COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNE GİRİŞ - Deneme Sınavı - 13

Ekvatordan kuzey kutup noktasına kadar 90 paralel uzanmaktadır. Doğru yanıt C'dir.

Türkiye 26-45 doğu meridyenleri arasında yer almaktadır. Doğru yanıt E'dir.

Kartoğrafya yeryüzünün tümünün ya da bir bölümünün bir düzleme geçirilmek üzere ana çizgilerinin, ağlarının çizilmesini gösteren harita bilimi olarak tanımlanır.

Yerel coğrafyada esas alınan konu değil alandır. Yeryüzünün bir bölümündeki coğrafi konular bir bütün olarak ele alınır, olayların karşılıklı etkileri ve bulundukları yer ile ilgileri bir bütün olarak incelenir ve değerlendirilir.

Bu incelemelerin konusu, bölgeler ise “bölge coğrafyası”, ülkeler ise “ülkeler coğrafyası”, kıtalar ise “kıta coğrafyası”  adıyla anılır.

Dünya’nın küreye benzer şekilde olduğunu ilk öne süren İyonya’lı filozof Pythagoras olmuştur. 18. yüzyılda gerçekleştirilen hassas ölçmeler sonucunda, yerkürenin kutuplardan basık ve küreye çok yakın bir şekilde olduğu saptanmıştır. 20. yüzyılın ortalarından itibaren uzaydan çekilen fotoğraflarla yerkürenin biçimi kesin olarak kanıtlanmıştır. Yerkürenin Ekvator kesiminden şişkin, kutuplardan basık olan kendine özgü küremsi şekline “geoid” adı verilir.

Ekvatorun kuzeyindeki kuzey yarım kürede ekvatordan kuzey kutup noktasına kadar 90 tane (kuzey paralelleri), güneyindeki güney yarım kürede de ekvatordan güney kutup noktasına kadar 90 tane (güney paralelleri) olmak üzere 180 tane paralel dairesi bulunmaktadır. Buna rağmen dairenin çevresi 360° olduğundan, aralarında 1’er derecelik uzaklık bulunan 360 meridyen yayı bulunur.

Yeryüzündeki bir noktanın, ekvatora olan uzaklığının derece, dakika ve saniye cinsinden açı değerine enlem denir.

Güneş’in o noktadaki meridyen üzerinden geçmesi ile düzenlenen saate yerel saat denir. Günlük yaşamımızda yerel saatin kullanılması pratikte pek mümkün değildir. Yurdumuzda yerel saat, sadece dini vecibelerin zamanlarının saptanmasında kullanılmaktadır. Çünkü İslamiyet’te namaz, ezan, oruç vb. ibadet zamanları Ay’ın hareketleriyle ve Güneş’in doğuşu ve batışına göre ayarlanmaktadır.

Yakın çevremizi daha geniş boyutta tanıyabilmek için yöre, bölüm ve bölge kavramlarını da bilmek gerekir. İklim, bitki örtüsü, yüzey şekilleri gibi doğal özellikler ile nüfus, yerleşme ve ekonomik etkinlikler gibi beşerî ve ekonomik özellikler açısından diğer alanlardan ayrılan, fakat kendi içerisinde bir bütünlük gösteren en büyük coğrafi birime bölge (örnek: Akdeniz Bölgesi) adı verilir.

Buzulların, bulundukları yeri oymaları, sıyırmaları, aşındırmaları sonucunda kayalarda cilalanmalar, çizilmeler ve kopmalar olur, ileriye doğru sürüklenme gerçekleşir. Buzulların hareket etmesiyle U şeklinde vadiler ve sirk adı verilen üç tarafı çevrili çanaklar ortaya çıkmıştır. U şeklindeki vadilere denizin girmesi sonucunda da fiyortlar oluşur.

Haritanın amacına uygun olarak kullanılan işaretler, haritanın uygun bir yerlerinde kullanılır.  işareti maden yataklarının olduğu yerlerde kullanılan başlıca harita işaretlerindendir.

Ulusal mevzuat kapsamında belirlenen plan hiyerarşisi ana hatlarıyla şu flekilde sınıflandırılabilir:

Fiziki Coğrafyanın alt grupları;
Jeomorfoloji,Klimatoloji,Hidroğrafya,Biyocoğrafya,Matematik coğrafya olarak beş bölüme ayrılır.

Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün ve Plüton ise dış gezegenler olarak adlandrılırlar.

Dünya üzerindeki kıtalar (büyüklüklerine göre); Asya, Afrika, Kuzey Amerika, Güney Amerika, Antarktika, Avrupa ve Avustralya (Okyanusya)’dır.

Dağ oluşumu demektir. Yer kabuğunun oynak yerlerinde tabakaların kıvrılmaları sonucunda dağların oluşması “orojenez” diye adlandırılır.

Dalgaların aşındırmasıyla yalıyar (falez); biriktirmesi yoluyla da kıyı seti, kıyı oku, tombolo, lagün gibi kıyı şekilleri oluşur.

Özel Haritalar:Bir konunun uzmanları tarafından yapılan ve kullanılan özel amaçlı haritalardır.

Jeolojik haritalar, jeomorfoloji, iklim, nüfus, toprak, orman ve ekonomi haritaları özel haritalardır.

Kaya tuzu, jips, kumtaşı, kil taşı, kalker, tebeşir ve konglemera tortul kayalar  gruba girer.
Andezit ise Püskürük (Mağmatik) kayalar grubundandır.

Jeolojik devirlerin dördüncü zamanı Kuaterner olarak adlandırılır.

Birinci zaman (Paleozoik) devirdir.