COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE GİRİŞ

Coğrafi nesnelerin iki boyutlu harita düzleminde gösterilmesinde kullanılan matematiksel transformasyon işlemine harita projeksiyonu denir.

Veri sınıflarına göre renklendirilmiş, tonlanmış veya taranmış haritalara tematik harita adı verilir.

Konumsal veritabanları çok kullanıcılı ortamlarda veri ulaşımı sağlayabilmektedir.

Yukarıdaki yöntemlerden hiçbiri CBS sorgulama teknikleri arasında bulunmamaktadır.

Sözel veriler konumsal veri kaynaklarından biri değildir.

CBS sorgulama teknikleri öznitelik verisi ve konumsal sorgulama olmak üzere iki tanedir.

Çizgi kalınlığı coğrafi bilgi sistemlerinde vektör elemanları için kullanılan sembollerden biridir.

Harita projeksiyonu CBS veri kaynaklarından elde edilen verilerin sisteme aktarılma biçimlerinden biri değildir.

Yukarıdaki önermelerden hepsi CBS’de kullanılan tematik haritaların özelliklerinden biridir.

SQL sorgulama dili öznitelik verisi sorgulamada kullanılmaktadır.

Ülkemizde coğrafi bilgi sistemi (CBS) projeleri genellikle sadece CBS kurmak için üretilmekte, proje çıktılarının ve ürünlerinin ne olacağı ve bu ürünlerin hangi sorunların çözümünü kolaylaştıracağı düşünülmemektedir. CBS rojelerindeki amaç önceden belirlenmeli, toplanan, saklanan ve güncellenen verilerden ne gibi sonuçlar elde edilebileceği başlangıç aşamasında tasarlanmalıdır. Unutulmamalıdır ki, CBS bir amaç değil, belirli bir amaca hizmet eden oldukça güçlü bir araçtır.

CBS’nin en önemli özelliği, konumsal veriler ile öznitelik verilerinin entegre bir yapıda yönetimini sağlamasıdır. CBS organizasyon yapısının kapsamına bağlı olarak kurum içi birimler veya kurumlar arası veri entegrasyonunu da organize edebilir. Bu organizasyonun en iyi şekilde yönetilebilmesi, iyi bir konumsal veritabanı tasarımı ile gerçekleştirilebilir. Bu nedenle, CBS projelerinin amacı başlangıç aşamasında doğru tanımlanmalı ve bu amaç doğrultusunda hedefe ulaşmak adına gerekli veri katmanları, kullanılacak veri modelleri, yazılım ve donanım özellikleri, veritabanı yapısı ve büyüklüğü, veri kaynaklarının neler olduğu ve nasıl elde edileceği belirlenmelidir.

Veritabanı teknolojileri geliştikçe öznitelik verileri için network, hiyerarşik ve ilişkisel veritabanı modelleri kullanılmış, harita elemanlarının geometrik ve konumsal özellikleri CBS yazılımları içerisinde saklanmaya devam edilmiştir.

Konumsal veritabanı CBS veri elemanlarının ve onların öznitelik verilerinin saklandığı, işlendiği ve yönetildiği genel çatıyı oluşturmaktadır. Gereksinim duyulduğunda masaüstü bilgisayarlarda, mobil donanımlarda, web ortamında veya sunucu platformunda hizmet verebilmektedir.

Konumsal veritabanları konumsal veri dışında, öznitelik verisi, topolojik ve mantıksal ilişkiler, modelleme yöntem ve sonuçları, yeryüzünden okunan ham arazi okuma ölçümlerini saklamakta ve işlemektedirler. Ayrıca konumsal veritabanlarında raster veri modelindeki uydu görüntüleri ve taranmış paftalar, bilgisayar ortamına aktarılmış resim, video ve ses dosyalarını da işlenebilmektedir.

Konumsal veritabanları ayrıca, ilişkisel veritabanı yapısında tanımlanan kurallar doğrultusunda tablolar arası ilişkilendirme uyarınca veri doğruluğu ve veri bütünlüğünü denetlemekte ve veri güvenliğini kontrol etmektedir. Konumsal veritabanları ölçeklenebilir mimarisi ile birçok CBS yazılımı tarafından tercih edilmektedir.

Konumsal veritabanları;

CBS’nin tek ve en büyük veri kaynağı yeryüzüdür. CBS verileri, yeryüzünden çeşitli yöntemlerle toplanmakta ve iki farklı veri tipinde üretilmektedir; konumsal ve öznitelik verileri. Konumsal veri kaynakları;
• Kâğıt haritalar,
• Hava fotoğrafları,
• Uydu görüntüleri,
• Arazi ölçümleri,
• Sayısal veriler

Öznitelik verileri birçok çeşitli formatta karşımıza çıkabilir. Bunlar ASCII formatta veri dosyaları olup doğrudan veritabanına aktarılabileceği gibi, Kâğıt haritalar üzerinde her bir elemanın açıklama bilgisi de olabilir. Öznitelik veri girişleri genellikle veriyi oluşturan ve/veya düzenleyenler tarafından sayısal ortama doğrudan klavyeden yapılmaktadır. CBS veri kaynaklarından elde edilen verilen genellikle;
• Tablet veya ekrandan sayısallaştırma,
• Taranmış veriden otomatik vektörizasyon,
• Her nesnenin koordinatlarını klavyeden girmek,
• Sayısal verinin dönüştürülmesi şeklinde sisteme aktarılmaktadır.

Konumsal veritabanlarında sorgulama, diğer veritabanlarından farklı olarak öznitelik verisinden konumsal veriye, konumsal veri elemanından öznitelik verisine doğru yapılabilmektedir. Konumsal veritabanlarını diğer veritabanlarından ayıran bu özellik, CBS’nin gücünün göstermektedir. CBS’de sorgulama teknikleri iki ana grupta toplanabilir.
• Öznitelik Verisi Sorgulama
• Konumsal Sorgulama