COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 14

CBS’nin babası olarak tanınan Roger Tomlison tarafından, 1963 yılında Kanada Coğrafi Bilgi Sistemi kurulmuştur. Bilgisayar tabanlı ilk CBS uygulaması olan bu projenin iki temel kuruluş amacı vardır. Birincisi Kanada Toprak Envanteri için toplanan verileri bilgisayar ortamında saklayarak analiz etmek; ikincisi de Arazi Yönetim Planları’nda kullanmak için istatistiksel veri oluşturmaktır. Proje tam olarak operasyonal anlamda 1971 yılında çalışmaya başlamış ve teknolojik gelişmelere uyum sağlayarak sürekli olarak geliştirilmiştir.

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNDE KULLANILAN ANALİZ YÖNTEMLERİ CBS diğer bilgi sistemlerinden farklı olarak, konumsal bilgiyi görsel platformda işleyebilen, saklayan, analiz edebilen bir karar destek sistemidir. Coğrafi Bilgi Sistemlerini farklı yapan beş (5) temel görsel analiz yöntemi; • Konumsal Kaynak Envanteri, • Ağ (Şebeke) Analizleri, • Yer Seçimi Analizleri,• Yüzey Analizleri, • Zamana Bağlı Konumsal Değişiklik Analizleri olarak sıralanabilir.

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN KULLANIM ALANLARI CBS konumsal veri toplama, depolama, analiz yöntemleri, vb. yetenekleri ile birçok konuda kullanım alanı bulmuştur. CBS’nin kullanım alanları uygulama bazında aşağıdaki başlıklar altında sıralanabilir. Mühendislik Uygulamaları: • Elektrik, Su, Doğalgaz Şebekeleri • Telekomünikasyon Ağı • Araç Takip Sistemleri Tarım Uygulamaları: • Bitki Örtüsü • Ekilebilir Arazi • Sulama Sistemleri • Tahıl Rekolte Tahmini • Toprak Haritaları Çevre Uygulamaları: • Erozyon Risk Analizleri • Su Kaynakları ve Kirlilik Analizleri • İklim Bilim Çalışmaları • Sel Bölgeleri Risk Analizleri • Doğal Hayatı Koruma Yerbilimleri Uygulamaları: • Maden, Petrol Alanlarının Tespit ve Envanteri • Jeolojik Haritalar • Deprem Risk Analizleri Ormancılık Uygulamaları: • Orman ve Ağaç Envanteri • Orman Bölgelerinin Korunması ve Sürdürülebilirlik Analizleri • Acil Orman Yangın Tespiti ve Müdahale Sistemleri Arkeoloji: • Arkeolojik Kazıların Haritalanması ve Kazı Envanteri • Tarihsel Sit Alanlarının Envanteri • Uydu ve Hava Fotoğraflarının İşlenerek Arkeolojik Yer Tespit Çalışmaları • Arkeolojik Ölçümler Kamu Uygulamaları: • Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemleri • Şehir Bölge Planlama Çalışmaları • Arazi Kullanım Haritaları • Altlık Harita ve İmar Planları • Kent Taşınmaz Envanteri • Tapu ve Kadastro Müdürlüklerinde Mülkiyet Envanteri • CBS Tabanlı e-devlet Projeleri • Kent içi Ulaşım Planları • Adres Yönetim Sistemi • Toplum Sağlığı Analizleri ve Haritaları • Suç Analizleri ve Haritaları

Çevre Uygulamaları: • Erozyon Risk Analizleri • Su Kaynakları ve Kirlilik Analizleri • İklim Bilim Çalışmaları • Sel Bölgeleri Risk Analizleri • Doğal Hayatı Koruma

Çevre Uygulamaları: • Erozyon Risk Analizleri • Su Kaynakları ve Kirlilik Analizleri • İklim Bilim Çalışmaları • Sel Bölgeleri Risk Analizleri • Doğal Hayatı Koruma

Kamu Uygulamaları: • Yerel Yönetimlerde Kent Bilgi Sistemleri • Şehir Bölge Planlama Çalışmaları • Arazi Kullanım Haritaları • Altlık Harita ve İmar Planları • Kent Taşınmaz Envanteri • Tapu ve Kadastro Müdürlüklerinde Mülkiyet Envanteri • CBS Tabanlı e-devlet Projeleri • Kent içi Ulaşım Planları • Adres Yönetim Sistemi • Toplum Sağlığı Analizleri ve Haritaları • Suç Analizleri ve Haritaları

Aşağıdakilerden hangisi Coğrafi Bilgi Sistemleri bileşenleri: Personel, Donanım, Yazılım ve Veri

Personel CBS’nin çalışmasındaki temel bileşenlerden biridir. Eğitimli CBS personeli; • CBS Yöneticisi • Veritabanı Yöneticisi • Yazılım Uzmanı • Sistem Analisti • Programcı

Veri setinin kalitesi kontrol edilerek CBS kullanıcılarına veri hakkında bilgi verilmelidir. CBS projelerinde bu yapıya metaveri adı verilir. Başka bir deyişle verinin verisi olarak da tanımlanabilir. Metaveri, konumsal verinin hangi kaynaktan üretildiğini, verinin üretiminde kullanılan yöntemleri, verinin kullanıcıya sunulmadan önce kullanılan format ve koordinat dönüşümlerini tanımlamalıdır. Ayrıca orijinal veri kaynağının üretim tarihini ve verinin sisteme aktarılma tarihini içermekle beraber, veride yapılan güncellemelerin ve güncelleme tarihlerinin de CBS kullanıcılarına metaveri ile sunulması gerekmektedir

1819 yılında modern istatistiğin ilk tematik haritası, Fransız Pierre Charles Dupin tarafından, siyah beyaz tonlama ve farklı tarama yöntemleri kullanılarak üretilmiştir.

CBS bileşenleri beş ana başlık altında toplanabilir:

Personel, Yöntem, Donanım, Yazılım ve Veri. Kurulan sistemin başarılı olabilmesi için beş temel CBS bileşeninin denge içinde çalıştırılması ve bileşenlerden birinin olmaması durumunda diğer bileşenlerin çalışamayacağının unutulmaması gereklidir. Dolayısyla işletim bir bileşen değildir.

CBS yazılımları veri girişini, verinin saklanmasını, yönetimini, koordinat sistemi dönüşümlerini, konumsal analizleri yapabilmenin yanı sıra birbirinden farklı birçok yöntemi entegre bir yapıda sunabilmektedir. Doğru cevap C'dir.

CBS ağ analizleri ile hizmet yönetimi ve otomatik haritalama alanlarında abone hizmeti sunan kurum ve kuruluşlara görsel analiz desteği sağlamaktadır. Örneğin elektrik, su ve gaz dağıtım kuruluşlarının şebeke yönetiminde kullanılabilmesinin yanı sıra o kuruluşların abone yönetim bilgi sistemleri ile entegre edilebilir. Böylece acil durumlarda elektrik, su ve gaz şebekelerinde hangi vanayı veya şalteri kapatırsam istenilen bölgedeki elektrik, su ve gazı kesebilirim sorularına yanıt bulunabilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Toprak Haritaları CBS'nin tarım uygulamalarında kullanımına örnek teşkil eder. Doğru cevap E'dir.

Deprem Risk Analizleri yerbilim uygulamalarına örnek teşkil eder. Doğru cevap A'dır.

CBS sayısal arazi modeli kullanarak doğal afetler için tehlikeli zonları, görülebilirlik, eğim, bakı, kapsama alanları gibi analizleri gerçekleştirebilir. Deprem, sel gibi doğal afetlerin, yükseklik verileri ile ilgili olan risk haritaları yüzey analizleri ile yapılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

CBS uydu ve hava fotoğraflarını da kullanarak, belirli bir lokasyonda veya böl- gede zaman içerisinde nelerin değiştiğini veya farklı tarihler için var olan sayısal haritaları karşılaştırarak toprak yapısı, arazi kullanım, nüfus yoğunluğu, bitki örtüsü vb. değişiklikleri ve değişim nedenlerini zamana bağlı konumsal değişiklik analizleri ile inceleyebilmektedir. Doğru cevap E'dir.

Tematik Harita, altlık harita üzerinde o bölge ile konumsal olarak ilişkili her konuda bilgi aktaran, veri sınıflarına göre renklendirilmiş, tonlanmış veya taranmış basit haritadır. İllere göre nüfus yoğunluğu, eğitim durumu, bölgesel ölçekte toprak, hava ve su kirliliği, hava sıcaklığı haritaları tematik haritaya örnek olarak gösterilebilir. Doğru cevap B'dir.

Jeolojik haritalar yerbilimleri uygulamalarına örnek teşkil eder. Doğru cevap D'dir.

CBS’nin babası olarak tanınan Roger Tomlison tarafından, 1963 yılında Kanada Coğrafi Bilgi Sistemi kurulmuştur.