ÇOKLU ENGELLİLERİN BAKIM VE REHABİLİTASYONU - Deneme Sınavı - 19

Fırsat Öğretimi: Öğrenci ve yetişkin arasındaki etkileşime odaklanılır (Vuran, 2004). Burada etkileşim öğrenci tarafından başlatılır ve öğrencinin ilgilendiği nesne ve olay belirlenerek bu nesne ve olay ile ilgili konuşulur, öğrencinin bir tepki vermesi sağlanır.

Öğretilecek becerilerin seçiminde becerinin öğrenci ve ailesi açısından işlevsel olması oldukça önemlidir.
Öğrenci için öncelikli becerilerin, yani işlevsel becerilerin belirlenmesi için aşağıdaki adımlar izlenir :
• Öncelikle öğrenci, beceri listelerinin olduğu formlar ile değerlendirilir.
Bu formlar kaba değerlendirme formları, gelişim envanterleri
ve akademik beceriler için ders programlarında yer alan kazanımlar
olabilir. Değerlendirmede öğrencinin fiziksel, bilişsel alanlar ve dil,
iletişim gibi tüm gelişim alanlarındaki durumu incelenir.
• Daha sonra aile ile görüşme yapılarak, öğrencinin hangi becerileri
ne düzeyde gerçekleştirdiği ve ailenin çocuğunun öncelikle hangi
becerileri kazanmasını istediğiyle ilgili bilgi toplanır.
• Ayrıca öğrencinin zamanının büyük bir bölümünü geçirdiği ortamların
özellikleri ve öğrencinin bu ortamlarda günümüzde ve gelecekte
ne tür becerilere sahip olması gerektiği saptanır.

Tüm değerledirmeler sonucunda öğrencinin yapabildikleri ve yapamadıkları belirlenir. Bu belirlemeye
göre ortaya çıkan beceri listesinde öncelikli olarak en sık kullanılan, öğrencinin öğrenme aciliyeti olan
becerilere öncelik verilerek bir eğitim planı hazırlanır.

Tek basamaklı beceriler: Başlangıcı ve bitişi kolay ayırt edilebilen becerilerdir. Nesne ismi söyleme,
tabela okuma vs.

Zincirleme beceriler: Birkaç davranışın biraraya gelerek daha karmaşık bir avranış oluşturmasıdır.
Çorap giyme, bardaktan su içme vs.

Özel gereksinimli birey için öğretilecek beceriye
karar verilmesinin ardından, becerinin ne şekilde,
hangi koşullarda öğretileceği, öğrenci bu beceriyi
hangi düzeyde gerçekleştirirse öğrendi olarak kabul
edileceği belirlenir. Bunun için yapılacak 3 temel iş
şu şekildedir:
• Öğrencinin var olan performans düzeyinin
belirlenmesi
• Öğretim programının hazırlanması ve öğretimin
yapılması
• Öğretimin değerlendirilmesi

İleri Zincirleme Yöntemi 
1. Çorabı tutar.
2. Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
3. Çorabı giyer.

Geri Zincirleme Yöntemi
1. Ayak bileğine kadar giydirilmiş çorabı giyer.
2. Topuğuna kadar giydirilmiş çorabı giyer.
3. Ayak parmaklarına geçirilmiş çorabı giyer.
4. Çorabı giyer.

İleri Zincirleme Yöntemi 
1. Çorabı tutar.
2. Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
3. Çorabı giyer.

Geri Zincirleme Yöntemi
1. Ayak bileğine kadar giydirilmiş çorabı giyer.
2. Topuğuna kadar giydirilmiş çorabı giyer.
3. Ayak parmaklarına geçirilmiş çorabı giyer.
4. Çorabı giyer.

Öğretilecek becerinin ön koşul niteliğine göre hiyerarşik olarak sıralanmasıdır. Örneğin eldeli toplama işlemi becerisini öğretmeyi hedeflediğiniz öğrencinin öncelikle rakamlarla eldesiz toplama işlemi yapabiliyor olması gerekmektedir. Benzer şekilde bağcıklı ayakkabı giymeyi hedeflediğiniz öğrencinizin öncelikle bağcıksız, nispeten kolay giyilebilir (babet ayakkabı gibi) bir ayakkabıyı bağımsız şekilde giyiyor olabilmesi gerekmektedir. Öğretmenlerin öğretilmesi planlanan beceri için ön koşul niteliği taşıyan becerileri belirlemeleri ve öğrencilerine bu beceriyi ancak ön koşul becerileri sağlar hâle geldikten sonra öğretmeye başlamaları gerekmektedir. Bu durum gelişimsel aşamaya göre beceri analizi ile aşılabilmektedir.

Gelişimsel aşamaya göre beceri analizi, öğretilmesi hedeflenen becerinin kendi içindeki çeşitlilikleri arasında hiyerarşik olarak bir sıralama yapılması, bu hiyerarşideki hangi basamaktan itibaren öğretime başlanması ve ne şekilde ilerlenmesi gerektiği konusunda öğretmene yol göstermektedir. Buna göre çıkarma işleminin öğretiminde hiyerarşik bir yapı olmalıdır. Öğretim basamakları basitten zora doğru belirlenmelidir.

1. Tek basamaklı bir sayıdan tek basamaklı bir sayıyı çıkarma 
2. İki basamaklı bir sayıdan tek basamaklı bir sayıyı onluk bozmayı gerektirmeyecek şekilde çıkarma
3. İki basamaklı bir sayıdan iki basamaklı bir sayıyı onluk bozmayı gerektirmeyecek şekilde çıkarma
4. İki basamaklı bir sayıdan tek basamaklı bir sayıyı onluk bozmayı gerektirecek şekilde çıkarma
5. İki basamaklı bir sayıdan iki basamaklı bir sayıyı onluk bozmayı gerektirecek şekilde çıkarma

Öğrencinin beceriyi tam olarak öğrenebilmesi için ne tür bilgilendirmenin, hangi yolla yapılacağının belirlenmesidir. Örneğin diş
fırçalama becerisi için aşağıdaki belirtildiği gibi sunum şekline göre beceri analizi yapılabilir:
• Silinebilir bir kâğıttaki (asetat kâğıdı gibi) diş resmini gerçek diş fırçası ile fırçalar.
• Büyük diş maketi üzerindeki dişleri gerçek diş fırçası ile fırçalar.

• Oyuncak bebeğin dişlerini gerçek diş fırçası ile fırçalar.
• Kendi dişlerini fırçalar.

Ses, beyinde ince ya da kalın, inici ya da çıkıcı, sıralı ya da atlayıcı, ezgisel ya da armonik açıdan işlem görür.

Zaman bileşeni, birim vuruşun kaça bölündüğünü ifade eden ritmik kalıplar, temponun hızlı ya da yavaş oluşu, veya zaman birimlerinin gruplanışı ile beyni meşgul eder.

Müziğin doku bileşeni müziğin tek sesli ya da çok sesli algılanmasının beyinde yarattığı etkiye işaret eder. Doğru cevap C'dir.

Yapı bileşeni müziğin içindeki bölümlerin birbiriyle ilişkisi ve tekrarlanışı ile ilişkilendirilebilir.

Müziğin dinamik bileşeni dinlenen ezginin yüksekten alçağa, farklı düzeylerde duyuluşu ile ilgilidir. Doğru cevap E'dir.

Müzik fiziksel ve psiko-motor alan ile etkileşime geçtiğinde hareket ögesi ile birleşerek yaratıcı hareket ve dans etkinliği olarak uygulanır.

Müzik dil ve iletişim alanı ile etkileşime geçtiğinde söz, şiir gibi dil ögeleriyle buluşur. Böylelikle tekerlemeler ve şarkılar oluşur ve sesletimden bir adım öteye geçerek sözel içeriği bünyesinde barındıran bir şarkı söyleme etkinliği olarak karşımıza çıkar.

Çoklu yetersizliği olan bireyler söz konusunda olduğunda ise müzik ve müziğin kullanımı, bu bireylerin eğitiminde etkili bir yol olarak düşünülebilir. Bir yol olmanın yanı sıra müzik tüm diğer eğitsel alanlara kapı açan bir araç olarak kişilere dünyanın karmaşası içinde yollarını bulmada yardım eder. Bu durumda çoklu yetersizliği olan bireyler ile eğitsel amaçlı kullanıldığında müzik ve eğitim ilişkisi “müzik yolu/aracılığıyla eğitim” olarak açıklanabilir.

Bireyin temel ihtiyaçlarını karşılamak: Birinci amaç çoklu yetersizliği olan bireye güven veren, koşulsuz kabul gördüğü, sevildiği tepkisel bir çevre yaratarak onun kendisini ifade edeceği çeşitli yollar bulmasına fırsat vermek şeklinde ifade edilir. Özellikle yetersizliği olan bireyle müzikal bir çerçevede iletişim kurmanın ve onunla müzik yoluyla buluşmanın öneminden bahsedilir. Bruscia’ya göre bu amaç müzikal etkileşim, güven oluşturma ve direnci azaltma alt hedeflerini kapsar.