CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK NESRİ - Deneme Sınavı - 7

Bir yazarın gazete ve dergi gibi süreli yayınlarda, güncel sosyal ve siyasal olayları belli bir bakış açısından; kanıtlama, belgeleme, ayrıntılama gereği duymadan, günlük konuşma diline yakın bir üslupla yer yer nüktelere yer vererek değerlendirdiği kısa düşünce yazılarına fıkra denir. Doğru yanıt B'dir.

Bir konuyu tartışan, tanıtan, o konu hakkında belli bir bakış açısından insanları ikna etmeye çalışan bir nesir türü denemedir. Doğru yanıt C'dir.

Bu dönemde kültür hayatımıza giren gazetenin önemli bir iletişim vasıtası görevi gördüğü ve pek çok Batılı edebî türün tanınmasına ve yaygınlaşmasına vesile olduğu söylenebilir. Bu bakımdan makalenin, söz konusu dönemde diğer düzyazı türleriyle karışık bir şekilde edebiyatımıza gazeteler vasıtasıyla girdiğini söylemek mümkündür. Doğru yanıt D'dir.

Cumhuriyet sonrası dönemde de ön plana çıkan yazarlar arasında bilhassa Ahmet Rasim, Yakup Kadri, Ahmet Haşim, Falih Rıfkı Atay, Refik Halit Karay, Orhan Seyfi Orhon, Peyami Safa, Hasan Ali Yücel, Aka Gündüz, Burhan Felek gibi yazarlar bulunmaktadır. Halide Edip Adıvar makaleleri ile ön plana çıkmıştır. Doğru yanıt B'dir.

Deneme, belirlenmiş bir tekniği olmayan; anekdotlarla, örneklemelerle, ironi ve hicivle çekici hâle getirilmiş serbest bir yazıdır. Doğru yanıt C'dir.

Seçeneklerde sunulan yazarlarımızın tümünün deneme içeren eserleri mevcuttur. Doğru yanıt E'dir.

Peyami Safa, “Musahabe Edebiyatı” başlıklı yazısında, bu türü metotsuz, üslupsuz bulur ve bu özellikleri eserlerinde metot kuramayan yazarların bir sığınağı, bir “lafazanlık sanatı” olarak değerlendirir. Doğru yanıt C'dir.

İçerik bakımından denemeler beş temel grupta değerlendirilir. Doğru yanıt D'dir.

1940’lı yıllardan sonra deneme bilinciyle yazılmış yazıların ve adı deneme olan kitapların sayısının arttığını görmekteyiz.Doğru yanıt C'dir.

Makale; bir konuda bilgi vermek, ele alınan konuyu, düşünceyi, tezi savunmak amacıyla yazılan yazıdır.

“1 Ağustos 1840’ta İngiliz asıllı William Churchill’in imtiyaz sahibi bulunduğu, başlangıçta on günde bir, 139. sayıdan itibaren de haftalık olarak çıkan ve yarı resmî olan Ceride-i Havadis gazetesi, ilim ve ahlak konularından başka edebiyat
üzerine makaleler” (Çıkla, 2007, 36) de yayımlamaktadır. “Bu gazete Türk okuyucusunun sadece edebî konularla karşılaşmasını değil aynı zamanda vatan sevgisi hakkındaki makaleyle vatan konusuna, dünyadan haberlerle dünya hareketlerine alaka ve merakının uyanmasının da ilk işaretlerini taşımıştır”

İkinci Dünya Savaşı yıllarında ise Tan, Vatan, Akşam, Tanin, Tasvir-i Efkâr gibi gazeteler ve bazı dergiler, siyasal olayların etkisiyle politik tarafı ön plana çıkan makale ve fıkralara yer verirler.

1948’de yayın hayatına giren Hürriyet gazetesinin kurucusu Sedat Simavi’dir.

Bir yazarın gazete ve dergi gibi süreli yayınlarda, güncel sosyal ve siyasal olayları belli bir bakış açısından; kanıtlama, belgeleme, ayrıntılama gereği duymadan, günlük konuşma diline yakın bir üslupla yer yer nüktelere yer vererek değerlendirdiği kısa düşünce yazılarına fıkra denir.

Yani bir anlamda Şinasi, Namık Kemal, Ziya Paşa, Recaizade Mahmut Ekrem, Muallim Naci, Ahmet Midhat Efendi, Şemsettin Sami, Ebuzziya Tevfik, vb. yazar ve şairler edebiyatımızın Tanzimat Dönemi sonrasındaki fıkra yazarları arasında sayılabilirler.

II. Abdülhamit Dönemi’nde sansür dolayısıyla gazetelerin sayısının azalması fıkra yazılarında da azalmaya yol açmış fakat 1908 II. Meşrutiyet sonrasında oldukça zengin matbuat hayatına karşılık gazete yazılarında, dolayısıyla fıkra yazılarında da nitelik ve nicelik bakımından önemli bir artış ve zenginleşme olmuştur.

Tanzimat sonrasında ve bilhassa II. Meşrutiyet Dönemi’nde benzer yazılar yazılmasına rağmen denemenin Türk edebiyatında Batılı anlamda yer etmesi de yine Cumhuriyet sonrasındadır.

Montaigne ve Bacon Batı edebiyatlarında formal (resmî) ve informal (teklifsiz, senli benli) olmak üzere iki farklı denemenin de ortaya çıkmasına yol açmışlardır.

İçerik bakımından denemeler beş temel grupta
değerlendirilir.

Makale, fıkra ve deneme düşünce yazılarıdır. Tanzimat neslinden sonra gelen Servet-i Fünûn ve Millî Edebiyat Dönemi yazar ve şairleri, kimi zaman eleştiriyle karışık da olsa, makale tü­rünü daha da olgunlaştırmışlardır.