COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI II - Deneme Sınavı - 3

Organizmik: İnsanın bilinçli düşüncesine katkı sağlayan bilinçdışı bir süreçtir ve kişiliğin en derinlerinde insanın kendisi için neyin iyi olup olmayacağını bilmesidir.

Mekân kavramı, gerek “konum” gerekse “yer” olarak sosyal bilimlerin pek çok alanı içerisinde her zaman yer almıştır.

Paradigma: Bilimsel araştırmalarda neyin, niçin ve
nasıl araştırılacağını ve bulguların nasıl yorumlanacağını
denetleyen öncülleri ifade eder. Amerikalı fizikçi,
tarihçi ve bilim felsefecisi olan Thomas Samuel Kuhn
(1922-1996) tarafından önerilen bu kavram, bilim
adamları tarafından kabul görmüş olan inançlar bütününe
veya problemlerin nasıl anlaşılması gerektiği
konusunda hemfikir olunan gelenekleri anlatmak
amacıyla kullanılmıştır. Kuhn’a göre bilimsel sorgulamanın
temelinde paradigma yatmaktadır ve bir konuda
zihinsel veya kavramsal modele sahip olmak demek
o konuda bir paradigmaya sahip olmak demektir.

Antropoloji ile coğrafyanın ortak noktası insan ve onun yaşadığı mekândır.

Mekânsal yöntemlerin ve özellikle CBS’nin sosyal
bilimlerdeki başlıca uygulama alanları şunlardır;
• Jeodemografi
• Pazarlama
• Suç analizleri
• Perakende konumu ve analizi
• Sağlık
• Acil durum planlaması
• Eğitim
• Ulaşım
• Çevresel adalet
• İşsizlik
• İklim değişikliği (Ballas vd. 2018).

Genel olarak bir jeodemografik sınıflandırma oluşturmanın adımları, aşağıdaki gibi özetlenebilir (Everitt ve ark., 2001; Vickers, 2006).
• Kümeleme ögeleri (bunlar CBS ortamındaki coğrafi alanlar olacaktır).
• Kümeleme değişkeni (nesnelerin öznitelikleri, örn. işsizlik oranı, ortalama hane geliri, yaş gruplarına
göre nüfus),
• Değişken standardizasyonu,
• Yakınlık ölçüsü,
• Kümeleme yöntemi,
• Küme sayısı,
• Yorumlama, test etme ve çoğaltma.

Sosyal bilimlerdeki verileri CBS ortamına aktarabilmek
ve harita oluşturabilmek için şu yollar
izlenmelidir;
• Sosyal (bileşik) indeksin amacına karar verilmesi
(ör. yoksulluk, mutluluk, suç ve sağlıkla
ilgili uygulamalar vb.).
• Amaca bağlı olarak değişkenlerin seçilmesi
(gelir düzeyi, memnuniyet oranları).
• Bileşenin ölçü biçiminin belirlenmesi (ör.
yüzde, ortalama oran, sıralamalar vb.).
• Dağılımın düzenli veya düzensiz olmasına
karar verilmesi,
• Bileşenlerin ağırlığının ve yeniden ölçeklendirmenin
belirlenmesi, (Farklı değişken ve
farklı ağırlıklar) (Ballas vd. 2018).

CBS ile işsizlik oranlarına ait öznitelik verilerin
korelasyonu sonucu ortaya çıkan analizlerinde yapılabilecek
sorgu örnekleri şunlardır;
• Bir şehrin hangi bölgelerinde ulusal ortalamanın
üzerinde işsizlik oranları vardır?
• İşsizlik ve buna bağlı olarak yoksulluk ve
suç oranları arasında mekânsal bir ilişki var
mıdır?
• Bir şehirdeki yoksul ve zengin mahalleler
nerelerdir?
• Ortalama işsizlik oranı ile her bir marketin
hizmet verdiği yakın çevre hakkında sosyal
sınıf profili nedir? vb. gibi.

“Kayıt” aşamasında yapılan işlemler sırasıyla Analiz etme-Tarihlendirme- İlişkilendirme-Yorumlama-Belgeleme şeklindedir. Dolayısıyla doğru seçenek D seçeneğidir.

Arkeolojik araştırma sürecine ilişkin verilenlerden C seçeneği yanlıştır.

Arkeolojide, görüntüsü höyüğe benzeyen ancak ondan çok daha küçük olan, mezar odasının inşa edilmesinden sonra üzerinin dev bir toprak yığınıyla örtülmesi sonucunda oluşan, insan yapımı tepeye Tümülüs/Kurgan denir. Dolayısıyla doğru cevap C’dir.

Arkeolojik araştırma sürecinin “Kayıt” aşamasına ilişkin verilenlerin hepsi doğru olup cevap E seçeneğidir.

İHA Sistemleri, arkeolojik alanlarda konumsal veri üretim sistemleri içinde yer alan hava sistemlerindendir. Dolayısıyla doğru seçenek E seçeneğidir.

GNSS Sistemlerine ilişkin verilenlerin hepsi doğrudur. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Sismoloji, jeoloji, çevresel çalışmalar ve son dönemlerde arkeolojik çalışmala­rında da sıklıkla kullanılmaya başlayan, yerin altından veri toplayan ve bu verileri kaydeden jeofizik tabanlı bir ölçüm sistemi Yersel Radar Sistemleridir. Doğru cevap C seçeneğinde verilmiştir.

Arkeolojik alanlarda Yersel Lazer Tarayıcı Sistemleri verilen uygulamaların hepsinde kulanılabilmektedir. Dolayısıyla doğru cevap E seçeneğidir.

Aktif algılama yapan RADAR uyduları, üzer­lerine yerleştiren antenler aracılığıyla farklı mik­rodalga boylarında enerjiyi yeryüzüne göndererek ve cisimlerden geri yansıyan enerjiyi kaydederek veri üreten sistemlerdir. Bu sistemler aktif sistem­ler oldukları için gece ve gündüz çalışabilmekte ve bulutlu havalarda yeryüzüne ait konumsal veri toplayabilmektedir. Ayrıca bu sistemlerde kullanılan RADAR antenleri dalga boyuna göre orman altından ve yerin birkaç metre altından veri elde edebilmektedir. Dolayısyla doğru cevap E’dir.