COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 4

CBS projelerinin amacı başlangıç aşamasında doğru tanımlanmalı ve bu amaç doğrultusunda hedefe ulaşmak adına gerekli veri katmanları, kullanılacak veri modelleri, yazılım ve donanım özellikleri, veritabanı yapısı ve büyüklüğü, veri kaynaklarının neler olduğu ve nasıl elde edileceği belirlenmelidir. Projeyle ilgili kurumun yetkilerinin belirlenmesi ise projenin çalışma alanının belirlenmesini etkileyen bir unsurdur projenin  amacına ulaşmasını etkileyen bir unsur değildir.

Konumsal veritabanları konumsal veri dışında, öznitelik verisi, topolojik ve mantıksal ilişkiler, modelleme yöntem ve sonuçları, yeryüzünden okunan ham arazi okuma ölçümlerini saklamakta ve işlemektedirler. Ayrıca konumsal veritabanlarında raster veri modelindeki uydu görüntüleri ve taranmış paftalar, bilgisayar ortamına aktarılmış resim, video ve ses dosyalarını da işlenebilmektedir. Bu veriler arasında özel mülklere ait detay planlar yer almamaktadır.Konumsal veritabanları konumsal veri dışında, öznitelik verisi, topolojik ve mantıksal ilişkiler, modelleme yöntem ve sonuçları, yeryüzünden okunan ham arazi okuma ölçümlerini saklamakta ve işlemektedirler. Ayrıca konumsal veritabanlarında raster veri modelindeki uydu görüntüleri ve taranmış paftalar, bilgisayar ortamına aktarılmış resim, video ve ses dosyalarını da işlenebilmektedir. Bu veriler arasında özel mülklere ait detay planlar yer almamaktadır.

Konumsal veritabanları ayrıca, ilişkisel veritabanı yapısında tanımlanan kuralları doğrultusunda tablolar arası ilişkilendirme uyarınca veri doğruluğu ve veri bütünlüğünü denetlemekte ve veri güvenliğini kontrol etmektedir. Veri güvenliği bu sayede çift kanaldan kontrol edilmektedir. Bu sebeple sorunun yanıtı veri güvenliğidir.

Konumsal veritabanlarının sağladığı olanaklar arasında;

- Merkezi ve/veya dağıtık mimaride çok çeşitli veri tiplerinin saklanmasına,
- Birbirinden farklı model ve tipteki verilerin ilişkilendirilmesi ve karmaşık kuralların tanımlanmasına,
- Şebeke ve topoloji kuralları gibi gelişmiş geometrik ilişki modellerinin kurulmasına,
- Konumsal verinin entegrasyonunun sağlanması ve sürdürülmesine,
- Çok kullanıcılı ortamlarda veri ulaşımı, girişi, düzenlemesi ve işlenmesine,
- Konumsal verinin diğer bilgi teknolojisi veritabanları ile entegrasyonuna,
- Veri saklama ünitelerinin kolaylıkla genişletilmesine,
- Tanımlanabilir yeni nesne ve kuralların eklenmesine sıralanabilir. Yapı itibari ile çok farklı veri tipine imkan tanıyan konumsal veritabanlarının tek tip veri yapısını koruması düşünülemez. Bu nedenle tek tip veri yapısı konumsal veri tabanlarının olanakları arasında sıralanamaz.

CBS verileri, yeryüzünden çeşitli yöntemlerle toplanmakta ve iki farklı veri tipinde üretilmektedir; konumsal ve öznitelik verileri. Konumsal veri kaynakları; Kâğıt haritalar, Hava fotoğrafları, Uydu görüntüleri, Arazi ölçümleri ve sayısal veriler sıralanabilir. Meteorolojik veriler konumsal veri kaynakları arasında yer almamaktadır.

CBS veri kaynaklarından elde edilen verilen genellikle; tablet veya ekrandan sayısallaştırma, taranmış veriden otomatik vektörizasyon, her nesnenin koordinatlarını klavyeden girmek ve sayısal verinin dönüştürülmesi şeklinde sisteme aktarılır. Veri aktarımında rastgele veri türetilmez.

Yeryüzünün şekli üç boyutlu olduğundan üzerindeki üç boyutlu coğrafi nesnelerin iki boyutlu harita düzleminde gösterilmesinde kullanılan matematiksel transformasyon işlemlerine harita projeksiyonu denir.

Farklı katmanlarda saklanan konumsal veriler, gösterimde hedeflenen amaç doğrultusunda ve önceden belirlenmiş veri tip ve hassasiyetine uygun ölçeklerde, gösterime eklenir veya çıkartılır. Harita gösterimindeki amaca hizmet etmeyen veya ölçeğe uygun olmayan katmanlar gösterilmemelidir. Gereksiz detayların haritada gösterimi karmaşaya neden olacaktır. Detaylar ekran haritası üzerinde yaklaşıp uzaklaştıkça, diğer bir deyişle ölçek değiştikçe haritadan çıkarılıp eklenebilmelidir. Ölçekten bağımsız sabit boyutlu gösterimler ise ölçeğe uygunluğa aykırıdır.

Tematik haritalar üç temel amaca hizmet ederler. Bu amaçlar arasında; seçilen bölgede belirgin konumlarla ilgili spesifik bilgi sağlamak, konumsal dağılımlarla ilgili genel bilgi sağlamak, birden fazla dağılım bilgisini karşılaştırma yer alır. Ancak tematik veri sınıflarına göre renklendirilmiş, tonlanmış veya taranmış haritalardır.

Coğrafi nesnelerin iki boyutlu harita düzleminde gösterilmesinde kullanılan matematiksel transformasyon işlemine harita projeksiyonu denir.

Veri sınıflarına göre renklendirilmiş, tonlanmış veya taranmış haritalara tematik harita adı verilir.

Konumsal veritabanları çok kullanıcılı ortamlarda veri ulaşımı sağlayabilmektedir.

Yukarıdaki yöntemlerden hiçbiri CBS sorgulama teknikleri arasında bulunmamaktadır.

Sözel veriler konumsal veri kaynaklarından biri değildir.

CBS sorgulama teknikleri öznitelik verisi ve konumsal sorgulama olmak üzere iki tanedir.

Çizgi kalınlığı coğrafi bilgi sistemlerinde vektör elemanları için kullanılan sembollerden biridir.

Harita projeksiyonu CBS veri kaynaklarından elde edilen verilerin sisteme aktarılma biçimlerinden biri değildir.

Yukarıdaki önermelerden hepsi CBS’de kullanılan tematik haritaların özelliklerinden biridir.

SQL sorgulama dili öznitelik verisi sorgulamada kullanılmaktadır.

Ülkemizde coğrafi bilgi sistemi (CBS) projeleri genellikle sadece CBS kurmak için üretilmekte, proje çıktılarının ve ürünlerinin ne olacağı ve bu ürünlerin hangi sorunların çözümünü kolaylaştıracağı düşünülmemektedir. CBS rojelerindeki amaç önceden belirlenmeli, toplanan, saklanan ve güncellenen verilerden ne gibi sonuçlar elde edilebileceği başlangıç aşamasında tasarlanmalıdır. Unutulmamalıdır ki, CBS bir amaç değil, belirli bir amaca hizmet eden oldukça güçlü bir araçtır.