ÇOKLU ENGELLİLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Norma dayalı değerlendirme yaklaşımında, standardize edilmiş testlerden elde edilen sonuçlar, ortalama standart puan ile olan sapma belirlenip referans grup ile karşılaştırılarak yorumlanır. Aşağıda norma dayalı testler için örnekler verilmiştir:
• Psikometrik testler – eğitim psikologları tarafından kullanılan zekâ testleri (örneğin WISC-dil ve zekâ testi)
• Okuma testi – Neale, Spar, Salford ve Mc Millan
• Heceleme testi – Vernon
• Dil testi – Aston ve Reynell

Doğru cevap E seçeneğidir.

Değerlendirmenin en önemli amacı öğretim stratejilerinin tasarlanmasına yardımcı olmaktır. Değerlendirme temel olarak öğrenme ve öğretim sürecinin kalitesinin artırılması ile ilişkilidir. Değerlendirme kavramı kişiden kişiye değişse de değişmeyen en önemli noktalardan biri değerlendirme olmadan etkili öğretim yöntem ve stratejilerinin planlanmasının çok zor oluşudur. Değerlendirme sürecine başlamadan önce aşağıda belirtilmiş olan konulara ilişkin olabildiğince çok bilgi toplanmalıdır:
• Genel fiziksel yetenek ve motor yetersizlik,
• Tıbbi geçmiş ve alınan ilaçlar,
• Geniş çaplı bilişsel işlev,
• Gün içerisindeki uyarılma seviyesi,
• En sevilen çevresel koşullar,
• Çocuğun sevdiği ve onu motive eden şeyler

Doğru cevap A seçeneğidir.

Callier- Azusa Ölçegi- G Baskısı
1972 yılında güncellenmiş olan Callier- AzusaG kapsamlı bir gelişimsel ölçektir. Bu ölçek özellikle hem görme hem de işitme engeline sahip olan ya da ağır ve çoklu yetersizliğe sahip çocuklar için geliştirilmiştir. Öğretmenlerin eğitim programlarını ve ilerlemeyi ölçmeleri için tasarlanmış olan bu ölçekte değerlendirme çocuğun sınıf içindeki aktivitelerde gözlenmesi yoluyla yapılmaktadır. Bu araç motor gelişim, algısal yetenekler, günlük yaşam becerileri, bilişsel, iletişimsel, dilsel ve sosyal gelişim gibi alt ölçekleri içermektedir. İletişim bölümü ise hem alıcı hem de ifade edici dil ölçeklerini kapsamaktadır. Ancak, ölçek ağır derecede görme, işitme ya da fiziksel motor bozukluğu olan çocuklar için uygun olmayabilmektedir. Doğru cevap B seçeneğidir.

Carolina Müfredatı
2007 yılında güncellenmiş olan Özel Gereksinimli Bebekler ve Küçük Çocuklar İçin Carolina Müfredatı, gelişimsel bir değerlendirmeyi içeren kapsamlı bir müfredattır. Bu paket program doğumdan 3 yaşa kadarki gelişimsel aralıkta bulunan çocuklar için tasarlanmıştır. Öncelikli olarak erken müdahaleciler tarafından kullanılan araçlar görme ve işitme engeline sahip çocuklar için özel olarak tasarlanmamıştır. Bu programın değerlendirme bölümü normal gelişim gösteren bebek ve küçük
çocukların becerilerinin gözlenmesinden oluşmaktadır. 0- 3 yaş arası 24, 2- 5 yaş arası ise 22 alt ölçekten oluşan iletişim, biliş,  sosyal, ince motor ve kaba motor gibi beş gelişimsel alanı kapsamaktadır. Bu müfredat, çocukla çok fazla vakit geçiremeyecek olan ancak çok hızlı bir şekilde müdahale önerilerinde bulunması gereken değerlendirmeciler için uygundur. Ayrıca hafif derecede bozukluğu olan ve sözel dil becerilerini edinebilen çocuklar için son derece kullanışlıdır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Hawaii Erken Öğrenme Profili
Doğumdan 3 yaşa kadar ve 3-6 yaş arası olmak üzere iki versiyonu bulunan Hawaii Erken Öğrenme Profili kapsamlı bir gelişimsel temelli değerlendirme sağlamaktadır. Araç birbiriyle ilişkili gelişimsel olarak sıralanmış 600’den fazla maddeyi içermekte ve aracın kontrol listesi aynı maddeleri yaş düzeyine göre gruplandırmaktadır. Aracın her iki versiyonu da altı gelişimsel alanı değerlendirmekte ve dil alanının altında 10 alt ölçek bulunmaktadır ancak erken gelişim düzeyini hedefleyen çok az madde içermektedir. Maddelerin pek çoğu sağlam görme ve işitme becerisini gerektirmektedir. Bilişsel alan ise 16 alt ölçekten oluşmakta ve bazı temel farkındalık ve duyusal beceriler ile motor becerilerini kapsamaktadır. Ancak hem işitme hem de görme engeline sahip bireylerin değerlendirilebilmesi için aracın uyarlanmasına ihtiyaç vardır. Doğru cevap D seçeneğidir.

ABC Kaydı
Davranış öncesi ve davranış sonrasında neler olup bittiğine ilişkin, ayrıntılı bir biçimde veri toplamak için doğrudan gözlemlere yer veren kayıt türüdür. ABC kaydı ile hedef davranışa ya da davranışlara karar verilir. Problem olduğu öne sürülen bir davranışın gerçekten problem olup olmadığının belirlenmesinde ABC kayıtları önemlidir. ABC kayıtları sayesinde bir davranış ya da becerinin birey için önemi ve işlevine ilişkin veri elde edilmesi de mümkündür. Doğru cevap B seçeneğidir.

Beceri Analizi
Beceriler incelendiğinde bazı becerilerin tek bir eylem ile basit bir şekilde gerçekleştirilebilirken, bazılarının ise birden fazla eylemin belirli bir sıra ile yapılması sonucu gerçekleştirilebildiği görülmektedir. Birden fazla becerinin bir araya gelmesi ile oluşan beceriler zincirleme beceriler olarak ifade edilmektedir. Zincirleme becerilerin tamamlanabilmesi için gereken her bir beceri basamağının sıralı olarak belirlenmesi ise beceri analizi olarak isimlendirilmektedir. Beceri analizi, bütün becerilerin kendisinden daha küçük parçalara bölünmesi ilkesine dayanmaktadır. Diğer bir deyişle; beceri analizi, öğrencinin öğrenmesini kolaylaştırmak için becerileri küçük basamaklara ayırmak ve bu sayede belirlenen hedeflere ulaşmak için öğretimde hangi sıranın izlenmesi gerektiğini belirterek ölçüt bağımlı ölçme araçlarının geliştirilmesine temel oluşturmaktadır. Beceri analizleri farklı açılardan ele alınarak sınıflandırılabilmektedir. İlerleyen bölümde bu sınıflandırmaya ilişkin bazı örneklere yer verilecektir. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yönergesine Göre Becerinin Yapısal Analizi
• Yere otur,
• İki elinle çorabı tut,
• Bacağını dizinden kırarak karnına doğru çek,
• Tuttuğun çorabı ayak parmaklarına doğru uzat,
• Çorabı ayak parmaklarından geçir,
• Çorabı topuğundan geçir,
• Çorabı baldırına doğru çek.

Doğru cevap E seçeneğidir.

Olay Kaydı
Bu kayıt tekniğinde başlangıcı ve bitişi açık bir şekilde belli olan sayılabilir davranışların hangi sıklıkta yapıldığının kayıt altına alınması amaçlanmaktadır. Hedef seçilmiş bir davranış her sergilendiğinde kayıt altına alınmakta ve davranışın gerçekleştiği zaman ve varsa belirtilmek istenilen detay kayda eklenmektedir. Bu sayede bir hedef davranışın gözlem yapılan aralıkta kaç defa meydana geldiği ve varsa kaydedilen diğer dikkat çekici detaylar kayıt altına alınabilmektedir. Özellikle sergilenme sıklığı önemli olan davranışların kaydedilmesi ve ilerlemelerin görülmesinde sıkça kullanılan bir kayıt tekniğidir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Diğer bir deyişle değerlendirme; bireylerin akademik, davranışsal ya da fiziksel özellikler gibi gelişim alanlarına yönelik bilgilerin toplanması ve önceden belirlenmiş olan ölçüte göre bu bilgilerin birey açısından ne anlama geldiğine (olumlu veya olumsuz) ilişkin karar verilmesi işle- midir

Özel eğitim söz konusu olduğunda ise değerlendirmenin aşağıdaki konularda yapıldığı görülmektedir (Gürsel 2017):

1. Tarama
2. Tanılama
3. Özel eğitime uygunluğu belirleme

4. Öğretimi planlama
5. Programdaki gelişmeleri izleme
6. Programı değerlendirme

Norma dayalı değerlendirme yaklaşımında, standardize edilmiş testlerden elde edilen sonuçlar, ortalama standart puan ile olan sapma belirlenip referans grup ile karşılaştırılarak yorumlanır. Aşa- ğıda norma dayalı testler için örnekler verilmiştir:

Psikometrik testler – eğitim psikologları tarafından kullanılan zekâ testleri (örneğin WISC-dil ve zekâ testi)

Okuma testi – Neale, Spar, Salford ve Mc Millan

Heceleme testi – Vernon

Dil testi – Aston ve Reynell

Değerlendirmenin en önemli amacı öğretim stratejilerinin tasarlanmasına yardımcı olmaktır. De- ğerlendirme temel olarak öğrenme ve öğretim süre- cinin kalitesinin artırılması ile ilişkilidir. Değerlen- dirme kavramı kişiden kişiye değişse de değişmeyen en önemli noktalardan biri değerlendirme olmadan etkili öğretim yöntem ve stratejilerinin planlanması- nın çok zor oluşudur. Değerlendirme sürecine başlamadan önce aşağıda belirtilmiş olan konulara ilişkin olabildiğince çok bilgi toplanmalıdır:

Genel fiziksel yetenek ve motor yetersizlik,

Tıbbi geçmiş ve alınan ilaçlar,

Geniş çaplı bilişsel işlev,

Gün içerisindeki uyarılma seviyesi,

En sevilen çevresel koşullar,

Çocuğun sevdiği ve onu motive eden şeyler.

Değerlendirme Alanları

Çoklu engelliler ile gerçekleştirilecek olan de- ğerlendirme bireyin bilişsel, duyusal motor, ileti- şimsel, akademik ve sosyal alanlardaki performans ve işlev düzeyine ilişkin bilgiler sağlamalıdır. Uz- manlar bu alanlarda bireyin performansını belirleyebilmek amacıyla genellikle şu değerlendirme yöntem ve araçlarından yararlanmaktadırlar (Me- adnick, 2002; Mar, 2010):

1. Gözlemler,
2. Görüşmeler,
3. Kontrol listeleri,

4. Ölçekler,
5. Beceri analizleri.

Problem Çözme Becerisi Okul Envanteri / SIPSS hem işitme hem de görme engeline sahip olan ço- cuklar ile ağır ve çoklu yetersizliğe sahip çocukların nesne kullanımına ilişkin bilişsel becerilerini değer- lendirmek amacıyla tasarlanmış, gözleme dayalı bir araçtır.73

ABC kaydı davranış öncesi ve davranış sonrasında neler olup bittiğine ilişkin, ayrıntılı bir biçimde veri toplamak için doğrudan gözlemlere yer veren kayıt türüdür.

Beceri analizi türleri; yapılış Sırasına Göre Beceri Analizi, Gelişimsel Aşamaya Göre Beceri Analizi, Güçlük Düzeyine Göre Beceri Analizi

1972 yılında güncellenmiş olan Callier- Azusa- G kapsamlı bir gelişimsel ölçektir. Bu ölçek özellik- le hem görme hem de işitme engeline sahip olan ya da ağır ve çoklu yetersizliğe sahip çocuklar için ge- liştirilmiştir. Öğretmenlerin eğitim programlarını ve ilerlemeyi ölçmeleri için tasarlanmış olan bu ölçekte değerlendirme çocuğun sınıf içindeki aktivitelerde gözlenmesi yoluyla yapılmaktadır.

Sosyal ve uyumsal becerilerin ölçülmesi ise öz- bakım, oryantasyon, oyun, rutinler, giyinme, yeme, iletişim deneyimi, serbest zaman, iş ve kişiler arası etkileşim üzerine yoğunlaşmaktadır.