ÇOKLU ENGELLİLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Müzik ile eğitim ilişkisi (a) müzik yolu/aracılığıyla eğitim, (b) müziğe doğru eğitim, (c) müzik içinde eğitim ve (d) müzik ile eğitim şeklinde 4 temel düzlemde incelenebilir (Uibel, 2012).

Her ne kadar yetersizliğin nicel ve nitel açıdan “çoklu” oluşundan bahsediliyor olsa da çoklu yetersizliği olan bireylerin dahi kimi güçlü olduğu alanlar olabileceği, saklı bile olsa bunların ortaya çıkarılabileceği ve bunlar ortaya çıkarılırken onların ilgi, istek ve yeterliklerine odaklanan bir yaklaşım izlenmesi
gerektiği hatırlanmalıdır.

Çoklu yetersizlik, iki veya daha çok yetersizliğin birlikte görüldüğü bir yetersizlik durumudur.

Müzik terapi; müziğin ve müzik uygulamalarının kişiye özel bireyselleştirilmiş hedefleri başarmak amacıyla onaylı bir müzik terapi programını tamamlamış yetkili uzmanlar/müzik terapistler tarafından bireyle terapötik bir ilişki içerisinde yürütülen kanıt temelli klinik kullanılmasıdır.

Müziğin çoklu yetersizliği olan bireylerin rehabilitasyonunda kullanımındaki genel amaçları;

Bireyin temel ihtiyaçlarını karşılamak

Bireyde kendi-lik duygusunu geliştirmek

Kişiler arası ilişki kurmak veya varolan ilişkileri yeniden yapılandırmak

Belirli becerilerin geliştirilmesi

Patolojik bir davranışın giderilmesi

Müziğin güzelliğine karşı farkındalık ve hassasiyet geliştirmek

Müziğin çoklu yetersizliği olan bireylerin rehabilitasyonunda kullanımına ilişkin yaklaşımlar;

Davranışçı Yaklaşım
Eğitsel Yaklaşım
Tedavisel (İyileştirici) Yaklaşım
Reseptif (Alıcı) Yaklaşım

Çoklu yetersizliği olan bireylerle “uyumsal sosyal tepkileri artırmada ve sosyal etkileşim becerisi geliştirmede” müziğin terapötik kullanımına ilişkin uygulama örneği: Konuşana bakmak, isimleri söylendiğinde tepki vermek, memnuniyet veren bir uyarana gülümsemek, başkaları şarkı söylerken veya çalgı çalarken onlara bakmak ve bir partnerle veya grupla iş birliği içinde etkinliğe katılım göstermek gibi pek çok temel sosyal beceriyi müzik etkinlikleri aracılığıyla kazanabilirler.

Çoklu yetersizliği olan bireylerle “kendini ifade etmeyi kolaylaştırmada” müziğin terapötik kullanımına ilişkin uygulama örneği:Seçim yapma ve tercih belirtme süreçleri müzikal etkinlikler içerisinde çalacağı çalgıyı veya dinlemek istedikleri müzik türünü seçmek; bir şarkıya uygun gelecek bir söz veya kelime belirlemek ya da hangi formda hangi sıra ile çalacağına karar vermek şeklinde gerçekleşebilir.

• Alıcılığı (farkındalığı) desteklemek,
• Belirli bedensel tepkiler uyandırmak,
• Bireyi uyarmak ya da sakinleştirmek,
• İşitsel/motor beceriler geliştirmek,
• Duyumsal durumlar ve deneyimler sağlamak,
• Diğerlerinin fikir ve düşüncelerini keşfetmek,
• Hafızayı, hatırlamayı ve geriye dönüşleri kolaylaştırmak,
• Hayaller ve imgelemler uyandırmak,
• Bireyi bir topluluğa ya da sosyo-kültürel bir gruba bağlamak,
• Yoğun ve ruhani deneyimleri tetiklemek.

Hareket etkinlikleri hem aktif müzik terapi hem de reseptif müzik terapi içerisinde kullanılmaktadır

Müzik; ses, zaman, doku, yapı ve dinamikler gibi alt bileşenleri bünyesinde barındırır.

Müzik terapi, müziğin ve müzik uygulamalarının kişiye özel bireyselleştirilmiş hedefleri başarmak amacıyla onaylı bir müzik terapi programını tamamlamış yetkili uzmanlar/müzik terapistler tarafından bireyle terapötik bir ilişki içerisinde yürütülen kanıt temelli klinik kullanımıdır.

Çoklu yetersizliği olan bireylerin rehabilitasyonunda müziğin kullanımına ilişkin genel amaçlar; bireyin temel ihtiyaçlarını karşılamak, bireyde kendilik duygusunu geliştirmek, kişiler arası ilişki kurmak ve varolan ilişkileri yeniden yapılandırmak, belirli becerilerin geliştirilmesi, patolojik bir davranışın giderilmesi ve müziğin güzelliğine karşı farkındalık ve hassasiyet geliştirmektir.

Tedavisel yaklaşımda müzikal deneyimler ve onlar yoluyla geliştirilen ilişkiler; aklı, bedeni ve ruhu iyileştirmek, bireyi kendi kendini iyileştirme sürecine teşvik etmek ya da iyi olma durumunu korumak ve geliştirmek amacıyla kullanılır.Bu
yaklaşımda kendini sorgulamanın merkezde olduğu terapi süreci öncelikli değerdedir. Bu yaklaşımda terapötik deneyim bireyin iyileşmesine, değişmesine ve içsel kaynaklarına ulaşmasına izin verir.

Reseptif müzik terapi yaklaşımında dinleme deneyimi, müziğin fiziksel, duygusal, zihinsel, estetik veya ruhani yönlerine odaklanabilir ve hastanın tepkileri deneyimin terapötik amaçlarına göre tasarlanabilir. Bu amaçlar şu şekilde sıralanabilir:
• Alıcılığı (farkındalığı) desteklemek,
• Belirli bedensel tepkiler uyandırmak,
• Bireyi uyarmak ya da sakinleştirmek,
• İşitsel/motor beceriler geliştirmek,
• Duyumsal durumlar ve deneyimler sağlamak,
• Diğerlerinin fikir ve düşüncelerini keşfetmek,
• Hafızayı, hatırlamayı ve geriye dönüşleri kolaylaştırmak,
• Hayaller ve imgelemler uyandırmak,
• Bireyi bir topluluğa ya da sosyo-kültürel bir gruba bağlamak,
• Yoğun ve ruhani deneyimleri tetiklemek.

Aktif yöntemler çalgı çalma etkinlikleri, doğaçlama, vokal etkinlikler ve hareket etkinliklerini kapsar. Aktif katılımın şart olmadığı ya da eser miktarda katılımın takdir gördüğü reseptif yöntemlerde ise hastanın canlı ya da kayıttan bir müziği dinlemesi ve bu deneyime suskunlukla, sözlü şekilde veya diğer ifade biçimlerini kullanarak tepki vermesi amaçlanmaktadır.

Vokal etkinlikler, temelde çoklu yetersizliği olan bireyin ağızdan herhangi
bir ses üretmesi amacı ile yapılan etkinlikleri ifade eder. Vokal sesler bir seferlik ya da uzayan, tonal ya da a tonal, sözel ya da sözsüz olabilir. Tamamen alakasız tek bir ses, kısa bir vokal motif, ezgisel bir örnek ya da kısa bir cümle şeklinde gerçekleşebilir.

Olumlayıcı dinleme, kayıtlı ya da canlı müziğin müzikal olmayan bir davranışın kazandırılmasında pekiştireç ya da ödül olarak kullanılması olarak ifade edilir.

Çoklu yetersizlik, iki ya da daha çok yetersizliğin birlikte görüldüğü bir yetersizlik durumudur.

Müzik ve eğitim ilişkisini ele aldığımızda farklı yerleşimlerden bahsetmek mümkündür. Müzik ile eğitim ilişkisi (a)müzik yolu/aracılığıyla eğitim, (b)müziğe doğru eğitim, (c)müzik içinde eğitim ve (d)müzik ile eğitim şeklinde 4 temel düzlemde incelenebilir.