CUMHURİYET DÖNEMİ TÜRK NESRİ - Deneme Sınavı - 10

Hikayelerinde ironiyi öne çıkaran bir başka yazarımız, aynı zamanda şair ve romancı olan Rıfat Ilgaz (1911-1993)dır. 1950’den sonra hikâye ve roman türlerine yönelen Ilgaz, özellikle Hababam Sınıfı (1957) romanıyla meşhur oldu.

Daha çok romanları ile tanınan Peyami Safa (1899-1961), edebiyata adımını, genç yaşta Alemdar gazetesinin açtığı hikaye yarışmasında kazandığı birincilikle
atar.

Daha çok tiyatro türünde verdiği eserleriyle tanınan Haldun Taner (1916-1986), aynı zamanda hikaye türünde de başarılı eserler kaleme almış; Şişhane’ye Yağmur Yağıyordu isimli hikayesiyle Yeni İstanbul gazetesinin açtığı yarışmada Türkiye birinciliğini kazanmıştır.

Fahri Celalettin Göktulga, Memduh Şevket Esendal, Osman Cemal Kaygılı, Kenan Hulusi Koray Cumhuriyetin ilk hikayecilerindendir. Ömer Seyfettin ise Milli edebiyatın en önemli hikaye yazarıdır.

Karabibik, Tanzimat dönemi hikayelerindendir. Diğerleri Servet-i Fünun hikayeleridir.

Haristan ve Gülistan, Servet-i Fünun dönemine aittir. Diğerleri Tanzimat dönemi hikayeleridir.

Tanzimat, Servet-i Fünun ve Milli Edebiyat, 1923 öncesi Türk hikayesinin incelenmesinde temel alınan üç dönemi oluşturmaktadır. Doğru cevap A'dır.

Hüseyin Rahmi Gürpınar, bu üç gruba katılmayan bağımsız yazarlardandır.

Ömer Seyfettin'in hikayeleri Çehov değil Maupassant tarzını yansıtmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Halide Edip Adıvar'ın hikayelerinin başkahramanları genellikle kadınlardır.

Yakup Kadri Karaosmanoğlu eserlerinde mekan olarak çoğunlukla Anadolu'yu seçmiştir. Doğru cevap D'dir.

Edebiyat-ı Cedide 1923 öncesindeki bir edebi akımdır. Doğru cevap E'dir.

Sait Faik Abasıyanık toplumsal gerçekliğe değil iç gerçekliğe odaklanmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yusuf Atılgan Türk hikayesindeki yeni arayışlara örnek teşkil edebilecek eserler vermiştir. Doğru cevap B'dir.

“Hikâye”, Türk kültür tarihinde en azından bin yıllık geçmişe sahip ve giderek zenginleşen bir anlam çemberi içinde köklü, yaygın bir kelime ve kavramdır. Kelime kültür tarihimizde; “tarih, destan, kıssa, masal, mesel, menkıbe, rivayet, lâtife, fıkra, hurafe, roman, öykü, anlatı, benzetme” anlamlarında da kullanılmıştır. Bunlardan “destan”, “kıssa”, “masal”, “menkıbe”, “lâtife”, “fıkra”, “öykü” ve “roman” bugün ayrı birer tür olarak kabul edilir. O zaman genel anlamı bakımından hikâyenin, bugün “öykü”de ifadesini bulan tek bir türün değil, “mit”ten “modern hikâye” veya “roman”a kadar uzanan türlerin “genel” adı olduğunu unutmamak gerekir.

Gelenekten pek çok özellik taşımakla birlikte modern Türk hikâyesi veya Tanzimat hikâyesi, Giritli Aziz Efendi’nin Muhayyelât-ı Aziz Efendi’si (1852), Emin Nihat’ın Müsameretnâme’si (1870), Ahmet Mithat Efendi’nin Kıssadan Hisse (1870) ve Letâif-i Rivâyât’ı (1870-1895) ile başlar. Adı geçen kitaplarda yer alan hikâyeler, geleneksel hikâye anlayışından önemli izler taşırlar. Bunları Sami Paşazâde Sezâi’nin Küçük Şeyler (1892) adı altında kitaplaştırdığı hikâyeleri, Recaizâde Mahmut Ekrem’in üç hikâyesi ile Nâbizâde Nâzım’ın -başta Karabibik olmak üzerehikâyeleri izler. Sami Paşazâde Sezâi ve Nâbizâde Nâzım’ın hikâyeleri gerek kurgu, gerek temel unsurlar, gerekse dil ve üslupları bakımından modern Batı hikâyesine daha yakın eserlerdir.

Hüseyin Rahmi Gürpınar hikâyelerinde, hedef aldığı okuyucu kitlesini dikkate alarak günlük konuşma dilini kullandı. Özellikle kahramanlarını kendi ağız özellikleri ile konuşturmada büyük başarı gösterdi. Böylece sokağın dilini roman ve hikâyeye taşıdı. Bununla birlikte pürüzsüz ve kusursuz yazma konusunda pek titiz davranmadı. Ciddi bir üslup endişesi taşımadı. Romanlarına göre teknik bakımından daha başarılı olduğu toplam 100 civarındaki hikâyesinden bir kısmını 1920’den sonra kitaplaştırarak Cumhuriyet hikâyesine de katkıda bulundu. Bunlar; Kadınlar Vaizi (1920), Meyhânede Kadınlar (1925), Kâtil Buse (1932), Namusla Açlık Meselesi (1933),İki Hödüğün Seyahati (1933), Tünelden İlk Çıkış (1934), Gönül Ticareti (1939), Melek Sanmışım Şeytanı (1943), Dirilen İskelet (1946), Eti Senin Kemiği Benim (1963)’dir.

Millî Edebiyat anlayışı içinde hikâye türünde eser veren yazarlar; Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal, Refik Halit Karay, Ahmet Hikmet Müftüoğlu, Aka Gündüz, Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Halide Edib Adıvar, Reşat Nuri Güntekin, F. Celâlettin’dir. Adı geçen yazarlar, II. Meşrutiyet sonrasında tanınıp şöhrete ulaşmışlarsa da Cumhuriyet sonrasında da hikâye yazma ve yayımlamayı sürdürmüşler dolayısıyla hem Cumhuriyet hikâyesinin hazırlayıcıları hem de yazarları olmuşlardır.

O, hikâyelerinin genel kurgusu ve temel unsurlarının nitelikleri bakımından, Maupassant tarzı hikâye anlayışına bağlıdır.

Biz, 1923 sonrası dönem için Türk hikâyesini şu dört başlık altında değerlendirmeyi uygun bulduk:
• Cumhuriyet’in İlk Hikâyecileri/Millî Edebiyat Anlayışını Sürdürenler
• Sosyal/Toplumcu Gerçekçiler
• İç Gerçekliğin Hikayecileri/Bireyin İç Dünyasını Esas Alanlar
• Yeni Arayışlar