CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK NESRİ - Deneme Sınavı - 3

Soru-cevap temeline dayalı olan mülakatlar, röportaj türünün başlangıcı sayılabilir ancak onun kadar esnek olduğu söylenemez. Mülakat yazarının
konuşulanları herhangi bir değişiklik yapmadan yayımlama zorunluluğu vardır. Mülakat, ciddi bir ön hazırlık gerektirir.

Gezip görmeye, incelemeye, soruşturmaya, ilgililerle görüşüp konuşmaya dayanan röportajın bu özelliklerinden dolayı diğer yazı türleriyle hatta öykü, roman ve tiyatro türleriyle sıkı bir ilişki içinde olduğu söylenebilir. Röportaj hem gezi yazılarının hem de makalenin özelliklerini taşır. Röportajlarla biyografi türü birbiriyle karşılaştırıldığında röportajda anlatılan kişinin konuşmalarına yer verilirken biyografide bu olmayabilir. Genelde röportajlar yaşayan sanatçılarla yapılır. Her iki tür de belgelere dayandırılır. Ancak biyografilerde hayatı yazılan kişi hakkında yorum yapılmaz. Röportajlarda ise kişisel yorum vardır.

Yayınlandığı yere göre röportajlar röportaj türlerinden değildir.

Bölgesel röportaj

Sait Faik Abasıyanık

Deneme

Fakir Baykurt

Diyorlar ki

Dizi röportaj

Gezi yazısı

Sıradan gazete ve dergi yazısı olmaktan

Röportajda yazar, eserine görsellik katar ve eserini zenginleştirir.

“Röportaj”, Fransızca “reportage” sözcüğünden dilimize geçmiştir. Kelimenin kökeni Latincede “toplamak, getirmek” anlamlarında kullanılan “reportare”
fiiline dayanmaktadır.

Genel olarak gazete ve dergilerde yayımlanan, öğretici niteliği ağır basan röportajların çok yönlü ve değişik anlatım olanaklarından yararlanılarak oluşturulması onu sıradan gazete ve dergi yazısı olmaktançıkarmış, yazınsal bir tür hâline getirmiştir.

Düşünsel bir planlamaya göre yazılan röportajlarda yazar anlattıklarının doğruluğunu; konuşma,bilgi toplama ve fotoğraflarla destekler; anlattıklarını
bir mantık çerçevesine oturtur. Anlatılanlar bir öncekiyle çelişmez. Röportajın inandırıcılığı gerçekleredayanmasıyla doğrudan ilişkilidir. Röportaj yazarı, konusunun gerektirdiğine göre resimlerden, fotoğraflardan, öteki yazılı anlatım türlerinden yararlanarak inandırıcılığını artırır, okuyucuyu gerçeklerle
yüz yüze getirir (Özdemir, 1998, 245).
Resimler, fotoğraflar, inandırıcılık açısından röportajların en güçlü dayanakları durumundadır. Bu yönüyle röportajların belgesel değerlerinin her geçen gün daha da arttığı söylenebilir.

Yöntem açısından röportajlar: Yazarın izlediğiyöntem açısından röportajların “konuşmaya dayalı”ve “belgesel” olmak üzere ikiye ayrıldığı görülmektedir.

Bir konuyu kapsamlı biçimde, değişik yönleriyle ele alan ve inceleyen röportajlara dizi röportaj denilmektedir. Olayları yerinde incelemeye ve çok sayıda
kişilerle ilişki kurulup görüşmelere dayandırılan röportajlar bu gruba girmektedir.

Sunuş tarzına göre röportajlar: Giriş bölümünün sürpriz, şaşırtıcı bir paragraf olduğu, en son söylenmesi gereken kelimelerin en başta söylendiği röportajlar Amerikan röportajı olarak adlandırılır. Yazarın konuyu işlerken kendini ön plana aldığı, “ben” eksenli röportajlar da Alman röportajı olarak sunuş tarzına göre röportajlar arasında yer almaktadır.

Ele alınan konu ve görüşülen kişilere göre röportajlar: Bu kapsamda röportajlar edebî röportaj,siyasal röportaj, sağlık röportajı, spor röportajı şeklinde çeşitlere ayrılmaktadır

Edebiyatımızda röportaj türünün ilk örneklerini Diyorlar ki ve Anafartalar Kumandanı Mustafa Kemal’le Mülakat adlı eserleriyle Ruşen Eşref Ünaydın
vermiştir.