COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 12

Noktasal haritalar altlık harita üzerinde herhangi bir olayın nerede olduğunu gösteren basit haritalardır. kent planı üzerinde, okullar, duraklar, turistik yerler vb. noktaların farklı sembollerle gösterilmesi noktasal haritalara örnek olarak verilebilir.

CBS yazılımları veri girişinin, verinin saklanmasının, yönetiminin, koordinat sistemi dönüşümlerinin ve konumsal analizlerin yapılabilmesine olanak tanır.

Veritabanında tanımlanan nesne, kişi vb. ne ait özelliklerin yanı sıra bunların bulunduğu yeri gösteren konumsal bilgileri içeren veri konusal veridir.

CBS’nin çalışabilmesi için gerekli olan temel bilgisayar sistemlerinin geneli donanım bileşeni olarak tanımlanabilmektedir.

Bitki Örtüsü, Ekilebilir Arazi, Sulama Sistemleri, Toprak Haritaları CBS’nin tarım uygulamalarında kullanılmaktadır.

Uzaklık Analizleri coğrafi bilgi sistemlerini farklı yapan temel görsel analiz yöntemlerinden biri değildir.

Eğitim Uygulamaları coğrafi bilgi sistemlerinin kullanım alanlarından biri değildir.

Erozyon Risk Analizleri ve İklim Bilim Çalışmaları CBS’nin çevre uygulamalarında kullanılmaktadır. Toprak Haritaları tarım uygulamalarında, Deprem Risk Analizleri yerbilim uygulamaları arasında yer almaktadır.

Altlık Harita ve İmar Planları Coğrafi Bilgi Sistemlerinin kamu uygulamalarından biridir. Elektrik, Su, Doğalgaz Şebekeleri ve Araç Takip Sistemleri mühendislik uygulamaları, Maden, Petrol Alanlarının Tespit ve Envanteri yerbilim uygulamaları, Tarihsel Sit Alanlarının Envanteri arkeoloji uygulamaları arasında yer almaktadır.

Altlık harita üzerinde o bölge ile konumsal olarak ilişkili her konuda bilgi aktaran, veri sınıflarına göre renklendirilmiş, tonlanmış veya taranmış basit haritalara Tematik Haritalar denir. İllere göre nüfus yoğunluğu, eğitim durumu, bölgesel ölçekte toprak, hava ve su kirliliği, hava sıcaklığı haritaları tematik haritaya örnek olarak gösterilebilir. 1819 yılında modern istatistiğin ilk tematik haritası, Fransız Pierre Charles Dupin tarafından, siyah beyaz tonlama ve farklı tarama yöntemleri kullanılarak üretilmiştir.

Altlık harita üzerinde herhangi bir olayın nerede olduğunu gösteren basit haritalardır. Haritada kullanılan noktalar bazen gerçekleşen olayın veya ilgi alanının türüne göre farklı renk ve sembollerde kullanılır. Suç işlenen veya trafik kazalarının olduğu noktalar, suç haritalarında yoğunluklarına göre sınıflandırılmaktadır. Ayrıca Kent Planı üzerinde, okullar, duraklar, turistik yerler vb. noktaların farklı sembollerle gösterilmesi noktasal haritalara örnek olarak gösterilebilir. XIX. yüzyılın ortalarında, 1855 yılında İngiltere’de John Snow tarafından üretilen, kolera salgınından ölümlerin konumlarını gösteren harita da, CBS’nin ilklerindendir. Snow çalışmasında salgın hastalıkların kontrolünü amaçlamış ve kolera sonucu ölümleri noktasal harita üzerinde göstermiştir.

Nokta, çizgi ve alansal objelerin birbirleri ile olan konumsal ilişkilerini inceleyen matematik bilim dalı Topoloji olarak isimlendirilir.

CBS bileşenleri beş ana başlık altında toplanabilir: Personel, Yazılım, Yöntem, Donanım, Veri. Kurulan sistemin başarılı olabilmesi için beş temel CBS bileşeninin denge içinde çalıştırılması ve bileşenlerden birinin olmaması durumunda diğer bileşenlerin çalışamayacağının unutulmaması gereklidir.

Eğitimli CBS personeli; CBS Yöneticisi, Veritabanı Yöneticisi, Yazılım Uzmanı,  Sistem Analisti, Programcı kadrolarından oluşur. Bu ekip kurulacak olan konumsal veritabanının bakımı, işletimi, güvenliği ve teknik destek vermekle yükümlü olmalıdır. Bu personelin yanı sıra, CBS hangi amaçla kurulmuş ise o konuda karar verebilen ve analiz yapabilecek konusunda uzman CBS kullanan personele de gereksinim vardır.

Verinin verisi olarak tanımlanan, bir veri setinin kim tarafından ne zaman yaratıldığı, kim tarafından, ne zaman, hangi yöntemle güncellendiği gibi bilgileri içeren veri türü Meta veridir.

CBS diğer bilgi sistemlerinden farklı olarak, konumsal bilgiyi görsel platformda iş- leyebilen, saklayan, analiz edebilen bir karar destek sistemidir. Coğrafi Bilgi Sistemlerini farklı yapan beş (5) temel görsel analiz yöntemi; Konumsal kaynak envanteri, Ağ (şebeke) analizleri, Yer seçimi analizleri, Yüzey analizleri, Zamansal bağlı konumsal değişkenlik analizleri olarak sıralanabilir.

CBS ağ analizleri ile hizmet yönetimi ve otomatik haritalama alanlarında abone hizmeti sunan kurum ve kuruluşlara görsel analiz desteği sağlamaktadır. Örneğin elektrik, su ve gaz dağıtım kuruluşlarının şebeke yönetiminde kullanılabilmesinin yanı sıra o kuruluşların abone yönetim bilgi sistemleri ile entegre edilebilir. Böylece acil durumlarda elektrik, su ve gaz şebekelerinde hangi vanayı veya şalteri kapatırsam istenilen bölgedeki elektrik, su ve gazı kesebilirim sorularına yanıt bulunabilmektedir.

Elektrik, Su, Doğalgaz Şebekeleri mühendislik uygulamaları arasında yer almaktadır. Diğer seçeneklerin tamamı CBS’nin kamu uygulamaları arasındadır.

CBS uydu ve hava fotoğraflarını da kullanarak, belirli bir lokasyonda veya bölgede zaman içerisinde nelerin değiştiğini veya farklı tarihler için var olan sayısal haritaları karşılaştırarak toprak yapısı, arazi kullanım, nüfus yoğunluğu, bitki örtüsü vb. değişiklikleri ve değişim nedenlerini zamana bağlı konumsal değişiklik analizleri ile inceleyebilmektedir. Elde edilen sonuçlar doğrultusunda yapılacak modelleme çalışmaları yardımı ile gelecekte oluşabilecek değişimlerin nerelerde ve neden olacağı konusunda öngörüler sunabilmektedir.

Coğrafi Bilgi Sistemleri tarihçesi aslında insanoğlunun tematik harita gereksinimi ile birlikte başlamıştır. Her ne kadar o günlerde bilgisayar olmasa da farklı temalarda harita üretimi ile CBS’nin temelleri atılmıştır. Buna en çarpıcı örnek, 1819 yılında modern istatistiğin ilk tematik haritası, Fransız Pierre Charles Dupin tarafından, siyah beyaz tonlama ve farklı tarama yöntemleri kullanılarak üretilmiştir. Dupin’in Fransa’daki cehalet ve eğitimsizliğin dağılımını göstermek amacı ile ürettiği harita, CBS’nin temel taşı olarak gösterilmektedir.