ÇOKLU ENGELLİLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU

Genetik bozukluklara bağlı ortaya çıkan sendromlar, orta ve üzeri şiddette zihinsel yetersizlikle birlikte görülerek çoklu yetersizlikleri oluşturmaktadır. En çok karşılaşılan ve çoklu yetersizliğe neden olan sendromlar arasında Rett sendromu, Angelman sendromu, Williams-Beuren sendromu, Prader-Willi sendromu, Cornelia de Lange sendromu, Sanfilippo sendromu, Fragile X sendromu, tuberoz sklerozis kompleksi ve diğerleri yer almaktadır. Bu sendromlar çeşitli gelişimsel sorunlar ve sağlık problemlerine yol açarak etkilenen bireylerin yaşam kalitesini düşürmekte ve kapsamlı sağlık bakımına ihtiyacı doğurmaktadır. Doğru yanıt D’ dir.

Çoklu yetersizliği olan serebral palsili bireyler esneklik, kas kuvveti, solunum işlevleri, kaba motor beceriler ve yürüyüş gelişimi için su içi aktivitelerden yararlanmaktadırlar. Havuz ortamında epilepsi krizi geçirebilecek bu bireyler için koruma amacıyla birebir çalışma, başın su üzerinde pozisyonlanması, sığ suda çalışma ve yakın olma gibi koruma önlemleri alınır. Doğru yanıt C’ dir.

Çoklu engeli olan bireylerde göğüs kafesiyle ilgili deformasyonlar arasında en sık kamburluk (kifoz) ve omurga eğrilikleri (skolyoz) gözlenmektedir. Bu bireylerin azalan hareket kabiliyetleri daha uzun süre oturmaya, solunum kapasitesinde ve etkili öksürme becerilerinde azalmaya, göğüs enfeksiyonlarında ve aspirasyon riskinde artışa yol açmaktadır. Bu tür deformasyonlar soluk alış-verişi sırasında akciğerlerin genişlemesi - daralmasını ve göğüs kafesinin yukarı-öne ve aşağı-içe hareketlerinin sınırlanmasına neden olmaktadır. Deformasyonların artmaması ve azaltılması için ortez, egzersiz, pozisyonlama ve ortopedik cerrahi yöntemlerine başvurulmaktadır. Doğru yanıt A’ dır.

Çoklu yetersizliği olan bireylerin yakın çevresindeki bakım personeli ile sosyal etkileşim içerisinde olması ve kurulacak olumlu ilişki ile sosyal- duygusal yetersizliğin yol açtığı diğer sorunların (sağlık, gelişim vb.) azaltılması mümkündür. Çoklu yetersizliği olan bireylerle sosyal etkileşimi geliştirmek ve pozitif bir ilişki sağlayabilmek için yoğun etkileşim terapisi (göz kontağı ve uyumu artırmakta), doğrudan iletişim yöntemi (sözlü ve sözsüz iletişim teknikleri kullanarak yetersizliği olan bireyle yakınlaşma), sosyal faaliyetler (örneğin piknik düzenleme, birlikte bir eğlence etkinliğine veya organizasyona katılma vb.) ve yetersizliği olan bireyin yapabildiği ve tercih ettiği aktiviteleri yaparak birlikte zaman geçirme (örneğin birlikte aktif video oyunu oynayarak eğlenme ve aktivite düzeyini artırma) yöntemlerinden yararlanılabilir. Evde veya kurumda bakım alan bireyler için yakın çevredeki bireysel ve kurumsal desteklerden yararlanma yolları aranmalıdır. Doğru yanıt A’ dır.

Çoklu yetersizliği olan bireylerin iyilik halini geliştirmede bağımsızlık ve kendini yönetme becerileri kazandırma oldukça önemlidir. Bireyin iyilik hâlini destekleyici uygulamalar (örneğin oyun, fiziksel aktivite, müzik dinleme veya film izleme gibi serbest zaman etkinlikleri vb.) arasından bireyin seçim yapmasını sağlamaya yönelik fırsatlar ve alternatifler oluşturmaya gereksinim vardır. Bakım personeli veya ebeveyn temelli seçimler ve karar alma süreçleri, yetersizliği olan bireylerin otonomisini olumsuz etkileyerek sosyal- duygusal iyilik hâlini sekteye uğratabilir. Seçim yapabilecek bireylere bu yeterliliği kullanmasına izin veren anlayışı günlük yaşam aktiviteleri ve toplumsal faaliyetler içerisine entegre etmeye ihtiyaç vardır. Yetersizliği olan birey tarafından yapılan bu seçimler bazen tek tip olabilir. Böyle bir durumda da yetersizliği olan bireyi, ihtiyacı olan ile talep edilenler arasında dengeli bir dağılım yapmaya yönlendirmek gerekebilir. Doğru yanıt B’ dir.

Çoklu engelliler yaşadıkları sınırlı dil gelişimi yüzünden kendileri de alternatif iletişim yolları geliştirebilirler. İfade edebildikleri birkaç sesi ya da kelimeyi farklı tonlarda söyleyerek farklı ihtiyaçlarını aktarmaya çalışırlar. Ayrıca el kol hareketleri, jest ve mimikleri ve işaretleri ile çevresine birçok mesaj verebilirler. Doğru yanıt D’ dir.

Yeni geliştirilen sağlık bakım modeli üç ana bileşeni kapsamaktadır. Bunlar; sağlığı geliştirmek ve iyilik halini artırmak, temel sağlık bakım koordinasyonunu sağlamak ve aile/bakım personeline sağlık ve bakım eğitimi sunmaktır. Dünyada gelişmiş ülkelerde değişen güncel sağlık bakım anlayışı ile yetersizliği olan bireylere yönelik standartlar oluşturma fikri oturmuş durumdadır. Bu fikir ve yeni modelin temelini aile-bakım personeli eğitimi oluşturmaktadır. Doğru yanıt C’ dir.

Çoklu yetersizliği olan bireyler gelişimin temel alanları olan motor, dil-iletişim, sosyal-duygusal, zihinsel ve uyumsal alanlarda sorun yaşamaktadırlar.

Zihinsel yetersizliği şiddetli düzeyde olan bireylerin hareket güçlüklerine sahip olması, hastalıkların ortaya çıkışını kolaylaştırmakta ve yaşam süresini sınırlandırmaktadır.

İşitme sorunları dört başlık altında incelenmektedir. Bunlar; iletimsel, duyu-nöral, miks ve işitsel işlemleme bozukluğudur.

Tekrarlı göğüs enfeksiyonu ve zatürreye yakalanmasını tetikleyen unsurlar; zayıf öksürme refleksi, aspirasyon, epilepsi, kalp hastalıkları, kas hastalıkları, serebral palsi, hipotoni gibi unsurlardır.

Yutma aşamalarında çeşitli sorunları olan ve yutmanın ciddi sağlık sorunlarını tetikleyebileceği bireyler için ağız yoluyla beslenmeye alternatif olarak tüple beslenme tercih edilebilmektedir.

Doğru seçenek A'dır.

D seçeneği dışındaki seçenekler sağlıklı beslenme önerilerindendir.

İfadelerin tamamı tuvalet becerisinde yaşanan sorunlar için yardımcı olabilecek önerilerdir.

Uyku; büyüme, gelişim, bellek, fiziksel ve psiko-sosyal iyilik hali için insanın temel gereksinimlerinden biridir.

Bireyin iyilik halini destekleyici uygulamalar(örneğin oyun, fiziksel aktivite, müzik dinleme veya film izleme gibi serbest zaman etkinlikleri vb.) arasından bireyin seçim yapmasını sağlamaya yönelik fırsatlar ve alternatifler oluşturmaya gereksinim vardır.

Türkiye Engellilerin Sorun ve Beklentileri Araştırmasına göre çoklu engellilik oranı, tüm engel grupları içerisinde % 18 olarak açıklanmıştır (TÜİK, 2010). Doğru cevap D'dir.

Epilepsi, beyinde hızlı ve bozulmuş elektrokimyasal ateşleme sonucu davranış ve bilinç işlevlerinde, duyusal ve motor işlevlerde ani ve beklenmedik değişikliklerdir. Doğru cevap B'dir.

Çoklu yetersizliği olan her bireyin kendine özgü epilepsi tablosu olup epilepsinin yönetilmesi için önleme, koruma ve ilk yardım tedbirleri izlenir. Doğru cevap E'dir.