ÇOKLU ENGELLİLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 4

Beceri öğretiminde değerlendirme sürecine yer vermek aşağıdaki nedenlerden dolayı önemli ve gereklidir. Değerlendirme sayesinde;

• Bireyin sergileyebildiği beceriler belirlenir. • Bireyin sergileyemediği ya da eksik olarak gerçekleştirdiği beceriler belirlenir. • Bireyin öğrenmediği becerilerin hangilerinin, şu anda ve gelecekte içinde bulunacağı ortamlarda öncelikli beceriler olduğu belirlenir. • Bireyin beceriyi nasıl sergileyeceği (hangi beceri basamaklarını gerçekleştirerek) belirlenir. • Bireyin kazandığı beceriyi akıcı bir şekilde gerçekleştirip gerçekleştiremediği belirlenir. • Bireyin kazandığı beceriyi farklı ortamlarda gerçekleştirip gerçekleştiremediği belirlenir. • Bireyin öğretim süreci sonucunda sağladığı ilerleme ortaya koyulur. • Öğretim sürecinde herhangi bir değişiklik yapmaya gereksinim olup olmadığı belirlenir.

Edinim aşaması: Öğrenmenin bu aşamasında birey, herhangi bir destek olmadığında becerinin nasıl gerçekleştirileceğini bilemez durumdadır (değerlendirme sonuçlarında beceri basamaklarını %0 ile %60 doğrulukta gerçekleştirir). Öğrenmenin bu aşamasında amaç, bireye beceri basamaklarının nasıl gerçekleştirileceğine yönelik olarak mümkün olan en üst düzeyde bilgi sağlamaktır.

Geleneksel tuvalet öğretim yönteminde tuvalet öğretimi denemeleri mesane ve bağırsakların doğal sürecinde dolu olduğu zamanlarda gerçekleştirilmektedir.

Tuvalet becerisinin ilk aşaması olan tuvalet sıklığının düzenli hale gelmesi aşamasında birey tuvaletini belirli periyotlarla düzenli olarak yapmayı öğrenmektedir. Bu aşamada, birey olası tuvalet zamanlarında kendisine hatırlatıldığında veya tuvalete gitmesi için destek olunduğunda kuru kalmaya başlar.

Bu tuvalet öğretim yönteminin “hızlandırılmış” olarak betimlenmesinin sebebi, öğretim programının yüksek yoğunlukta sunulması ve öğrencilerin tuvalet becerisi performanslarında hızlı değişimlerin yaşanmasıdır. Hızlandırılmış tuvalet öğretim yöntemi her ne kadar avantajlı bir yöntem olarak gözükse de bu yöntem hakkında bazı soru işaretleri de bulunmaktadır. Hızlandırılmış tuvalet öğretim yöntemi ile ilgili çekinceler; (a) sıvı miktarının artırılmasının birey için tehlikeli olabileceği, (b) tuvalet öğretimi sırasında öğrencinin diğer öğretim fırsatlarından tamamen mahrum edildiği, (c) tuvalet öğretimi sırasında öğrencinin tipik gelişim gösteren akranlarıyla yaşayacağı olası iletişim fırsatlarından mahrum edildiği, (d) tüm bu ayrıştırmanın öğrenci için aşırı bir ceza durumu oluşturabileceği olarak sıralanmaktadır.

Yemek yeme becerisi için ön koşul beceriler; emme, dudaklarını kapalı tutabilme, yutma, ısırma ve çiğneme becerilerinin yanı sıra boğazına yemek takıldığında öğürme refleksi olarak sıralanmaktadır.

Çoklu engelli bireylerin bir gün içerisinde gerçekleştirmeleri beklenen giyinme ve kişisel temizlik becerileri; • Diş fırçalama, • Saç düzeltme ve tarama, • El ve yüz yıkama, • Duş alma veya banyo yapma, • Deodorant kullanma, • Giyinme, • Soyunma ve • Mevsime uygun giysiler seçme olarak sıralanmaktadır.

Çoklu yetersizliği olan bireylerin eğitiminde müzik, özel eğitimde kullanılan öğretim yaklaşımları (etkinlik temelli öğretim/gömülü öğretim gibi) ile iş birliği içinde bir “alternatif öğretim yaklaşımı” olarak kullanılabileceği gibi bir “geçiş, boş zaman, oyun etkinliği” olarak da planlanabilir. Aynı zamanda özel eğitim sürecinde müzikten bir “motivasyon kaynağı”, “bir öğretim aracı”, öğretim sürecinde ihtiyaç anında “bir ipucu”, “bir pekiştireç” ve “bir ödül” olarak da yararlanılabilir. Doğru cevap E'dir.

Müziğin çoklu yetersizliği olan bireyler ile “eğitsel” amaçlı kullanımı içerisinde müziğin “bireysel, sosyal, kültürel ve terapötik” işlevlerine işaret eden noktalar da karşımıza çıkabilir. Her birey kendine özgü olduğundan toplumsal değil, bireysel işlevden söz etmek daha doğrudur. Doğru cevap A'dır.

Müzik yolu/aracılığıyla eğitimde kullanılacak temel etkinlikler, sadece bireysel değil hem bireysel hem grup ile şarkı söyleme, bireysel ya da grup ile enstrüman çalma, ritmik çalışmalar, yaratıcı hareket ve dans etkinlikleridir. Ancak müzik terapide gruptan ziyade her birey ile terapist-hasta ilişkisi içinde terapötik amaçlı müzik uygulamalrı yapılır. Doğru cevap E'dir.

Çoklu yetersizliği olan bireylerin rehabilitasyonunda müziğin kullanımına ilişkin genel amaçlar; bireyin temel ihtiyaçlarını karşılamak, bireyde kendilik duygusunu geliştirmek, belirli becerilerin geliştirilmesi, patolojik bir davranışın giderilmesi, müziğin güzelliğine karşı farkındalık ve hassasiyet geliştirmek, kişiler arası ilişki kurmak veya var olan ilişkileri yeniden yapılandırmaktır. Doğru cevap C'dir.

Davranışçı yaklaşımda müzik, çoklu yetersizliği olan bireyin hedeflenen olumlu davranışlarında artış sağlama ve pekiştirme, olumsuz davranışlarında azalma ve değişim sağlamak amacıyla kullanılır. Doğru cevap B'dir.

Reseptif müzik terapi yaklaşımında dinleme deneyimi, müziğin fiziksel, duygusal, zihinsel, estetik veya ruhani yönlerine odaklanabilir ve hastanın tepkileri deneyimin terapötik amaçlarına göre tasarlanabilir. Bu amaçlar şu şekilde sıralanabilir:

Alıcılığı (farkındalığı) desteklemek,

Belirli bedensel tepkiler uyandırmak,

Bireyi uyarmak ya da sakinleştirmek,

İşitsel/motor beceriler geliştirmek,

Duyumsal durumlar ve deneyimler sağlamak,

Diğerlerinin fikir ve düşüncelerini keşfetmek,

Hafızayı, hatırlamayı ve geriye dönüşleri kolaylaştırmak,

Hayaller ve imgelemler uyandırmak,

Bireyi bir topluluğa ya da sosyo-kültürel bir gruba bağlamak,

Yoğun ve ruhani deneyimleri tetiklemek. Terapötik amaçları olan bu yaklaşımda müziğin notalarını öğretmek bir amaç değildir. Doğru cevap D'dir.

Müziğin terapötik kullanımında aktif yöntem tercih edildiğinde yeterlilikleri doğrultusunda bireyin şarkı söyleme, çalgı çalma, müzik yaratma, doğaçlama gibi etkinliklerin birine ya da birden çoğuna yalnız kendi veya grup üyeleri ile birlikte aktif olarak katılması söz konusudur. Aktif katılımın şart olmadığı ya da eser miktarda katılımın takdir gördüğü reseptif yöntemlerde, hastanın canlı ya da kayıttan bir müziği dinlemesi ve bu deneyime suskunlukla, sözlü şekilde veya diğer ifade biçimlerini kullanarak tepki vermesi amaçlanmaktadır. Doğru cevap E'dir.

Müzik ile hareket etkinlikleri çoklu yetersizliği olan bireyler için hareket kontrolü ve koordinasyon geliştirmek, beden imaj hissi ve bedensel farkındalık geliştirmek için de oldukça yararlıdır. Bu amaçlarla yapılabilecek etkinlikler; müziğe pasif hareketle tepki verme, eylem şarkıları, hareket taklit şarkı ve dansları, belirli beden bölümlerini hareket ettiren şarkılar ve danslar, tüm bedeni belirli şekillerde hareket ettiren şarkılar ve danslar, müziğe yaratıcı hareketle tepki verme, müzik ile rahatlama egzersizleridir. Bir şarkıyı dinleme motor beceriyi desteklemez. Doğru cevap E'dir.

Zaman bileşeni, birim vuruşun kaça bölündüğünü ifade eden ritmik kalıplar, temponun hızlı ya da yavaş oluşu, veya zaman birimlerinin gruplanışı ile beyni meşgul eder. Doğru cevap B'dir.

Çoklu yetersizlik, en az üç değil, iki veya daha çok yetersizliğin birlikte görüldüğü bir yetersizlik durumudur. Doğru cevap D'dir.

Çoklu yetersizlik, iki veya daha çok yetersizliğin birlikte görüldüğü bir yetersizlik durumudur.

Tüm diğer özel gereksinimli bireyler gibi, çoklu yetersizliği olan bireyler için de Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) hazırlanır. BEP hazırlanırken her bireyde farklı ve tek olan yetenek, ihtiyaç, bireysel özellikler, güçlü ve zayıf yanlar göz önünde tutulmalıdır.

Ses, zaman, doku, yapı ve dinamikler gibi alt bileşenleri bünyesinde barındıran müzik, dinlendiğinde ya da icra edildiğinde insan beyninde yoğun bir nörolojik etkileşim ağı yaratır.