COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 5

Konumsal veri kaynakları;kâğıt haritalar, hava fotoğrafları, uydu görüntüleri, arazi ölçümleri, sayısal veriler olarak sıralanabilir.

CBS veri kaynaklarından elde edilen veriler genellikle; tablet veya ekrandan sayısallaştırma, taranmış veriden otomatik vektörizasyon, her nesnenin koordinatlarını klavyeden girmek, sayısal verinin dönüştürülmesi şeklinde sisteme aktarılmaktadır.

Koordinatlarla ifade edilen konum bilgisinin gerçek konuma yakınlığına konumsal hassasiyet denir. Kağıt harita üzerinden çizimler ve ölçümlerin pafta üstündeki konumsal hassasiyetleri genellikle yaklaşık 0.5 mm’dir.

Ülke genelinde uydu görüntüsü ve/veya sayısal arazi modeli için 250 m ile 1 km arasındaki çözünürlük yeterli iken, il sınırları bazına gelindiğinde çözünürlüğün 30 m (Landsat TM) civarında olması gerekmektedir.

Kent merkezi haritası gösteriminde, ana caddeler 1:25.000 ölçeğinde görüntülenirken, tali sokaklar için bu ölçek 1:5.000 seçilebilir.

CBS’de sembol gösterimi vektör veri modeli için dört faklı kategoride irdelenebilir. Bunlar çizgi, nokta, alan ve etiket sembolleridir.

CBS’de sorgulama teknikleri iki ana grupta toplanabilir.

• Öznitelik Verisi Sorgulama • Konumsal Sorgulama

Tematik haritalar üç temel amaca hizmet ederler;

Öznitelik verisi sorgulama işleminde veritabanları için geliştirilmiş olan sorgulama dili SQL (Structured Query Language) kullanılmaktadır.

Konumsal veri kaynakları; - Kâğıt haritalar, - Hava fotoğrafları, - Uydu görüntüleri, - Arazi ölçümleri, - Sayısal veriler olarak sıralanabilir.

Konumsal veritabanları; - Merkezi ve/veya dağıtık mimaride çok çeşitli veri tiplerinin saklanmasına, - Birbirinden farklı model ve tipteki verilerin ilişkilendirilmesi ve karmaşık kuralların tanımlanmasına, - Şebeke ve topoloji kuralları gibi gelişmiş geometrik ilişki modellerinin kurulmasına, - Konumsal verinin entegrasyonunun sağlanması ve sürdürülmesine, - Çok kullanıcılı ortamlarda veri ulaşımı, girişi, düzenlemesi ve işlenmesine, - Konumsal verinin diğer bilgi teknolojisi veritabanları ile entegrasyonuna, - Veri saklama ünitelerinin kolaylıkla genişletilmesine, - Tanımlanabilir yeni nesne ve kuralların eklenmesine olanak sağlamaktadır.

Kağıt harita üzerinden çizimler ve ölçümlerin pafta üstündeki konumsal hassasiyetleri genellikle yaklaşık 0.5 mm’dir.

Kağıt harita üstündeki konumsal hassasiyet, genellikle yaklaşık 0.5 mm ise 1:5,000 ölçekli harita için konumsal hassasiyetin yeryüzündeki değeri 2.5 metre olmalıdır.

CBS’de konumsal veri gösteriminde kullanılan diğer bir olgu da sembollerdir. CBS’de sembol gösterimi vektör veri modeli için dört farklı kategoride irdelenebilir. Bunlar çizgi, nokta, alan ve etiket sembolleridir.Nokta elemanları için kullanılan semboller ise genellikle ikonlar ve geometrik şekillerden (daire, üçgen, kare, vb.) oluşmaktadır.

Öznitelik verisi sorgulama işleminde veritabanları için geliştirilmiş olan sorgulama dili SQL (Structured Query Language) kullanılmaktadır. SQL veritabanı sorgulamasında standart kabul edilen bir sorgulama dilidir.

Öznitelik Verisi Sorgulama: Öznitelik verisi sorgulama diğer veritabanı sorgulamalarında olduğu gibi özellik bilgi alanından istenilen verinin aranması şeklinde yapılır. Örnek verecek olursak, poligon tipindeki mahalle katmanında mahalle adı içinde “TEPE” olan mahalleleri seçme ve seçilen verileri göstermek için kullanılmaktadır. Bu sorgulama sonucu seçilen kayıtlar hem görsel, hem de tablo şeklinde gösterilebilmektedir.

Konumsal Sorgulama: Konumsal sorgulama konuma dayalı sorgulama olarak da adlandırılabilir. Örneğin bir mahallenin sınırları içindeki binaları seçme sorgusu konuma dayalı bir sorgulamadır.

Tematik haritalar üç temel amaca hizmet ederler; - Seçilen bölgede belirgin konumlarla ilgili spesifik bilgi sağlamak, - Konumsal dağılımlarla ilgili genel bilgi sağlamak, - Birden fazla dağılım bilgisini karşılaştırmak için kullanılmaktadır.

CBS konumsal verileri farklı temalarda gruplama özelliğine sahiptir. Katman yapısının temel ilkesi, farklı gruplardaki yeryüzü elemanlarını haritadaki gösterim karmaşasından kurtarmaktır. Katman yapısı CBS’nin en önemli özelliklerinden biridir. Projelendirme aşamasında, önce amaç belirlenmeli ve uygun katmanlar saptanmalıdır. Temaların yanı sıra konumsal veri tipleri (nokta, çizgi, poligon) katman tanımlamasında belirleyici bir parametredir. Nokta tipindeki veri elemanı ile poligon tipindeki veri elemanı aynı katman tanımı içinde bulunmamalıdır.

CBS projelerinde öncelikle çalışma alanının sınırları belirlenmeli ve bu alanda ulaşılmak istenen hedef tanımlanmalıdır. Daha sonra bu hedefe ulaşmak için izlenecek yol ve yöntemlerin neler olduğu ortaya konulmalıdır. Proje hangi kurum veya kuruluş için üretiliyor ise kurum gereksinimleri, kurumun yetkileri, kurum verilerinin CBS ile kurulacak konumsal veritabanı üzerinde toplanması gereği vurgulanmalıdır. Ancak proje sonrası kurumun net kar oranı coğrafi bilgi sistemi projelerinin çalışma alanının belirlenmesinde bir etken değil sadece projenin bir sonucudur.