farklı olarak röportajda yazar kendi kişisel görüşlerini dile getirirken aynı zamanda okuru da yönlendirmeye çalışır.

Öykülemenin çok sınırlı kaldığı, anlatımda yazarın çok az araya girdiği, ses alma makinesinin kalemin yerini tuttuğu, bu özelliğiyle yaşamdan canlı bir kesit özelliği gösteren röportajlara kurgusal röportaj adı verilmektedir.

Türk kültüründe de röportaj geleneğinin ilk örneklerini Osmanlı Dönemi’nde yazılmış seyahatnamelere kadar uzatmak mümkündür. Türk denizcisi Seydi Ali Reis (1498-1563), komuta ettiği Osmanlı donanmasının kötü hava koşulları nedeniyle güzergahında yaşadığı zorunlu değişiklikler sonrasında Hindistan,Afganistan, Irak ve İran’dan geçerek İstanbul’a geldiğinde
yaşadıklarını, gördüğü şehirleri, karşılaştığı ilginç olayları ve çektiği zorlukları Mirat’ül Memalik (Ülkelerin Aynası) adlı eserinde anlatır. Türkçe yazılmış
ilk gezi kitabı olarak kabul edilen bu eserini Seydi Ali Reis, Edirne’de Kanuni Sultan Süleyman’a sunar.

Edebiyatımızda röportaj türünün ilk örneklerini Diyorlar ki ve Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal’le Mülakat adlı eserleriyle Ruşen Eşref Ünaydın vermiştir.

Cumhuriyet’in ilk yıllarında yabancı ülkeleri gezip gören yazarların bu gezilerdeki gözlem ve izlenimlerini röportaj türünde yayımladıkları görülmektedir. Falih Rıfkı Atay’ın Faşist Roma, Kemalist Tiran, Kaybolmuş Makedonya (1930), Moskova-Roma(1932), Yılmaz Çetiner’in Bilinmeyen Arnavutluk(1966) ve El Fateh (1968), Abdi İpekçi’nin (1929-1979) Dünyanın Dört Bucağından (1972), Fikret Otyam’ın Ne Biçim Amerika, Ne Biçim Rusya (1970)adlı eserleri yine bu türün örnekleri arasında yer almaktadır.

Sait Faik Abasıyanık’ın adliye muhabiri olarak çalıştığı yıllarda gerçekleştirdiği
röportajlar Mahkeme Kapısı (1956) adı ile yayımlanır.

Röportaj hem gezi yazılarının hem de makalenin özelliklerini taşır. D yanlıştır.

Mülakat türünün belli başlı temsilcileri ve eserleri şunlardır:
• Ruşen Eşref Ünaydın; Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal ile Mülakat, Edebî Ziyaretler ve Mülakatlar
• Hikmet Feridun Es, Bugün de Diyorlar ki
• Mustafa Baydar, Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar
• Gavsi Ozansoy, Edebiyatımızda Dünküler mi Bugünküler mi Daha Kuvvetli, 40 Yıl Sonra Diyorlar ki, Beş Kuşak Konuşuyor
• Yaşar Nabi, Edebiyatçılarımız Konuşuyor

• Sermet Sami Uysal, Yahya Kemal’le Sohbetler
• Tahir Kutsi, İç Göç
• Abdi İpekçi, Liderler Diyor ki
• Yaşar Kemal, Çukurova Yana Yana, Peri Bacaları, Bu Diyar Baştan Başa, Bir Bulut Kaynıyor
• Fikret Otyam, Ha Bu Diyar, Doğudan Gezi Notları, Harran-Hoyrat Irıp ve Mayın, Uy Babo, Topraksızlar,Hû Dost, Bir Karış Toprak İçin, Oy Fırat Asi Fırat, Can Pazarı, Vay Kurban, Hayvanlar ve İnsanlar, Gide Gide
• Necmi Onur, Mezarlarında Yaşayanlar, Telsiz Duvaksız Anadolu
• Yaşar Nabi Nayır, Edebiyatçılarımız Konuşuyor