COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE GİRİŞ

Total station cihazları, normalde reflektör adı verilen ve jalon üzerine takılan bir aparat ile ölçüm yaparlar. Reflektör gelen ışığı aynı şekilde yansıtan bir aparattır. Böylece elektronik bir cihaz ile ölçüm yapılacağı zaman ışığın geliş ve gidiş zamanı ölçülerek aradaki mesafe otomatik olarak kolayca hesaplanır.

Hassas uzunluk ve açı ölçme amacıyla kullanılan cihazlar Total Station’dur. Bu cihazlar genelde iki üniteden oluşmaktadırlar. Bunlar ana ünite ve klavye adı verilen kontrol ünitesidir. Bu cihazlar düzeçlenerek kullanılması gereken cihazlardır. Düzeçleme işlemi cihazın altında bulunan ayar vidaları vasıtasıyla yapılır. Teknolojinin gelişmesine paralel olarak bu cihazların içlerinde Windows işletim sistemi bulunmaktadır. Bu sayede veri aktarımı ve cihazların kullanımları artık çok kolay bir hale gelmiştir. Total station cihazları ile daha önceden belirlenen noktalara aplikasyon işlemleri de rahatlıkla yapılmaktadır.

GPS (Global Positioning System = Küresel Yer Belirleme Sistemi ya da Küresel Konumlandırma Sistemi) her türlü hava şartlarında, gece-gündüz, 365 gün, 24 saat çalışabilen ve dünya üzerinde konumumuzu belirlemeye yarayan cihazlardır. Bu cihazlar, belli problemler (yoğun ağaçlı alanlar, yüksek gerilim hatları, binaların çok sık olduğu alanlar vb.) dışında çok iyi bir performans ile çalışabilen cihazlardır.

Sayısal harita; bilgisayar ortamlarında dosya ve veritabanı şeklinde saklanabilen haritalara Sayısal Haritalar denir. Sayısal haritalar ölçekli, koordinatlı ve veri tabanı etkileşimli haritalardır. Bunlar vektör, raster ve matris haritaları şeklinde üçe ayrılırlar.

GPS sistemleri; Uzay Bölümü (uydular), Kontrol Bölümü (yer istasyonları), Kullanıcı Bölümü (GPS alıcısı) olmak üzere 3 bölümden oluşmaktadır. Uzay bölümü (uydular); Dünya yüzeyinden yaklaşık olarak 20.000 km yükseklikte bir yörüngeye konumlandırılmış en az 24 uydudan (21 aktif uydu ve 3 yedek) oluşan bir sistemdir. Bu kadar yüksek mesafede bulunan uydular, Dünya üzerinde geniş bir görüş alanına sahiptirler. Bir GPS alıcısının koordinat belirleyebilmesi için en az 4 adet uyduyu görebilmesi gerekmektedir. Kontrol Bölüm (yer istasyonları); GPS uydularını sürekli olarak kontrol ederek doğru yörünge ve zaman bilgilerinin GPS alıcılarına yayılmasını sağlarlar. Kullanıcı bölümü (GPS alıcısı); yerdeki alıcıları ifade etmektedir. Dünya üzerindeki konumunu farklı amaçlar için kullanan herhangi bir kişi sistemin kullanıcı bölümünü teşkil eder.

Birbirlerini dik açı altında kesen iki doğrunun oluşturduğu sisteme “Dik Koordinat Sistemi” denir. Dik koordinat sistemi, bir düzlem içerisinde bulunan noktaların bir birlerine olan konumlarını belirlemek için kullanılır. Koordinat eksenlerinin kuzey yönü “+X”, güney yönü “-X”, doğu yönü “+Y”,batı yönü “-Y” olarak tanımlanır. Eksenlerin kesişim noktasına orjin (başlangıç) noktası adı verilir. X yönü absis, Y yönü ordinat olarak isimlendirilir. Bir noktanın absis ve ordinatı o noktanın koordinatını tanımlar.

Trigonometrik daire, yarıçapı 1 birim olan dairedir. Yatay ve düşey eksenler ile dört bölüme ayrılır. Trigonometrik dairede bölgeler saat ibresinin hareketinin ters istikametinde büyür. Jeodezik dairede ise, saat ibresi hareketi ile aynı istikamette büyür. Ölçme aletlerindeki açı ölçme bölüm dairesine ters düşmemek için jeodezik daire trigonometrik daireden farklılık gösterir.

Arazi ölçümlerinin, çizilen haritalar ve planlar yardımıyla parsellerin ve istenilen sahaların alanları hesaplanabilir. Alan hesapları alım şekline ve istenilen hassasiyete göre değişir. Alan hesapları dört şekilde yapılmaktadır.

1. Ölçü değerlerine göre alan hesabı,
2. Ölçü ve plan değerlerine göre alan hesabı,
3. Plan değerlerine göre alan hesabı,
4. Planimetre ile alan hesabı.

Bu yöntemlerden en uygunu, ölçü değerlerine göre hesap yöntemidir. Alan hesabında hata olarak sadece ölçü hataları etkilemektedir. Bu alanların ölçekli çizilmesi de gerekmemektedir. Bu yöntemin dışındaki diğer üç yöntemde ise alanın ölçekli olarak çizilmesi gerekmektedir.