COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI I - Deneme Sınavı - 5

Maruz Kalma; Tehlikeye açık alanlarda yerleşik insanların, altyapı, konut, üretim kapasitelerinin ve insana ait diğer somut varlıkların durumudur. Cevap A'dır.

Tehlike (Hazard): Can kaybına, yaralanmaya ya da diğer sağlık bozucu etkilere, mal varlığının zarar görmesine, sosyal ve ekonomik işleyişin kesilmesine veya çevresel bozulmaya neden olabilen süreç, olgu ya da insan faaliyetidir. Cevap B'dir.

Zarar görebilirlik; Bireyin, topluluğun, varlıkların ya da sistemlerin tehlikelerin etkilerine karşı savunmasızlığını artıran fiziksel, sosyal, ekonomik ve çevresel faktörlerin ya da süreçlerin belirlediği koşullar. Cevap C'dir.

Müdahale, afet anı veya mümkünse hemen öncesinde yapılması gereken faaliyetlerdir. Afetin etkilerinin belirlenmesi, hasar tespiti, arama ve kurtarma çalışmaları, toplum sağlığı ve güvenliğini sağlama, ulaşım, barınma, hasarlı sistemlerin onarımı ve yeniden işletilmesi gibi çalışmaları kapsar. Cevap D'dir.

Kriz yönetimi; afet sonrası yeniden düzeltme çalışmalarını kapsayan müdahale ve iyileştirme ana evrelerini tanımlar. Cevap E'dir.

Karelaj; mikro bölgeleme çalışmaları coğrafi bilgi sistemi ile yapılan çalışmalar olduğundan, çalışmalar sırasında interpolasyon ve ekstrapolasyon yapılması gereken kısımlar olarak anımlanır. Cevap A'dır.

jeoistatistik; coğrafi konumuyla ilişkilendirilmiş her türlü verinin araştırılması, veri anomalilerinin tanımlanması, ölçüm alınmayan nokta için en uygun tahminin yapılması, belirsizliğin tanımlanması, yüzey oluşturulması amacıyla konumsal verilerin istatistiksel modellenmesini sağlar. Cevap B'dir.

Bir organizasyon (örgüt), topluluk ya da toplumda afet risklerini yönetmek ve azaltmak ve dayanıklılığı güçlendirmek için var olan tüm güçlü yönlerin, özelliklerin ve kaynakların birleşimi kapasite olarak tanımlanır. Cevap C'dir.

Risk yönetimi; afet öncesi önlem almaya yönelik çalışmalarını kapsayan zarar azaltma, hazırlıklı olma ana evrelerini tanımlar. Cevap D'dir.

Müdehale; kriz yönetiminin bir unsurudur. Cevap E'dir.

T.C. İçişleri Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı tarafından 2012 yılında yürürlüğe konulan, Ulusal Deprem Stratejisi (UDSEP-2023) programı kapsamında en önemli hedeflerin; depremleri öğrenmek, deprem güvenli yerleşme ve yapılaşma, ilk 72 saat depremlerin etkileriyle baş edebilmesi olduğu görülmektedir.

Doğa kaynaklı ya da teknolojik tehlikeler, yüksek hasar görebilirlik (kırılganlık) ve risk faktörleriyle birleştiğinde büyük afetler yaşanabilmektedir. Dünyada afetlerden kaynaklanan maddi hasarın yıllık ortalama 314 milyar ABD dolarına ulaştığı tahmin edilmektedir.

Afet toplumun tamamı veya belli kesimleri için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal hayatı ve insan faaliyetlerini durduran veya kesintiye uğratan, etkilenen toplumun baş etme kapasitesinin yeterli olmadığı doğa, teknoloji veya insan kaynaklı olaydır. Afet bir olayın kendisi değil, doğurduğu sonuçtur.

Sendai Çerçevesi, kapsamında “Afet riskini anlamak” eylemini gerçekleştirebilmek için ulusal ve yerel seviyelerde önem arz eden konular arasında coğrafi bilgi ile ilişkili olabilecek maddeler ise aşağıda listelenmiştir.

Maruz kalma (Exposure): Tehlikeye açık alanlarda yerleşik insanların, altyapı, konut, üretim kapasitelerinin ve insana ait diğer somut varlıkların durumu.

Afet yönetimi sürecinde coğrafi bilgi teknolojilerinin etkin bir şekilde kullanıldığı mikrobölgeleme çalışmaları kapsamında toplanan tüm veriler konumsal veri özelliği taşır.

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) doğal veya insan kaynaklı afetler için tehlikeli bölgelerin haritalanması, veritabanı oluşturma, bütünleşik afet bilgi sisteminin oluşturulması, afet bilgi envanterinin hazırlanması, görülebilirlik, eğim, bakım etki alanları belirleme, yüzey analizleri gibi birçok konuda kullanılan etkin bir araçtır. Ayrıca afet riski belirleme çalışmalarında altlık olarak kullanılabilecek bölgesel ve kentsel planlama çalışmalarında da coğrafi bilgi sistemi kullanılmaktadır.

Türkiye Deprem Tehlike Haritası, 18 Mart 2018 tarih ve 30364 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Türkiye Deprem Tehlike Haritası ve Parametre Değerleri Hakkında Karar” ile yeni harita resmi olarak yayınlanmıştır. Yeni harita 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe girecektir.

Zarar azaltma, modern afet yönetimi anlayışının en önemli evresidir. Çünkü olası bir afet durumunda meydana gelebilecek can ve mal kayıplarının azaltılması veya tamamen önlenmesine yönelik faaliyetleri kapsar. Karşılaşılan afetlerin olumsuz etkilerini gidermek ve yeniden yapılanma çalışmalarını yürütebilmek için gereken maliyet miktarları gün geçtikçe artmaktadır.

Mikrobölgeleme etüt çalışmaları ile imar planına esas yerleşime uygunluk değerlendirmelerinin tehlike belirleme ve risk azaltma planlarının hazırlanmasında kullanılması suretiyle afet risklerinin azaltılmasını, kentlerimizdeki çarpık yapılaşma ve yarattığı sorunların çağdaş şehircilik ilkeleri ve planlama esaslarına uygun olarak yeniden yapılandırılmasının sağlanması hedeflenmektedir.