ÇOKLU ENGELLİLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 6

Takvim yaşının 2 yaş veya yukarıda olması gerekmektedir.

Bir becerinin adım adım yönergelerle sistematik bir şekilde ifade edilmesine beceri analizi denir.

• Başkasına bağımlı olarak beslenme (kaşık dudaklarına dokundurulduğunda ağzını açma ve yiyeceği yutma),
• Parmakları kullanarak yeme,
• Kaşık kullanarak yeme,
• Bardaktan sıvı içme,
• Çatal kullanma,
• Bıçak kullanarak yiyecekleri sürme ve kesme,
• Yiyecek servis etme,
• Yemeğin üzerine tuz, baharat ve soslar ekleme,
• Yemek masasında görgü kurallarına uyma.

Çoklu engelli bireylerin ileride çatal/kaşık kullanarak yemek yeme becerilerini geliştirebilmeleri için mutlaka elle yemek yeme fırsatları sağlanmalıdır.

Emzikli bardak/kapların kesinlikle kullanılmaması gerekmektedir. Bu tür kaplar, sıvı içmede normal olmayan bir emme davranışının oluşmasına yol açtığından ileride normal bardaktan sıvı içmeyi öğrenmeyi zorlaştırmaktadır.

Çoklu engelli bireylerin bir gün içerisinde gerçekleştirmeleri beklenen giyinme ve kişisel temizlik becerileri;
• Diş fırçalama,
• Saç düzeltme ve tarama,
• El ve yüz yıkama,
• Duş alma veya banyo yapma,
• Deodorant kullanma,
• Giyinme,
• Soyunma ve
• Mevsime uygun giysiler seçme

Pasif model olma özellikle zincirleme (içinde birden çok beceri basamağı bulunan beceriler, örneğin el yıkama) becerilerin öğretiminde kullanılır. Bu yöntemde, öğretmen çoklu engelli öğrenciye model olarak kazak giyme veya el yıkama gibi
zincirleme bir becerinin tüm beceri basamaklarını gerçekleştirir. Daha sonra öğrenciden gözlemlediği beceriyi gerçekleştirmesi istenir.

Kişisel bakım becerileri;Yemek yeme becerileri, Tuvalet becerileri, Giyinme ve kişisel temizlik becerileri ve Eşyaların temizliği/bakımı olarak sınıflandırılmaktadır.

Ekip üyeleri, çoklu engelli bireylere kişisel bakım becerilerinin nasıl öğretileceği ve bireyin bu becerilerinin nasıl geliştirileceği konularında süreç içerisinde çeşitli kararlar alıp gerekli durumlarda uyarlamalara yer verirler.

Çoklu engelli bireyler için kişisel bakım beceri öğretim programı geliştirme ve uygulama aşamasında, aşağıda sıralanan kriterler göz önünde bulundurulmalıdır:
• Ekip üyeleri ile işbirliği içinde olmak
• Bireyin içinde bulunduğu kültüre, yaş ve gelişim düzeyine uygun, aynı zamanda sosyal olarak geçerli öğretim süreçlerine yer vermek
• Akranları sürece dâhil etmek
• Uyarlamalara yer vermek
• Etkili bir değerlendirme sürecine yer vermek ve değerlendirme sonuçlarını kullanmak
• Öğretim için uygun ortamları ve süreleri belirlemek
• Etkili bir öğretim yöntemi seçmek

Uyarlama yaparken dikkat edilmesi gereken temel nokta, çoklu engelli bireyin uyarlamadan en üst düzeyde yarar elde edebilmesi için, sunulacak desteğin ne zaman silikleştireleceği ve ortadan kaldırılacağının belirlenmesidir.

Öğrenmenin dört temel aşaması bulunmaktadır. Bunlar; (a) edinim, (b) akıcılık, (c) kalıcılık ve (d) genelleme olarak sıralanmaktadır

Tuvalet becerisi; öğrenilmesi uzun bir zaman aldığı ve içsel bazı uyaranlara (mesane doluluğu, bağırsak baskısı vb.) karşı farkındalık gerektirdiği için öğretilmesi en zor kişisel bakım becerilerinden biridir

Yemek yeme becerisi için ön koşul beceriler; emme, dudaklarını kapalı tutabilme, yutma, ısırma ve çiğneme becerilerinin yanı sıra boğazına yemek takıldığında öğürme refleksi olarak sıralanmaktadır

Çoklu engelli bireylere giyinme ve kişisel temizlik becerilerinin öğretiminde sıklıkla kullanılan öğretim yöntemleri aşağıda sıralanmıştır:
• Gözleyerek öğrenme ve model olma,
• Pasif model olma
• Videoyla kendine model olma,
• Eş zamanlı ipucuyla öğretim.

Yemek yeme, bireyin yaşamı için en işlevsel ve en sık kullanılan kişisel bakım becerileri arasında yer almaktadır

Bakım personellerinin, çoklu engelli bireyleri desteklemede kullanabilecekleri öneriler şunlardır: Çoklu engelli bireyin, engel durumu ile ilgili her ayrıntıyı öğrenin, Çoklu engelli bireyin gereksinimlerini bilin ve onun güçlü yanlarına odaklanın, Çoklu engelli bireylerle çalışan diğer uzmanlarla bir takım olun, Çoklu engelli birey için yardımcı/destekleyici teknolojileri araştırın, Uygulama ve pekiştirme, Çalıştığınız bireye yerine getirebileceği günlük işler verin, Çalıştığınız çoklu engelli bireyin destek programına hâkim olun, Uyarlamalar yapın, Çalıştığınız bireyin ihtiyacı olan destek hizmetlerinden faydalanmasını sağlayın, Çalıştığınız bireyin bağımsızlığını destekleyin

Kişisel bakım becerilerini kendi başına yerin getirebilmek, bireyin ebeveynlerinden bağımsızlaşmasının ilk adımı olarak görülmektedir. Doğru yanıt B şıkkıdır.

Çoklu engellilere kişisel bakım becerilerinin öğretimi aşamasında; öğretmenler öncelikle aile üyeleri, bireye hizmet sunan diğer alan uzmanları, genel eğitim öğretmenleri ve çoklu engelli bireyler ile bir ekip oluştururlar. Bu ekip; öğretilecek becerileri seçme, öğretimsel hedefleri düzenleme, öğretim programları geliştirme ve bireyin performansını izleme konularında iş birliği içerisinde çalışır. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Kültüre uygunluk ölçütü; çoklu engelli bireyin ve aile üyelerinin içinde yaşadıkları
kültürel özellikler, dinî inanışlar ve değerlerin dikkate alınması anlamına gelmektedir. Bu ölçüt, öğretim süreçlerinde halen yeteri kadar dikkate alınmamaktadır. Bu da; kişisel bakım becerilerinin öğretiminde başarısızlığa yol açabilmektedir. Örneğin; bazı kültürlerde katı yiyecekler yenirken kaşık/çatal kullanılmamaktadır. Böyle bir kültürün içerisinde yaşayan çoklu engelli bir bireyin, kültürel özellikleri araştırılmadan bireye çatal/kaşık kullanarak yeme becerisini öğretmeye çabalamak zaman kaybından başka bir işe yaramayacaktır. Doğru yanıt D şıkkıdır.