CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK NESRİ - Deneme Sınavı - 12

Edebi nesir, Cumhuriyet Döneminde kullanılan nesir türlerinden biridir.

Terim; bir kelime veya kelime grubunun, sözlük anlamının dışında ve belli bir bilim dalı veya meslek sahasında kullanılmak üzere yeni bir anlam kazanması. Vezin,
kafiye, mısra, beyit, vb.

Süslü nesir; Fatih Sultan Mehmet devrinden itibaren (XV. yüzyıl) görülmeye başlayıp gittikçe gelişen süslü nesir, sanat endişesi ekseninde var olan ve divan şiiri etkisi altında kalan nesir türüdür.

Tanzimat sonrası nesirdeki asıl planlı sadeleşme Ömer Seyfettin, Ali Canip ve Ziya Gökalp’ın II. Meşrutiyet’ten sonra (1911) başlattıkları yeni lisan hareketiyle mümkün olmuştur.

Din uğruna yapılan savaşları anlatan eserlere  gazavatname denir.

“Hikâye”, Türk kültür tarihinde en azından bin yıllık geçmişe sahip ve giderek zenginleşen bir anlam çemberi içinde köklü, yaygın bir kelime ve kavramdır. Kelime kültür tarihimizde; “tarih, destan, kıssa, masal, mesel, menkıbe, rivayet, lâtife, fıkra, hurafe, roman, öykü, anlatı, benzetme” anlamlarında da kullanılmıştır. Bunlardan “destan”, “kıssa”, “masal”, “menkıbe”, “lâtife”, “fıkra”, “öykü” ve “roman” bugün ayrı birer tür olarak kabul edilir. Doğru yanıt C'dir.

Servet-i Fünûn, Fecr-i Âti ve Millî Edebiyat anlayışlarının geçerli olduğu dönemlerde eser vermelerine rağmen bu gruplara katılmayan bazı yazarlar da vardır, Hüseyin Rahmi Gürpınar bu Bağımsız yazarlardandır. Doğru yanıt D'dir.

Millî Edebiyat anlayışı içinde hikâye türünde eser veren yazarlar; Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal, Refik Halit Karay, Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Aka Gündüz, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edib Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, F. Celâlettin’dir. Doğru yanıt A'dır.

Cumhuriyet hikâyesi, zaman içinde ve toplumun sosyal, kültürel, ekonomik ve politik şartları ile dünya edebiyatında görülen hikâye anlayışındaki değişmeler ve bunları besleyen edebiyat anlayışları çerçevesinde gelişip zenginleşmiştir. Doğru yanıt E'dir.

Esendal, bu devredeki 200 civarındaki hikâyesinde, yine realist bir sanat anlayışına sahip olmakla birlikte, dış dünyayı hikâyenin itibari dünyasına taşırken büyük ölçüde doğallığı esas alır. Olay örgüsü için büyük olaylar ve çatışmalara ihtiyaç duymaz. Okuyucunun merak duygusunu kamçılayacak gerilimlerden uzak durur. Çoğu zaman belli bir giriş bölümü kullanılmadan ve doğrudan doğruya olayla başlayan hikâye, belli bir sonuca ulaşmadan da bitiverir. Daha çok kişilerin ruh hâllerini sezdirmenin esas olduğu bu hikâyelerde dramatik unsur öne çıkar. Doğru yanıt C'dir.

Bir bütün olarak ele aldığımızda Cumhuriyet Dönemi Türk hikâyesinde en belirgin özelliğin eleştirel ve toplumcu gerçekçilik olduğunu görürüz. Başlangıcı Nâbizâde Nâzım ve Hüseyin Rahmi’ye kadar giden bu anlayış; toplumun içinde yaşadığı hayatın yakından gözlemi, tespit edilen bütün problemlerin açık biçimde tasviri ve eleştirisini esas alır. Realist olan yazar, büyük ölçüde gözlemlenebilen dış gerçeklik üzerine yoğunlaşır. Doğru yanıt E'dir.

Edebiyata 1925’lerde şiirle başlayan Sabahattin Ali (1907-1948), bir süre sonra şiirden hikâye ve roman türlerine yöneldi ve edebiyatımızda daha çok hikâyeleri ve hikâyeciliği ile tanındı. Toplam 65 hikâyesi bulunan yazar, ilk kitabı Değirmen’deki (1935) hikâyelerinde büyük ölçüde devrinde moda olan masa başı romantik hikâye geleneğine bağlı kaldı. Doğru yanıt D'dir.

Sosyal ve toplumcu gerçekçilik, Cumhuriyet Dönemi’nin ikinci kuşağını oluşturan Kemal Bilbaşar, Kemal Tahir, Orhan Kemal, Samim Kocagöz, Fakir Baykurt, Aziz Nesin, Necati Cumalı, Bekir Yıldız gibi isimlerle varlığını sürdürür. Doğru yanıt E'dir.

'Dünyadan Bir Atlı Geçti' Fakir Baykurt'un bir eseridir. Doğru yanıt B'dir.

Önemli yazarımız, asıl adı Cevat Şakir Kabaağaçlı olan Halikarnas Balıkçısı (1886-1973),  sürgün edilip uzun süre yaşadığı Bodrum’u çok sevmesinden dolayı, buranın eski adı olan Halikarnas’ı isim olarak aldı. Doğru yanıt C'dir.

Modern Hikaye gerçek veya gerçeğe uygun olay ve durumların; insan, zaman ve mekan unsurlarıyla birlikte kurgusal bir dünya çerçevesinde ve üzerinde durulan konu, tema ve mesaja uygun bir biçimde kurgulanıp; ayrıntıya girilmeden yoğunlaştırılarak, okuyucuya estetik haz verecek tarzda anlatılmasından doğan kısa ve mensur metin türüne denir. Modern hikaye Türk edebiyatına diğer türlerde olduğu gibi Batı'ya yönelmemizle birlikte başlamıştır.

Verilen eserlerden Son Emel ve Menekşe Mehmet Rauf'a, Hayat-ı Muhayyel Hüseyin Cahit'e, Haristan ve Gülistan Ahmet Hikmet'e aittir. Meyhanedeki Kadınlar ise Serveti Fünun dönemi bağımsız sanatçılarından Hüseyin Rahmi Gürpınar'a aittir. Dolayısıyla Doğru cevap E'dir.

Verilen eserlerden İlk Namaz ve And çocukluk hikayelerini, Kurumuş Ağaçlar folklorik unsurları, Beyaz Lale hayatın içerisinden gözlemlerini anlatır. Diyet ise tarihi bir olayı konu edinir. Doğru cevap D'dir.

Edebiyatımızda hikâyenin hem yapı hem de dil bakımından gerçek formuna ulaşması ve yaygınlaşması, Halit Ziya Uşaklıgil’in on beş kitabı (Solgun Demet, Hepsinden Acı, Aşka Dair, İhtiyar Dost vb.) dolduran 150 civarındaki hikâyesi ile mümkün olmuştur.

Hüseyin Rahmi Gürpınar (1864-1944), ilk hikâyesini yayımladığı 1884’ten Cumhuriyet
sonrasında da devam eden uzun sanat hayatında herhangi bir edebî topluluğa katılmadan, büyük ölçüde Ahmet Mithat Efendi’nin yolundan giderek halk için yazmayı amaç edinmiş popüler bir yazardır.